BİST Ulaştırma ve Depolama Firmalarının Finansal Performansının DuPont Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 2, 225 - 242, 31.08.2024

Filiz Özşahin Koç

https://doi.org/10.17218/hititsbd.1436271

Öz

Firma iç ve dış bilgi kullanıcıları (sahipler, yöneticiler, ortaklar, kredi kurum ve kuruluşları, yatırımcılar, çalışanlar vb.) firmayla ilgili doğru kararlar alabilmek için pek çok araçtan yararlanırlar. Bahse konu araçlardan biri de finansal analiz tekniklerinden oran analizi içerisinde yer alan DuPont Analizi tekniğidir. DuPont Analizi firmaların finansal performanslarının değerlendirilmesinde önemli bir analiz tekniğidir. Zira DuPont analizi firmalara öz kaynak karlılığının düşük veya yüksek olmasının sebeplerini sunmaktadır. Literatür araştırması neticesinde firmaların ve sektörlerin finansal performanslarını DuPont analizi ile inceleyen pek çok çalışma bulunmaktadır. Söz konusu çalışmaların ulaştırma, sağlık, çimento, yiyecek içecek ve tütün, teknoloji, imalat, finans, kırtasiye, tarım, turizm ve gayrimenkul yatırım ortaklığı sektörleri üzerine yapıldığı belirlenmiştir. Ancak literatür incelemesi sırasında, ulaştırma ve depolama sektörü ile ilgili BIST yıllık verilerini geniş kapsamlı inceleyen bir çalışmaya rastlanılmamış olması ve bu alandaki boşluğu tamamlaması çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, BIST ulaştırma ve depolama sektöründe faaliyette bulunan firmaların finansal performanslarını DuPont Analizi ile incelemek ve sektöre özgü olarak elde edilen sonuçları değerlendirerek firmalara geleceğe yönelik alınması gereken tedbirler ve iyileştirme politikaları hakkında katkı sağlamaktır. Ayrıca hem iç hem de dış bilgi kullanıcılarının firmalar ile ilgili isabetli kararlar almasına yardımcı olmaktır. Bu amaç doğrultusunda, Borsa İstanbul (BIST) Ulaştırma ve Depolama Sektöründe faaliyette bulunan 9 firmanın 2018-2022 yılları arası verisi incelenmiştir. Firmalara özgü veriler Kamuyu Aydınlatma Platformu ve firmaların internet sitelerinde yer alan raporlardan elde edilmiştir. Çalışmada elde edilen veriler DuPont Analizi yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda ulaştırma ve depolama sektörü için finansal performans bakımından en iyi olan yılın 2022 yılı olduğu belirlenmiştir. Öz kaynak karlılığı firma ortaklarının koydukları sermaye karşılığında ne kadar kâr elde ettiklerini, yani her bir birim sermaye karşılığında kaç birim kâr yaratıldığına yönelik ölçütlerden biridir. Dolayısıyla firmanın daha az sermaye ile daha fazla kar elde ettiğini göstermektedir. Bununla birlikte 2020 yılında yaşanan ve tüm dünyada pandemi olarak ilan edilen Covid-19 salgını neticesinde alınan tedbirler ve kısıtlamalarla birlikte özellikle hava yolu taşımacılığı yapan firmalarda öz kaynak karlılıklarının negatif yönlü olduğu bir başka ifadeyle o yıl zarar ettikleri bulgusu elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Finansal Performans, Bilgi Kullanıcıları, DuPont Analizi, BİST Ulaştırma ve Depolama Firmaları, Covid-19 Salgını

Etik Beyan

Yok

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Evaluation of Financial Performance of BIST Transportation and Storage Companies Using DuPont Analysis Method

Öz

Internal and external company information users (owners, managers, partners, credit institutions and organizations, investors, employees, etc.) use many tools to make the right decisions about the company. One of the tools in question is the DuPont Analysis technique, which is included in ratio analysis among financial analysis techniques. DuPont Analysis is an important analysis technique in evaluating the financial performance of companies. Because DuPont analysis offers companies the reasons why return on equity is low or high. As a result of literature research, there are many studies examining the financial performances of companies and sectors with DuPont analysis. It has been determined that the studies in question were carried out on the transportation, health, cement, food, beverage and tobacco, technology, manufacturing, finance, stationery, agriculture, tourism and real estate investment partnership sectors. However, during the literature review, the fact that no study was found that comprehensively examined BIST annual data regarding the transportation and storage sector and that it fills the gap in this field reveals the importance of the study. In this context, the purpose of this study is to examine the financial performances of companies operating in the BIST transportation and storage sector with DuPont Analysis and to contribute to the companies on the measures and improvement policies that should be taken for the future by evaluating the results obtained for the sector. It also helps both internal and external information users make accurate decisions about companies. For this purpose, data of 9 companies operating in the Borsa Istanbul (BIST) Transportation and Storage Sector between 2018 and 2022 were examined. Company-specific data was obtained from the Public Disclosure Platform and the reports on the companies' websites. The data obtained in the study were evaluated using the DuPont Analysis method. In this context, it has been determined that 2022 is the best year in terms of financial performance for the transportation and storage sector. Return on equity is one of the measures of how much profit the company's partners make in return for the capital they put in, that is, how many units of profit are created for each unit of capital. Therefore, it shows that the company earns more profit with less capital. However, with the measures and restrictions taken as a result of the Covid-19 epidemic, which occurred in 2020 and was declared a pandemic all over the world, it was found that the equity profitability of companies, especially those engaged in air transportation, was negative, in other words, they made a loss that year.

Anahtar Kelimeler

Financial Performance, Information Users, DuPont Analysis, BIST Transportatıon and Storage Companıes, Covid-19 Epidemic

Etik Beyan

None

Destekleyen Kurum

None

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

None

Kaynakça

• Açıkgöz, T., & Kılıç, G. (2021). Investigation of financial performance and market value of technology firms with DuPont-regression analysis. Journal of Accounting & Finance/Muhasebe ve Finansman Dergisi, (90), 209-226. https://doi.org/10.25095/mufad.873937
• Açıkgöz, T., & Fidan, A. (2023). Türkiye’de ulaştırma firmalarının finansal performansı ve piyasa değerini incelemede panel DuPont regresyon yaklaşımı. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (97), 99-112. https://doi.org/10.25095/mufad.1192291
• Ahamed, M. J. (2020). Comparison of the financial performance between square pharmaceuticals limited and beximco pharmaceuticals limited: DuPont analysis. Global Disclosure of Economics and Business, 9(1), 39-48. https://doi.org/10.18034/gdeb.v9i1.506 Akyüz, K. C., Yıldırım, İ., & Akyüz, İ. (2020). Birleşik oran analizi (DuPont) yöntemi ile kağıt ve kağıt ürünleri sanayi sektöründe performans ölçümü. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 22(1), 164-169. https://doi.org/10.24011/barofd.687611
• Akyüz, F., Yeşil, T., & Kara, E. (2019). İşletmelerin DuPont karlılık analiziyle performansının belirlenmesi: Borsa İstanbul imalat sektörü örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (83), 61-84. https://doi.org/10.25095/mufad.579728
• Ardıç, M. (2019). Çay işletmeleri kurumunun (Çaykur) finansal performansının DuPont finansal analiz sistemi kullanılarak incelenmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 7(1), 352-372. https://doi.org/10.15295/bmij.v7i1.1072
• Ari, H. O. (2023). DuPont modeli ile bir özel hastane grubunun ve Türkiye özel hastaneler sektörünün finansal performansının analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(1), 187-201. https://doi.org/10.20491/isarder.2023.1580
• Arslan, Ö., & Ülker, Y. (2021). İmalat sektörünün finansal durumunun DuPont analizi yöntemiyle değerlendirilmesi. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 16(1), 51-66. https://doi.org/10.47644/TurkishStudies.47140
• Arslan, E., & Bora, A. (2021). Türk bankacılık sektöründe mevduat bankalarının finansal performanslarının DuPont sistemine göre incelenmesi: 2015-2019 dönemi. OPUS International Journal of Society Researches, 18(43), 6356-6376. https://doi.org/10.26466/opus.930091
• Balaj, D. (2015). A Comparison of financial performance of domestic and foreign banks in Kosovo by using Dupont model. Acta Universitatis Danubius. Œconomica, 11(6), 71-86. Erişim adresi: https://www.ceeol.com/search/journal-detail?id=1585
• Benjamin, S. J., Mohamed, Z. B., & Marathamuthu, M. S. (2018). DuPont analysis and dividend policy: empirical evidence from Malaysia. Pacific Accounting Review, 30(1), 52-72. https://doi.org/10.1108/PAR-05-2015-0019
• Büyükarıkan, U., & Eryılmaz, C. (2020). Tarım sektöründeki işletmelerin finansal performansının DuPont modeliyle analizi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 129-141. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/erzisosbil/issue/58624/795002
• Ceylan, A., & Korkmaz T. (2017). İşletmelerde finansal yönetim. (15. Baskı). İstanbul: Ekin Basın Yayın Dağıtım
• Balsarı, Ç., Dalkılıç, A.F., Sigalı, S., & Demir, G. (2021). Covıd 19 Sürecinin Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme Sektöründeki İşletmelerin Finansal Tabloları Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi, Akdoğan, N., Doğan, D. U., & Çetinkaya, N. (Ed.), Covid-19 Sürecı̇nı̇n İşletmelerı̇n Fı̇nansal Tabloları Üzerı̇ne Etkı̇sı̇, (ss.734-748), Ankara: Gazi Kitabevi
• Çil Koçyiğit, S., Ekinci, N., & Özşahin, F. (2022). Özel bir zincir hastane grubunun finansal performansının DuPont analizi tekniğiyle incelenmesi. International Review of Economics and Management, (10)1, 1-17. https://doi.org/10.18825/iremjournal.1059022
• Doorasamy, M. (2016). Using DuPont analysis to assess the financial performance of the top 3 JSE listed companies in the food industry. Investment Management and Financial Innovations, 13(2), 29-44. https://doi.org/10.21511/imfi.13(2).2016.04
• Erdoğan, Y. C. (2022). Borsa İstanbul’da işlem gören Jantsa İşletmesi’nin finansal performanslarının DuPont analiz yöntemine göre incelenmesi: 2013-2021 dönemi. Euroasia Journal of Social Sciences & Humanities, 9(28), 9-24. https://doi.org/10.5281/zenodo.7268751
• Erduru, İ. (2021) COVID-19 salgınının yolcu taşımacılığı sektörlerinin finansal performansına olan etkisinin incelenmesi. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi (IJBEMP), 5(2), 877-891. Erişim adresi: https://ijbemp.com/files/6ce0d342-2cc6-4ed2-9532-de05ff72c9b3.pdf
• Erken Çelik, A., & Digün, O. (2022). DuPont analizi yöntemiyle Türk çimento sektörü’nün finansal performansının değerlendirilmesi. Social Mentality and Researcher Thinkers Journal (Smart Journal), 4(11), 458-471. https://doi.org/10.31576/smryj.87
• Güngör, H. Y., & Armutlu, M. R. (2019). Turizm sektöründe öz kaynak karlılığının analizi. Toplum Bilimleri Dergisi, 25(25), 137-152. https://doi.org/10.29228/tbd.2007.25.6741
• Gümüş, U., & Çıbık, E. (2018). Borsa’da işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklığı işletmelerinin birleşik oran analizi (DuPont) yöntemiyle performansının ölçülmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2178-2194. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.421602
• Gümüş, U. T., & Yıldırım, F. (2022). DuPont analysis performances of food beverage and tobacco businesses return of periodic return. Journal of Current Researches on Business and Economics, 12(1), 19-30. https://doi.org/10.26579/jocrebe.12.1.2
• Işıkçelik, F., Durur, F., & Günaltay, M. M. (2021). Özel hastane finansal performansının DuPont finansal analiz yöntemiyle değerlendirilmesi. Alanya Akademik Bakış, 5(2), 773-791. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.874789
• Işıkçelik, F., Turgut, M., & Ağırbaş, İ. (2022). Hastanelerde finansal performansın farklı analiz yöntemleri ile değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(34), 505-519. https://doi.org/10.21076/vizyoner.948785
• Karadeniz, E., Koşan, L., Günay, F., & Dalak, S. (2019). Otel işletmelerinde kârlılığı etkileyen değişkenlerin DuPont analiz tekniğiyle ölçülmesi: Avrupa Borsalarında ekonometrik bir analiz. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (81), 21-36. https://doi.org/10.25095/mufad.510452
• Kefe, İ. (2023). COVID-19 Pandemisinde DuPont analizi ile sağlık sektörünün finansal performansının incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(2), 461-478. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/hacettepesid/issue/78268/1229969
• Koşan, L., & Karadeniz, E. (2013). Türk imalat sektöründe küçük, orta ve büyük ölçekli işletmelerin finansal performansının DuPont analiz tekniğiyle incelenmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 45-62. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/cagsbd/issue/44626/554368
• Koşan, L., & Karadeniz, E. (2014). Konaklama ve yiyecek hizmetleri alt sektörünün finansal performansının DuPont finansal analiz sistemi kullanılarak incelenmesi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 11(2), 75-89. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/soid/issue/11389/136036
• Omağ, A. (2021). Du-pont analizi ve örnek bir uygulama. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 51-57. https://doi.org/10.29106/fesa.817973
• Padake, V., & Soni, R. (2015). Measurement of efficiency of top 12 banks in India using DuPont analysis. IUP Journal of Bank Management, 14(4), 59-68. Erişim adresi: https://www.proquest.com/openview/35ad7a85e3ffe115eabebd2284516452/1?pq-origsite=gscholar&cbl=54443
• Praveena, S., & Mahendran, K. (2014). Performance analysis of sugar industry-DuPont analysis. Agriculture Update, 9(1), 21-24. Erişim adresi: https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.5555/20143180210
• Turner, J., Broom, K., Elliott, M., & Lee, J. F. (2015). A decomposition of hospital profitability: An application of DuPont analysis to the US market. Health Services Research and Managerial Epidemiology, 2, 1-10. https://doi.org/10.1177/2333392815590397
• Warrad, L. H., & Nassar, M. (2017). Could profitability, activity and use of equity finance increasing DuPont model of return on equity? Jordanian case. International Review of Management and Marketing, 7(3), 35-41. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/irmm/issue/32110/355959