Bist Bilişim Sektöründe Faaliyet Gösteren ve Nakit Akış Profili 2 Olan Başarılı İşletmelerin Finansal Performans Değerlendirmesi: Entropi-Topsis Yöntemiyle Uygulama

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 2, 152 - 165, 31.08.2024

Haluk Satır

https://doi.org/10.17218/hititsbd.1442347

Öz

Bu çalışma, Borsa İstanbul’da kayıtlı bilişim sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin finansal performanslarının değerlendirmesini içermektedir. Bilişim sektörü, diğer sektörlere nazaran daha yüksek oranda büyümeye sahip olduğu ve hızla geliştiği görülmektedir. Bu sektörün Türkiye’nin ticaret hacmini artırması, ekonomik büyümeye katkısı ve uluslararası rekabet gücünü artırması noktasında önemli bir sektör haline geldiği söylenebilir. Bilişim sektörü işletmelerinin bu özellikleri dikkate alınarak özellikle işletmelerin nakit yeterliliği bakımından finansal değerlendirmesi, çalışmanın motivasyonu olarak öncelenmiştir. Çalışmada, bilişim sektörü işletmelerinden başarılı olarak nitelendirilen ve nakit akış profili 2 olanlarının seçilerek finansal performans bakımından değerlendirilmesi bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu amaç doğrultusunda ele alınan konunun, bilişim sektöründe araştırılmasının yapılması ve sonuçlarının ortaya konulması bakımından verilerin toplanması ve analiz yöntemlerinin uygulanması ile problemin sorunlarının çözümlenmesi yapılmıştır. Bilişim sektöründe çok kriterli karar verme yöntemleri ile finansal performans değerlendirmesine ilişkin yapılan ulusal ve uluslararası çalışmalar incelendiğinde bu çalışmaların birçoğunda performans değerlendirmesi kriteri olarak tahakkuk esaslı finansal oranların kullanılarak analiz yapıldığı tespit edilmiştir. Bu çalışmada, diğer çalışmalardan farklı olarak finansal performans değerlendirmesi, nakit akış profili 2 olan başarılı işletme karakteristiğine sahip olduğu varsayılan işletmelerden seçilerek, nakit ve tahakkuk esaslı kriterlerin bir arada kullanılması ile yapılmıştır. Böylece literatüre katkı sağlayabilecek özgün bir çalışma ortaya konulmuştur. Profil 2’ye sahip işletmeler; nakit akış tablosundan elde edilen verilere göre, esas faaliyetlerden pozitif, yatırım ve finansman faaliyetlerinden ise negatif nakit akışlarına sahiptir. İşletme uzun vadeli varlıklara yatırım yapmak, borcunu azaltmak ve temettü ödemek için esas faaliyetlerinden yeterli pozitif nakit akışı üretebilmektedir. Bu profil, başarılı bir işletmeyi yansıtmaktadır ve nispeten yaygın olması gerektiğine inanılmaktadır. Nakit akış profilleri ile ilgili farklı sektörlerde yapılan önceki çalışmalar incelendiğinde elde edilen sonucun büyük çoğunluğunun profil 2’de yoğunlaştığı görülmektedir. Bu sebeple bu çalışmada, en sık görülen ve başarılı işletme görünümünde olan profil 2’ye sahip bilişim sektörü işletmelerinin finansal performans değerlendirmesinin yapılması tercih edilmiştir. Çalışmanın uygulamasında, araştırma kapsamına Borsa İstanbul’da kayıtlı bilişim sektöründe faaliyet gösteren ve 2022-2023 dönemine ait verisine ulaşılabilen 31 işletme alınmıştır. Öncelikle araştırma kapsamına alınan işletmelerin tamamı nakit akış profili tespitine tabi tutulmuştur. Daha sonra iki yıl üst üste nakit akış profili 2 olan başarılı 8 işletmenin finansal performans değerlendirmesi yapılmak üzere çalışmanın amacına uygun olarak analizin ikinci aşamasına geçilmiştir. Bu aşamada, finansal başarı ölçütü olarak kullanılan finansal oranlar seçilerek araştırma kriteri olarak kullanılmıştır. Çalışmada bu finansal oranların kullanılmasının nedeni çalışmanın analiz kapsamına bilişim sektöründe faaliyet gösteren ve nakit akış profili 2 olan başarılı işletmelerin alınması ve başarının esas ölçüt olmasıdır. İşletmelerin finansal performans sıralamasının yapılmasında çok kriterli karar verme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Öncelikle entropi yöntemi ile kriter ağırlıkları belirlenmiştir. Sonrasında tüm alternatiflerin, ideal çözüme yakınlıklarına göre sıralamasını yapan TOPSIS yöntemi ile yıllar itibariyle işletmelerin finansal performans değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışma sonucunda, hem 2022 hem de 2023 yıllarında en iyi finansal performansa sahip işletmenin Papilon Savunma Teknoloji ve Ticaret (PAPIL) işletmesinin olduğu, en düşük finansal performansa sahip işletmenin ise Logo Yazılım Sanayi ve Ticaret (LOGO) işletmesinin olduğu tespit edilmiştir. Tespit edilen bu işletmelerin, aynı sektör üzerinde yapılan önceki çalışma sonuçlarında elde edilen işletmelerden farklı olduğu belirlenmiştir. Ayrıca BİST bilişim sektöründe kayıtlı 31 adet işletmeden yalnızca 8 işletme, analize tabi tutulan yıllar itibariyle başarılı işletme profilini sağlayabilmiştir. Elde edilen bu sonucun bu sektör özelinde bazı çıkarımlara sebep olduğu söylenebilir. Bu çıkarımlar; İşletmelerin varlıklarını verimli şekilde kullanamadığı, sahip olunan varlıklardan kâr elde etme düzeylerinin düşük olduğu ve işletmelerin varlıklarını sürdürmekte sorun yaşayabilecekleri biçiminde sıralanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nakit Akış Profili, Finansal Performans, Finansal Oran, Entropi, TOPSIS

Teşekkür

Teşekkür

Financial Performance Evaluation of Successful Businesses Operating in the BIST IT Sector and Having a Cash Flow Profile of 2: Application by Entropy-Topsis Method

Öz

This study includes the evaluation of the financial performance of companies operating in the IT sector registered in Borsa Istanbul. It is seen that the IT sector has a higher growth rate than other sectors and is developing rapidly. It can be said that this sector has become an important sector in terms of increasing Turkey's trade volume, contributing to economic growth and increasing international competitiveness. Considering these characteristics of IT sector enterprises, the financial evaluation of the enterprises, especially in terms of cash sufficiency, was prioritized as the motivation of the study. The aim of this study is to select the IT sector businesses that are considered successful and have a cash flow profile of 2 and evaluate them in terms of financial performance. For this purpose, the problems of the problem were solved by collecting data and applying analysis methods in order to research the subject in the IT sector and reveal the results. When national and international studies on financial performance evaluation with multi-criteria decision-making methods in the IT sector are examined, it has been determined that most of these studies are analyzed using accrual-based financial ratios as performance evaluation criteria. In this study, unlike other studies, financial performance evaluation was made by using a combination of cash and accrual-based criteria by selecting businesses that are assumed to have successful business characteristics with a cash flow profile of 2. Thus, an original study that can contribute to the literature has been presented. Businesses with Profile 2; According to the data obtained from the cash flow statement, it has positive cash flows from main activities and negative cash flows from investment and financing activities. The business is able to generate sufficient positive cash flow from its core activities to invest in long-term assets, reduce debt, and pay dividends. This profile reflects a successful business and is believed to be relatively common. When previous studies on cash flow profiles in different sectors are examined, it is seen that the majority of the results are concentrated in profile 2. For this reason, in this study, it was preferred to evaluate the financial performance of IT sector businesses with profile 2, which is the most common and successful business. In the implementation of the study, 31 businesses operating in the IT sector registered in Borsa Istanbul and whose data for the 2022-2023 period can be accessed were included in the research. First of all, all of the businesses included in the research were subjected to cash flow profile determination. Then, in accordance with the purpose of the study, the second stage of the analysis was started to evaluate the financial performance of 8 successful businesses with a cash flow profile of 2 for two consecutive years. At this stage, financial ratios used as financial success criteria were selected and used as research criteria. The reason for using these financial ratios in the study is that successful businesses operating in the IT sector with a cash flow profile of 2 are included in the analysis scope of the study and success is the main criterion. Multi-criteria decision-making methods were used to rank the financial performance of businesses. First of all, criterion weights were determined using the entropy method. Afterwards, the financial performance of the businesses was evaluated over the years with the TOPSIS method, which ranks all the alternatives according to their closeness to the ideal solution. As a result of the study, it was determined that the company with the best financial performance in both 2022 and 2023 was Papilon Defense Technology and Trade (PAPIL), while the company with the lowest financial performance was Logo Yazılım Sanayi ve Ticaret (LOGO). It has been determined that these identified enterprises are different from the enterprises obtained in the results of previous studies conducted on the same sector. In addition, only 8 of the 31 businesses registered in the BIST IT sector were able to achieve a successful business profile in the years analyzed. It can be said that this result has some implications specifically for this sector. These inferences; It is listed as follows: businesses cannot use their assets efficiently, the level of profit making from the assets they own is low, and businesses may have problems in maintaining their existence.

Anahtar Kelimeler

Cash Flow Profile, Financial Performance, Financial Ratio, Entropy, TOPSIS

Kaynakça

• Aktaş, Ö. (2022). BİST’te işlem gören bilişim sektörü şirketlerinin pandemi öncesi ve pandemi dönemi finansal performanslarının promethee yöntemi ile ölçülmesi. İşletme Dergisi, 3(2), 15-31. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2481392
• Akyene, T. (2012). Cell phone evaluation base on entropy and TOPSIS. Interdisciplinary Journal of Research in Business, 1(12), 9-15. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/267958174
• Altman, E. (1968). Financial ratıons, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy. The Fournal of Finance, 23(4), 589-609. Erişim adresi: https://www.raggeduniversity.co.uk/wp-content/uploads/2016/08
• Bodur, G. (2016). Nakit akış tabloları ile kredi analizi (1. Baskı), Ankara: Bankacılık Akademisi Yayınları
• Bruwer, S., & Hamman, W. (2005). Cash flow patterns in listed south african industrial companies, Meditari Accountancy Research, 13(1), 1-17. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/255590273
• Çalış, N., & Sakarya, Ş. (2023). BİST bilişim sektörü firmalarının finansal sağlamlığının CEMATT yöntemi ile incelenmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 30(4), 773-786. https://doi.org/10.18657/yonveek.1233488
• Deepak, R., & Kavitha, V. (2018). Financial performance of ınformation technology industry in India using du-pont analysis. International Journal of Management and Commerce Innovations, 6(1), 355-364. Erişim adresi: https://www.researchpublish.com/upload/book/
• Elmas, B. (2015). Finansal tablolar analizi (1. Baskı), Ankara: Nobel Akademi Yayınları
• Fulmar, J. G., Moon, J. E., Gavin, T. A., & Erwin, M. J. (1984). A bank ruptcy classification model for small firms. Journal of Commerciel Bank Leding, 66(11), 25-37.
• Güleç, Ö. F., & Özkan, A. (2018). Gri ilişkisel analiz yöntemi ile finansal performansın değerlendirilmesi: BİST çimento şirketleri üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Denetime Bakış, 54, 77-96. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mdbakis/issue/63891/967165
• Güleç, Ö. F., & Arda, I. (2019). Investigation of cash flow profiles: evidence from Turkey. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Özel Sayı (Ağustos), 555-568. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/787720
• Gup, B. E., Samson, W. D., Dugan, M. T., Kim, M. J., & Jittrapanun, T. (1993). An analysis of patterns from the statement of cash flows, Financial Practice and Education, 3(2), 73-79.
• Hwang, C. L., & Yoon, K. (1981). Multiple attribute decision making methods and applications, Springer-Verlag
• Kısakürek, M., & Satır, H. (2023). Finansal oran özelliklerinin nakit akış profili nitelikleri ile ilişkilendirilmesi ve BİST imalat sanayi sektörü işletmeleri üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(38), 371-391. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1142917
• Konak, F., & Ayan Civelek, S. (2021). Veri zarflama analizi ve TOPSIS yöntemi ile finansal performans değerlendirmesi: BİST teknoloji endeksi uygulaması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(4), 3110-3131. https://doi.org/10.15869/itabiad.863596
• Malichova, E., & Durisova, M. (2015). Evaluation of financial performance of enterprises in IT sector. Procedia Economics and Finance, 34, 238-243. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(15)01625-1
• Naz, F., Ijaz, F., & Naqvi, F. (2016). Financial performance of firms: evidence from Pakistan cement ındustry. Journal of Teaching and Education, 5(1), 81-94. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/305993207
• Öndeş, T., & Özkan, T. (2021). Bütünleşik CRITIC-EDAS yaklaşımıyla covid-19 pandemisinin bilişim sektörü üzerindeki finansal performans etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(2), 506-522. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumus/issue/62554/878926
• Özkan, T. (2019). Finansal yönetim varlıkların yönetimi (1. Baskı), Ankara: Nobel Akademi Yayınları
• Özkan, T. (2021). Borsa İstanbul bilişim sektöründe işlem gören işletmelerin etkinliklerinin değerlendirilmesi. Maliye ve Finans Yazıları Dergisi, Özel Sayı 2, 253-268. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mfy/issue/60173/845493
• Pala, F. (2023). BİST teknoloji ve bilişim sektöründe işlem gören şirketlerin finansal performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile ölçülmesi ve yöntemlerin karşılaştırılması. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 121-155. https://doi.org/10.29106/fesa.1220327
• Sakarya, Ş., & İlkdoğan, S. (2022). BİST bilişim sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin finansal performanslarının nakit akış oranları kapsamında CRITIC temelli TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 421-445. https://doi.org/10.47097/piar.1173015
• Satır, H., & Kısakürek, M. (2022). BİST imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin nakit akış profillerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 33-46. https://doi.org/10.20875/makusobed.1110379
• Shamsudin, A., & Kamaluddin, A. (2015). Impending bankruptcy: examining cash flow pattern of distress and healthy firms, Procedia Economics and Finance, 31, 766–774. Erişim adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212567115011661
• Shih, H-S., Shyur, H-J., & Lee, E-S. (2007). En extension of TOPSIS for group decision making. Mathematical and Computer Modelling, 45, 801-813. Erişim adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0895717706003025
• Soy Temur, A., & Tulum, S. (2022). BİST teknoloji işletmelerinin nakit akış oranlarına dayalı CRITIC ağırlıklandırmalı CoCoSo yöntemi ile finansal performans analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, 383-401. https://doi.org/10.30794/pausbed.1074295
• Tayyar, N., Akcanlı, F., Genç, E., & Erem, I. (2014). BİST’e kayıtlı bilişim ve teknoloji alanında faaliyet gösteren işletmelerin finansal performanslarının analitik hiyerarşi prosesi (AHP) ve gri ilişkisel analiz (GİA) yöntemiyle değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 61, 19-40. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mufad/issue/35647/396447
• Tüminçin, K., Öztel, A., & Korkmaz, K. (2022). Entropi tabanlı PROMETHEE yöntemi ile Covid-19 pandemisinin finansal performans üzerindeki etkisinin araştırılması: Bilişim sektörü örneği. Yönetim, Ekonomi, Edebiyat, İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 7(2), 49-92. https://doi.org/10.24013/jomelips.1204098
• Uygurtürk, H., & Yıldız, İ. (2021). İşletmelerin etkinlikleri ile finansal performansları arasındaki ilişki: bilişim sektörü üzerine bir araştırma. Verimlilik Dergisi, 1, 3-15. https://doi.org/10.51551verimlilik.655550
• Yerdelen Kaygın, C. (2020). BİST bilişim sektöründe işlem gören şirketlerin finansal performanslarının MULTIMOORA yöntemleri ile ölçümü. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 22(3), 529-546. https://doi.org/10.31460/mbdd.680579
• Yılmaz Türkmen, S., & Çağıl, G. (2012). İMKB’ye kote bilişim sektörü şirketlerinin finansal performanslarının TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi. Maliye Finans Yazıları Dergisi, 95, 59-78. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mfy/issue/16285/170787
• Zhao, H., & Guo, S. (2014). Selecting green supplier of thermal power equipment by using a hybrid MCDM method for sustainability. Sustainability, 6(1), 217-235. https://doi.org/10.3390/su6010217
• ÇSGB. (2023). Ulusal istihdam stratejisi 5. izleme ve değerlendirme kurulu toplantısı bilişim sektörü bildirgesi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bilişim Sektörü Raporu, Erişim adresi: https://www.uis.gov.tr
• KAP. (2023). BİST şirketleri. Erişim adresi: https://www.kap.org.tr/tr/Sektorler