16. YÜZYIL ÇORUM NAHİYESİ'NDE NÜFUS VE YERLEŞİM ÖZELLİKLERİ

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 2, 1089 - 1110, 19.12.2016

Hakan Yazar

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.280832

Cited By: 2

Öz

16. yüzyılda Çorum, Rum Vilayeti’ne bağlı bir sancaktı ve bölgedeki diğer sancaklarda olduğu gibi burada da timar sistemi uygulanmaktaydı. Timar sisteminin bir uzantısı olarak da belli aralıklarla tahrir defterleri oluşturulmaktaydı. Bu çalışma, 16. Yüzyılda Çorum Sancağı’nda tutulan tahrir kayıtlarından yola çıkarak söz konusu dönemde şehrin idari sınırlarının kapsamına ışık tutmakta ve nahiye merkezi ile çevresindeki kırsal yerleşimlerin nüfusuna dair çıkarımlarda bulunmaktadır. Benzer şekilde bölgedeki ekilebilir arazilerin miktarı ve zaman içerisindeki değişimleri ile nüfus ve tarım arazileri arasındaki ilişkiyi değerlendirmektedir. Tahrir defterlerinden elde edilen rakamlar, ilgili yüzyılda Rum Vilayeti’nin diğer nahiyeleri ile mukayese edilmekte ve Çorum’un 16. yüzyıldaki sosyal ve ekonomik durumunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler: Vergi, Nüfus, Demografi, Tahrir, Sancak

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• I.ARŞİV KAYNAKLARI
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mad.d.00354, (Çorumlu Mufassal Defteri). (BOA Mad 354).
• Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi, T.T.d.0444, (928 Tarihli Çorum Defteri). (TKGMA TTd 444).
• II.YAYIMLANMIŞ KAYNAKLAR
• Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defteri (937/1530), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın No:36, Ankara 1997. (BOA 387).
• H.984 (M.1576/1577) Tarihli ve TKG.KK.TTd.54 Numaralı Defter-i Mufassal-ı Liva-i Çorum, (2 Cilt, Tıpkıbasım), T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Arşiv Dairesi Başkanlığı Yayın No: 8, Ankara 2014. (TKGMA TTd 54).
• III.DİĞER KAYNAKLAR
• ACUN, Fatma. (1999), “Osmanlı Tarihi Araştırmalarının Genişleyen Sınırları: Defteroloji”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 1, cilt. 1, ss.319-332.
• BARKAN, Ömer Lütfi. (1941), “Türkiye’de İmparatorluk Devrinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus İstatistik Defterler”, İktisat Fakültesi Mecmuası II (1-2), ss.20-59.
• BARKAN, Ömer Lütfi. (1953), “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı İmparatorluğu”, Türkiyat Mecmuası 10, ss.1-26.
• BARKAN, Ömer Lütfi. (1979), “Timar”, İslam Ansiklopedisi, MEB Basımevi, C.12/1, ss.286-333.
• BAYKARA, Tuncer. (1990), Anadolu’nun Selçuklular Devrindeki Sosyal ve İktisadi Tarihi Üzerine Araştırmalar, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• BULDUK, Üçler. (1991). “16. Yüzyılda Çorum Sancağının İdari Yapısı”, Türk Kültür Tarihi İçerisinde Çorum Sempozyumu Tebliğleri, 26-27 Temuz 1991, Uluslararası 11. Çorum Hitit Festivali, ss.19-56.
• BULDUK, Üçler. (1992), “Çorum Sancağının Osmanlı İdari Teşkilatındaki Yeri -1”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S.3, ss.129-164.
• ELİAÇIK, Ali. (1999), Changes in Settlement Patterns, Population and Society in North Central Anatolia: A Case Study of District (Kazâ) of Tokat (1574-1643), University of Manchester, Manchester.
• ERGENÇ, Özer. (1995),Osmanlı Klasik Dönemi Kent Tarihçiliğine Katkı: XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı.
• ERGENÇ, Özer. (2012 a), “Osmanlı Şehrindeki “Mahalle”nin İşlevleri ve Nitelikleri Üzerine”, Şehir, Toplum ve Devlet Osmanlı Tarihi Yazıları, Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ss.75-84.
• ERGENÇ, Özer.(2012 b), “Osmanlı Şehirlerindeki Yönetim Kurumlarının Niteliği Üzerine Bazı Düşünceler”, Şehir, Toplum ve Devlet Osmanlı Tarihi Yazıları, Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ss.94-104.
• ERKOÇ, Ethem. (2015), Çorum’da Sahabe ve Evliya Makamları, Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayını.
• FAROQHİ, Suraiya. (2011), Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, çev. Neyyir Berktay, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• FAROQHİ, Suraiya. (1986), “Fatih Döneminden Evliya Çelebi Seyahatine Kadar Çorum”, 5. Hitit Festivali Komitesi Çorum Tarihi, Çorum. ss.79-120.
• GÖYÜNÇ, Nejat. (1979), “Hane Deyimi Hakkında”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 32, ss.331-348.
• İNALCIK, Halil. (1954), Suret-i Defter-i Sancak-ı Arvanid, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İNALCIK, Halil. (1993), “Çiftlik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), C.8, ss.313-314.
• İNALCIK, Halil. (2004), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300-1600), Çev. Halil Berktay, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• İSLAMOĞLU, Huricihan. (2010), Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Köylü, İstanbul: İletişim Yayınları.
• JENNİNGS, Ronald J. (1976), “Urban Population in Anatolia in the Sixteenth Century: A Study of Kayseri, Karaman, Amasya, Trabzon and Erzurum”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 7, No: 1, ss. 21-57.
• KANKAL, Ahmet. (1998), “Kırıkkale Tarihine Dair Araştırmalar I: İskan”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S.9, ss. 225-239.
• KOÇ, Yunus. (2013), “Ömer Lütfi Barkan’ın Tarihsel Demografi Çalışmalarına Katkısı ve Klasik Dönem Osmanlı Nüfus Tarihinin Sorunları”, Bilig, S.65, ss. 177-202.
• KÖSEOĞLU, Neşet. (1939), “Tarihte Çorum Köyleri ve Paşaköy ile Sakız Divanı”, Çorumlu Dergisi, S.2/15, ss. 5-13.
• ÖZ, Mehmet. (1991), “15 ve 16. Yüzyıllarda Çorum Sancağı Nüfus-İktisadi Hayat”, Türk Kültür Tarihi İçerisinde Çorum Sempozyum Tebliğleri, 26-27 Temmuz 1991, Uluslararası 11. Çorum Hitit Festivali: TC Kültür Bakanlığı Yayınları. ss. 5-17.
• ÖZ, Mehmet. (1999), XV-XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• ÖZ, Mehmet. (2010), “Tahrir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), C.39, ss. 425-429.
• ÖZEL, Oktay. (2004), “Population Changes in Ottoman Anatolia During The 16th and 17th Centuries: The “Demographic Crisis” Reconsidered”, Int. J. Middle East Studies, S.36, ss.183-205.
• ÖZEL, Oktay. (2013), Türkiye 1643 Goşa’nın Gözleri, İstanbul: İletişim Yayınları.