Öz
Adıyaman,
Bereketli Hilal’in en kuzeyinde, prehistorik dönemlerden itibaren kesintisiz
bir şekilde yerleşilmiş bir bölgedir. Burada yapılan Prehistorik ve
Protohistorik dönemlere ait çalışmaların tamamına yakını Adıyaman’ın batısında,
Fırat Vadisi’nde gerçekleşmiştir. Aşağı Fırat Projesi kapsamında 1977’de
başlatılan yüzey araştırmaları bazı kurtarma kazıları ile devam etmiştir.
Bölgede yapılan son yüzey araştırmaları ise 1985-1988 yılları arasında Tille
kazı ekibi tarafından gerçekleşmiştir. Adıyaman’ın prehistorik ve protohistorik
dönemlerine ilişkin yeni çalışmalar, 25 yıl aradan sonra, 2013 yılında tekrar
başlatılmış ve halen sürdürülmektedir.
Öncelikli olarak Merkez İlçe’de
başlayan çalışmalar daha sonra Adıyaman’ın batısına, sonrasında kuzeyine
yönelmiştir. Son olarak, Adıyaman’ın doğu tarafında yüzey araştırmalarına devam
edilmiştir. 2016 yılına kadar 78 adet arkeolojik sit incelenmiştir. Bunlardan
38 tanesi, ilk olarak araştırma ekibimiz tarafından arkeoloji literatürüne
kazandırılmıştır.
Yapılan çalışmalar sonucunda M.Ö. 3. ve
2. bin ağırlıklı yerleşmeler saptanmış olsa da Neolitik’ten başlayarak Demir
Çağı’na kadar ki süreç izlenebilmiştir. Kuşkusuz, Adıyaman K. Suriye kültür
bölgesinde yer almaktadır. Ancak bunun yanında Doğu Anadolu ile ilişkileri
ortaya koyan seramik buluntularda ele geçmiştir. Yüzey araştırmalarında ele
geçen Halaf türü seramikler, M.Ö. 3. bine ait cyma-recta, caliciform, Suriye
şişesi tipinde kaplar ve M.Ö. 2. bine ait “ağzı yivli kaplar”, komşu bölgelerle
olan kültürel birlikteliği ortaya koymaktadır. Adıyaman’ın orta ve kuzey
yerleşmelerinde ele geçen Karaz türü seramik ise, Doğu Anadolu Bölgesi ile olan
ilişkileri gösterir. Neredeyse bütün yerleşmelerde ele geçen çakmaktaşı
çekirdek ve dilgiler, bölgenin çakmaktaşı kaynakları açısından çok zengin
olduğunu ortaya koymaktadır.
Adıyaman’da, Plaeolitik Çağ’dan
başlayarak bütün dönemlerin kesintisiz bir şekilde saptanmış olması bölge ve
araştırmacılar için son derece önemlidir.
Anahtar Kelimeler
Adıyaman güneydoğu Anadolu yüzey araştırması prehistorya protohistorya
Kaynakça
- BAŞGELEN, Nezih. (2003), Nemrut Dağı Keşfi, Kazıları, Anıtları. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. İstanbul.
- BLAYLOCK Stuart, (2009) Tille Höyük 3.1. Hertford.
- BLAYLOCK, Stuart R. - FRENCH, David - SUMMERS, Geoffrey D. (1990), “The Adiyaman Survey: An Interim Report” Anatolian Studies, Vol. 40, ss. 81-135
- DÖRNER, Friedrich Karl. (1999), Nemrud Dağı’nın Zirvesinde Tanrıların Tahtları, Çev. Ülkü, V.,TTK, Ankara.
- ELLIS, Richard S. (1984), “The Gritille Project” V. Kazı Sonuçları Toplantısı, ss. 117-122.
- ELLIS, Richard S. (1985), “The 1983 Season At Gritille” VI. Kazı Sonuçları Toplantısı, ss. 65-70.
- ELLIS, Richard S. (1986), “Gritille 1984” VII. Kazı Sonuçları Toplantısı, ss. 261-270
- EZER, Sabahattin - YAĞIZ, Kahraman - DEMİRTAŞ, F. Işıl - ÖZÇİRİŞ, Muzaffer. (2015), “Adıyaman İli Prehistorik ve Protohistorik Çağ 2013 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırmaları” 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı. 1. Cilt. ss. 175-192
- EZER, Sabahattin - YAĞIZ, Kahraman - ÖZÇİRİŞ, Muzaffer - ZORLU, Kemal. (2016), “Adıyaman İli Prehistorik ve Protohistorik Çağ 2014 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırmaları” 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı. 1. Cilt. ss. 1-20
- EZER, Sabahattin - YAĞIZ, Kahraman - ZORLU, Kemal - ÖZÇİRİŞ, Muzaffer. (2016), “Adıyaman İli Prehistorik ve Protohistorik Çağ 2015 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırmaları” 34. Araştırma Sonuçları Toplantısı. 1. Cilt. ss. 465-481.
- GARELLI, Paul. (1998), “Hahhum un Relais Asyrien sur la Route Commerciale de la Cappadoce” XXXIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi. ss. 451-456
- GOELL, Theresa. (1974), “Samosata Archaeological Excavations, Turkey, 1967” National Geographic Society Research Reports, 1969 Projects, ss. 83-109
- GOJKO, Barjamovic. (2011), A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period. Museum Tusculanum Press
- GÜNBATTI, Cahit. (2012), Kültepe-Kaniş. Anadolu’da İlk Yazı, İlk Belgeler. Kayseri
- HAWKINS, J. David - WEEDEN, Mark. (2017) “Kizzuwatna and the Euphrates States: Kummaha, Elbistan, Malatya: Philology” M. Weeden - Lee Z. Ullmann (eds.), Hittite Landscape and Geography. ss. 281-294.
- MOORE, John. (1993) Tille Höyük 1. Oxford
- ÖZDOĞAN, Mehmet. (1977), Aşağı Fırat Havzası 1977 Yüzey Araştırmaları, İstanbul.
- ÖZDOĞAN, Mehmet. (2000), “Aşağı Fırat Yüzey Araştırması” O. Belli (Ed.), Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi. ss.314-317
- ÖZGÜÇ, Nimet. (2009), Samsat, TTK. Ankara.
- ROODENBERG, Jacob. (1982), “Hayaz Höyük Kazısının İlk Sonuçları” III. Kazı Sonuçları Toplantısı, ss. 93-94.
- ROODENBERG, Jacob. (1985), “1983 Yılı Hayaz Höyük ve Civarı (Kumartepe) Kazıları” VI. Kazı Sonuçları Toplantısı ss. 1-4.
- ROODENBERG, Jacob. (1989) “Hayaz Höyük and The Final PPNB in The Taurus Foothills” Paléorient Vol. 15, No.1, ss.91-101.
- SUMMERS, Geoffrey D. (1993), Tille Höyük 4. Ankara.
- THISSEN, Laurens C. (1985), “The Late Chalcolithic and Early Bronze Age Pottery from Hayaz Höyük” Anatolica XII, ss. 75-130
- VOIGT, Mary M. (1981), “Excavations at Gritille, Turkey: 1981” Paléorient Vol. 7, No.2, ss.87-100
- YALÇINKAYA, Işın. (1984), “Samsat-Şehremuz Tepesi Çevresi Paleolitik Çağ Yüzey Araştırmaları, 1982” I. Araştırma Sonuçları Toplantısı, ss.13-20; 201-208.
- YENER, Emin. (1993), “Levzin Höyük Kurtarma Kazısı 1991” III. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, ss. 351-364.
- YENER, Emin. (1994), “Levzin Höyük Kurtarma Kazısı 1992” IV. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, ss. 285-296
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Ekim 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 11 Sayı: 2 |