YOKSULLUKTAN KURTULMA BAĞLAMINDA TÜRK KADIN TİPOLOJİSİNE MASAL PENCERESİNDEN BAKMAK

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 1, 0 - 0, 15.06.2016

Cafer Özdemir

Öz

Edebî ürünler toplumsal yaşamın aynası konumundadır. Özellikle geçmişi yüzlerce yıl öncesine dayanan ve toplumun ortak değerlerinin yansıtıcısı olan masallar, kültürel yaşamı aksettirme bakımından zengin malzemelere sahiptir. Sözlü geleneğin ürünü olan ve efsane, destan, halk hikâyesi vb. türlere nazaran oldukça yaygın olan bu türe kültürel kodların yerleştirilmesi son derece doğaldır. Masalların sosyo-kültürel açıdan okunması, değerlendirilmesi ve anlamlandırılması bu açıdan önemlidir.  

Türk toplumunda erkek; yöneten, ocağı devam ettiren, ekonomik hayatta baş aktör gibi görünse de Türk masallarını incelediğimizde görünenin arkasında yönlendirici, yol gösterici ve orijinal fikirlerin kaynağı olarak Türk kadını görülmektedir. Erkek anlatıcılara has türlerde (destan, halk hikâyesi, fıkra gibi) erkek kahramanın/tipinin ön plana çıkarılması, türlerin özelliklerine göre erkeklerin etken konumda olmaları son derece doğaldır. Fakat bu türlerde kadının aşağılanması, yok sayılması, küçümsenmesi söz konusu değildir. Sadece orantısal olarak Türk kadınına fazla yer verilmediği görülür. Oysa “masal anası” adı da verilen kadın anlatıcılarla özdeşleşen masallarda, kadının etken rol oynaması, aslında gerçek yaşamda etkin olan kadının kendini gösterme çabası olarak görülmelidir. Masal anası, pozitif ayrımcılık yaparak kadını gerçek değerinde göstermeye çalışmaktadır. Türk kadını masallarda sabrın timsali olarak nitelendirilse de siyasal, ekonomik ve dini hayatta; kültür hayatında doğrudan veya dolaylı olarak yerini alır. O, ortaya koyduğu özgün fikirleri ve girişimciliği, takdir edilecek cesareti sayesinde olumsuz durumları bertaraf etmektedir.

Çalışmamızda masallardan hareketle Türk kadınının toplumdaki konumunu belirtmeye ve bu bağlamda onun tipolojik özelliklerini tespit etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: Yaratıcılık, Türk kadını, sözlü gelenek, masal. 

Kaynakça

• ALANGU, T. (2012). Billur Köşk Masalları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ARSLAN, M. (2010). “Denizli Yöresinde Masal Anlatma Geleneği”, Milli Folklor, C. 11, Sayı 86, ss. 50-57.
• BORATAV, P.N. (2011). Az Gittik Uz Gittik, Ankara: İmge Kitabevi.
• . (2009). Zaman Zaman İçinde, Ankara: İmge Yayınevi.
• . (1992). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• ERGİN, M. (2014). Dede Korkut Kitabı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERGUN, P. (2015). “Eskişehir Masallarında Kültürel Miras” [Bildiri]. 8. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Bildirileri-I, 24-27 Ekim 2013, (ss.345-370). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• GÜNAY, U. (2000). “İslâmî Dönemde Türk Toplumunda Kadının Yeri ve Önemi”, Milli Folklor, C. 6, Sayı 46, ss. 4-9.
• . (1992). “Türk Masallarında Aile”. Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu. ss. 616-625.
• GÜNEY, E. C. (1997). Masallar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• KAPLAN, M. (1998). Kültür ve Dil, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ÖZDEMİR, C. (2014). “Dede Korkut Hikâyelerinde İdeal Türk Gençliği” [Bildiri]. B. Şişman, M.Düzenli (Ed.), Gençlik ve Kültürel Mirasımız/Uluslararası Kongre, 16-18 Mayıs 2014, (ss.180-181), Cilt I, Samsun: Ceylan Ofset.
• ÖZÜNEL, E. Ö. (2006). Masal Mekânında Kadın Olmak, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• SADIÇ, Ş.A. ( 2008). “Masallarda Kadın (Güneydoğu Anadolu ve Doğu Akdeniz Masal Örnekleri). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• SARAÇ, Ö. (2014). “Bir Göze Bir Gül Adlı Masalın Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi”. Studies Of The Ottoman Domaın. Cilt 4, Sayı 7, ss. 24 -30
• .
• SAKAOĞLU, S. (2007). Masal Araştırmaları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• . (2002). Gümüşhane ve Bayburt Masalları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ŞİMŞEK, E. (2002). “Malatyalı Bir Masal Anası: Suzan Geniş”, Milli Folklor, C. 7, Sayı 56, ss. 109-120.
• ŞİŞMAN, B. (2003). “Çocukların Eğitilmesi ve Yönlendirilmesinde Masallardan Yararlanma”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 15, ss.11-17.
• TÜRKAN, K. (2015). “Anadolu Masallarında Çok Eşlilik”. Milli Folklor, C. 7, Sayı 105, ss. 43-57.
• YILDIRIM, D. (1998). Türk Bitiği, Ankara: Akçağ Yayınları.
• YILMAZ, A. (2004). “Türk Kültüründe Kadın”, Milli Folklor, C. 8, Sayı 61, ss.111-123.