İSLÂM HUKUKU VE MODERN HUKUK BAĞLAMINDA ŞAHİTLİK MÜESSESESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2012, Cilt: 5 Sayı: 2, 87 - 103, 28.03.2014

Hadi Sağlam , Sema Gökbayır Emine Sağlam Mehmet Çolak

Öz

Naslardaki tartışmalı konulardan birisi de şahitlik konusudur. Şahitlik konusu, kâinat yaratıldığı günden beri zaman ve mekân sınırlarını aşarak gündemde kalmayı başaran sayılı konulardan biridir. İslâm hukukunda muhakeme esnasında maddi gerçeği ortaya çıkarırken başvurulan yolların tümüne ispat vasıtaları denilir. Bu ispat vasıtalarından biri de şahitlik müessesesidir. Şahitliğin yapıldığı duruma göre bazen dört, genellikle iki, bazen de istisnai olarak bir şahidin ifadesiyle insan ve kamu hakları ortaya çıkarılmaya çalışılır. Şahitliğin asıl gayesi, hakların tahakkukunda gerçeğin ortaya çıkarılması ve adaletin tesisine katkı sunmaktır. İslâm hukuku ve modern hukuktaki şahitlik meselesi hemen her dönemde tartışılmış, bu tartışmalar günümüzde de halen devam etmektedir. Bu çalışmamızda İslâm hukuku ve modern hukukun şahitlik konusuna ilişkin ayrıldıkları ve birleştikleri noktaları, iki hukuk sisteminin şahitliğe karşı tutumlarını ve dayanaklarını araştırmaya çalışacağız. Bu bağlamda İslâm hukuku ve beşeri yargılama hukukunda şahitlik açısından kadın ve erkeğin konumunu, davalardaki kriterlerin işleyiş esaslarını ve aralarındaki temel farklılıkları ele alarak genel bir mukayese yapmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Şehadet, Beyyine, Tanık, Tezkiye

Kaynakça

• AKGÜNDÜZ, Ahmet, (1986), Mukayeseli İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Diyarbakır: No. 6.
• _________, (1993), İslâm'da İnsan Hakları Beyannamesi, Timaş Yayınları, İstanbul.
• ALANGOYA, H.Yavuz, (2009), Medeni Usul Hukuku Esasları, NamaşYayınevi, İstanbul.
• ALANGOYA, Yavuz / YILDIRIM, Kamil/ YILDIRIM,Nevhis DEREN, (2009), Medeni Usul Hukuku Esasları, Beta Yayınları, İstanbul.
• ALİ HAYDAR, (1330), Düreru'lHükkâm fî Şerhi Mecelletü'l-Ahkâm, I-IV, İstanbul.
• APAYDIN, H.Yunus, “şahit”,İslâm Ansiklopedisi, c.38, ss. 278–283.
• BAYINDIR, Abdülaziz, (1986), İslâm Muhakeme Hukuku, İstanbul: İslâmi Araştırmalar Vakfı Yayınları,
• BERKİ, Ali Hikmet, (1979), Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, Hikmet Yayınları, İstanbul.
• BEROJE, Sahip, (2007), Ceza Muhakemesi Hukuku Açısından İslâm İspat Hukuku, Fecr Yayınları, İstanbul.
• _________, (2004), “Günümüz İspat İmkânları ve Anlayışında Kadının Şahitliğinin Yeniden Değerlendirilmesi”, Ekev Akademi Dergisi, S. 8. Ss.19 (Bahar), Erzurum.
• BİLGE, Necip / ÖNEN, Ergün, (1978), Medeni Yargılama Hukuku Dersleri, Ankara.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi, (çev.), Hukuki İslâmiyye ve Istılah-ı Fıkhiyye Kamusu, C. 2, Enes Sarmaşık Yayınları, İstanbul.
• BULAÇ, Ali, (1991), “Mekasidu'ş- Şeria Bağlamında Kadınların Şahitliği Konusu”, İslâmi Araştırmalar Dergisi, C.5, S. 4, Ankara.
• EBU YUSUF,Yakub b. İbrahim, (1936) Kitabu'l-Harac, Kahire.
• ERCAN, İsmail, (2011), Medeni Usul Hukuku, İstanbul: On iki Levha Yayıncılık.
• ERBAY, Celal, (1999), İslâm Ceza Muhakemesi Hukukunda İspat Vasıtaları, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, No.177.
• EJDER, Yılmaz, (1996), Hukuk Sözlüğü, Ankara Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara.
• ERTANHAN, Mesut, (2005), Medeni Yargılama Hukukunda Tanık ve Tanıklık, Seçkin Yayınları, İstanbul.
• HEYET, (1980), Feteva'lHindiyye, III, Beyrut.
• İBN MANZUR,Cemâlüddin Muhammed b. Mükerrem, (1968), Lisânü'l-Arab, XIV, DâruSâdr, Beyrut.
• İBN ABİDİN, Muhammed b. Emin, (1964), Reddü-l Muhtar, I-VIII, İstanbul.
• İBN KAYYIM, Muhammed b. Ebu Bekr el- Cevziyye, (1993), İ'lâmü'l-Muvakkıîn anRabbi'l-Âlemîn, I- II, Beyrut.
• İBN KUDÂME Ebu Muhammed Muvaffakuddin Abdullah, (1992). el-Muğni,I- IV, Beyrut.
• KARAMAN, Hayrettin, (2010), Anahatlarıyla İslâm Hukuku, C.1, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• _________, (2009), Mukayeseli İslâm Hukuku c.3, İzYayıncılık, İstanbul.
• _________, (2010), İslâm'ın Işığında Günün Meseleleri, İz Yayıncılık, İstanbul.
• KAŞIKÇI, Osman, (1997), İslâm ve Osmanlı Hukukunda Mecelle, OSAV Yayınları No: 16, İstanbul.
• KÂSÂNİ, Alaeddin Ebu Bekir b. Mesud,(1910), Bedâi'u'ş-Sanâi' fi tertibi'ş-Şerâi, VII, Kahire.
• KURU, Baki / ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder, (2011), Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara.
• MERĞİNÂNÎ, Ali. Bekr, (1986), el-HidâyeÞerhuBidâyeti'l-Mübtedî, IV, Fethu'l-Kadirile Birlikte, İstanbul.
• MEVSÎLÎ, Abdullah b. Muhammed, (1990), İhtiyâr li Tali'lil-Muhtâr, II, İstanbul.
• _________, (2011), el-İhtiyar Metni el-Muhtar li'l Fetva, (terc. Celal Yeniçeri) Şamil Yayınevi, İstanbul.
• MOLLA HÜSREV, (1976), Muhammed b. Firmuz, Dürerü'l -Hükkâm fi Şerhi Gureri'l-Ahkâm, İstanbul.
• PEKCANITEZ, Hakan / ATALAY, Oğuz / ÖZEKES, Muhammet, (2011), Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerine Göre Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara.
• PEKCANITEZ, Hakan / ATALAY, Oğuz / ÖZEKES, Muhammet, Medeni Usul Hukuku, Yetkin Basımevi, Ankara.
• SAĞLAM, Hadi, (2008), İslâm Hukukuna Göre Kadınların Şahitlik Meselesi, Doğu Yayınları,Erzincan.
• _________, (2013), Kadınların Sosyal İçerikli İbadetleri ve Şahitliği, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• SERAHSÎ, Şemsüddin Muhammed b. Ahmet, (1978), el-Mebsut, XV, Beyrut.
• ŞEN, Murat, (1998), “Önceki Hukukumuzda Şahitliğin Tanımı Şartları ve Nisabı,” A.Ü. Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. II, S. 1, ss. 283–312.
• _________, (1999), “Şahitliğin Geçerlilik Şartlarının Önceki Hukukumuzdaki Düzenleniş Biçimi,” A.Ü.Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. III, S. 1, ss. 89-113.
• ŞİRBîNîMuhammed Hatip, (trs). Muğni'l Muhtaç ilâ MârifetiMeâniElfâzı'l-Minhâc, I-IV, Beyrut.
• TUTUMLU, Mehmet Akif, (2007), Medeni Yargılama Hukukunda Delillerin İleri Sürülmesi, Seçkin Yayınları, Ankara.
• UDEH, Abdulkadir, (1991), Mukayeseli İslâm Hukuku ve Beşeri Hukuk, (terc. Ali Şafak), C. 3, Rehber Yayıncılık, Ankara.
• UMAR, Bilge / YILMAZ, Ejder, (1980), İspat Yükü, İstanbul.
• ÜSTÜNDAĞ, Saim, (1997), Medeni Yargılama Hukuku, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• YILDIZ, Kemal, (2005), İslâm Yargılama Hukukunda Şahitlik, Hacegan Akademi Kitaplığı, İstanbul.
• YILMAZ, Ejder, (1996), Hukuk Sözlüğü,Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara.
• YÜNER, Hüseyin, (2005), “Klasik Fıkıh Doktrininde Kadınların Ceza Kanunundaki Şahitliği”, Erciyes Üniversitesi Dergisi, Kayseri.
• ZUHAYLİ,Vehbe, (1994), “Vehbe”, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, (terc, Ahmet Efe, Beşir Eryarsoy, H. Fehmi Ulus, Abdurrahim Ural, Yunus Vehbi Yavuz, Nurettin Yıldız), C.6, Feza Yayıncılık, İstanbul.
• _________, (1989), el-Fıkhu'l-İslâmiyyü ve Edilletühü, Dâru'l-Fikr, IV, Dimeşk.