HASTANE ÖNCESİ ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ ÇALIŞANLARININ KİMYASAL, BİYOLOJİK, RADYOLOJİK, NÜKLEER TEHLİKELERDEKİ TUTUM VE ÖZ YETERLİLİĞİ

Yıl 2024, , 105 - 120, 13.09.2024

İhsan Kurt , Süreyya Gümüşsoy

https://doi.org/10.54409/hod.1450080

Öz

Amaç: Bu çalışmada, HÖASH’de çalışan personelin KBRN tehdit ve tehlike olaylarındaki tutum ve öz yeterliliklerini belirlemek amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı ve Kesitsel tipte planlanan araştırmanın verileri Mart 2023- Mayıs 2023 tarihleri arasında toplanmıştır. Çalışmanın örneklemini Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde görev yapan 340 personel oluşturmuştur. Araştırmanın verilerinin toplanmasında sosyodemografik veri formu ile KBRN Öz yeterlilik ölçeği ve KBRN tutum ölçeği kullanılmıştır. Sonuçlar %95 güven aralığında, anlamlılık p<.05 düzeyinde değerlendirilmiştir.
Bulgular: Katılımcıların yaş grupları, unvanları, KBRN eğitimi alma durumları, KBRN vakasına müdahalede bulunma durumları ile KBRN Tutum Ölçeği düzeylerinde anlamlı farklılık bulunmuştur. 26-35 yaş aralığında ve 36-45 yaş aralığında olan, ATT ve paramedik unvanına sahip olan, KBRN eğitimi alan, KBRN vakasına müdahalede bulunan katılımcıların KBRN tutum düzeylerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların cinsiyetleri, KBRN eğitimi alma durumları, KBRN vakasına müdahalede bulunma durumları ile KBRN Öz Yeterlilik Ölçeği düzeylerinde anlamlı farklılık bulunmuştur. Erkek olan, KBRN eğitimi alan, KBRN vakasına müdahalede bulunan katılımcıların KBRN öz yeterlilik düzeylerinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların KBRN Tutum Ölçeği medyan değeri 4,25 (1-5), KBRN Öz Yeterlilik Ölçeği medyan değeri 4,11 (1-5) olarak bulunmuştur. Katılımcıların KBRN tutum düzeyleri arttıkça KBRN öz yeterlilik düzeyleri artmaktadır.
Sonuç: HÖASH çalışanlarının KBRN vakalarında deneyim ve öz yeterlilikleri, tutumlarını etkilemektedir. Sağlık personelinin bu vakalara müdahaledeki tutumları kendi ve kazazedenin sağlığı açısından önemlidir. KBRN konusunda olumlu tutum oluşturmak için, okul ve mezuniyet sonrası eğitimlerle ve tatbikatlarla bilgi düzeyleri ve öz yeterliliklerinin arttırılması gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri, KBRN, Tutum, Öz yeterlilik

ATTİTUDES AND SELF-EFFİCACY OF PRE-HOSPİTAL EMERGENCY HEALTH SERVİCES EMPLOYEES İN CHEMİCAL, BİOLOGİCAL, RADİOLOGİCAL, NUCLEAR HAZARDS

Öz

Objective:In this study, it was aimed to determine the attitudes and self-efficacy of personnel working in prehospital emergency health services in CBRN threat and hazard events.
Materials and Methods:The data of the descriptive and cross-sectional study were collected between March 2023 and May 2023. The sample of the study consisted of 340 personnel working in pre-hospital emergency health services. Socio-demographic data form, CBRN self-efficacy scale and CBRN attitude scale were used to collect the data. The results were evaluated at 95% confidence interval and significance at p<.05 level.
Results:A significant difference was found in the CBRN Attitude Scale levels with the age groups, titles, CBRN training status, and CBRN case intervention status of the participants. It was determined that the CBRN attitude levels of the participants who were between the ages of 26-35 and 36-45, had the title of ATT and paramedic, received CBRN training, and intervened in a CBRN case were higher. A significant difference was found in the CBRN Self-Efficacy Scale levels with the gender of the participants, their CBRN training status, their status of intervening in a CBRN case. It was determined that the CBRN self-efficacy levels of the participants who were male, received CBRN training, and intervened in a CBRN case were higher. The median value of the CBRN Attitude Scale of the participants was 4.25 (1-5) and the median value of the CBRN Self-Efficacy Scale was 4.11 (1-5). As the participants' CBRN attitude levels increase, their CBRN self-efficacy levels increase.
Conclusion:The experience and self-efficacy of HCWASH workers in CBRN cases affect their attitudes. The attitudes of healthcare personnel in intervention to these cases are important for their own health and the health of the victim. In order to create a positive attitude towards CBRN, it is thought that their knowledge and self-efficacy should be increased through school and post-graduate trainings and drills.

Anahtar Kelimeler

Prehospital emergency medical services, CBRN, Attitude, Self-efficacy

Kaynakça

• Ekşi, A. (2015). Kitlesel olaylarda hastane öncesi acil sağlık hizmetleri yönetimi. Üçüncü Baskı, Kitapana Yayınevi, İzmir.
• Sidell FR, Takafuji ET, Franz DR, (1997). Medical Aspects of Chemical and Biological Warfare. Washington, DC: Office of the Surgeon General.
• Şeşen, Y. (2019). Kültürel Mirasımız ve Arşiv Belgelerimizin Afetler ve KBRN Tehlikelerine Karşı Korunması. Afet ve Risk Dergisi, 2 (1), 32-42.
• Güler, L. M. & Yıldırım, G. Ö. (2022). Afet Tıbbı Açısından Terör Saldırılarında Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri Organizasyonu ve Hastane Öncesi Acil Sağlık Çalışanlarının Sorumlulukları. Hastane Öncesi Dergisi, 7 (1), 109-121.
• Hai-Long, L., Wen-Jun, T., Ya-Kun, M., Ji-Min, J., Rong-Li, D., Er-Chen, Q. (2015). Emergency Responseto Nuclear, Biological and ChemicalIncidents: Challenges and Countermeasures, Military Medical Research: 2 (19) 1-4. Aslan Huyar D, Esin MN. (2021), Assessing Nursing Students’ Knowledge Levels, Attitudes, And Self-Efficacy Regarding Chemical, Biological, Radiological, And Nuclear Threats and Dangers Using Newly Developed Tools. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi 2021; 4(1): 20-30.
• Altınarık, S. (2020). İstanbul Avrupa Yakası 112 Acil Sağlık Hizmetleri Çalışanlarına Verilen Tıbbi Kimyasal Biyolojik Radyolojik Nükleer Farkındalık Eğitimlerinin Değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Bezmialem Vakıf Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, S. (2022), KBRN Olaylarına Karşı Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri Çalışanlarının KKD Kullanımı, Bilgi ve Beceri Durumu: Adana İli Örneği (Yüksek lisans tezi). İskenderun Teknik Üniversitesi. İskenderun
• Cash, R. E., Powell, J. R., Peters, G. A., Goldberg, S. A., Panchal, A. R., & Camargo, C. A., Jr (2022). Trends in demographic and employment characteristics of US emergency medical technicians and paramedics, 2011-2019. Journal of the American College of Emergency Physicians open, 3(4), e12776. https://doi.org/10.1002/emp2.12776
• Yıldırım, D., Sarı, E., Gündüz, S., & Yolcu, S. (2014). Paramedik eğitiminin dünü ve bugünü past and present of paramedic education. Smyrna Tıp Dergisi, 2014; 3 (1): 51, 53.
• Tsai, B. M., Sun, J. T., Hsieh, M. J., Lin, Y. Y., Kao, T. C., Chen, L. W., Ma, M. H., & Wen-Chu, C. (2020). Optimal Paramedic Numbers in Resuscitation Of Patients With Out-Of-Hospital Cardiac Arrest: A Randomized Controlled Study In A Simulation Setting. PloS one, 15(7), e0235315. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0235315 Chaput, C. J., Deluhery, M. R., Stake, C. E., Martens, K. A., & Cichon, M. E. (2007). Disaster training for prehospital providers. Prehospital Emergency Care, 11(4), 458-465.
• Babacan, A. (2023). Knowledge Levels and Awareness of Healthcare Professionals On Protection From Chemical, Biological, Radiation, Nuclear Hazards, And Emergency Aid Practices. Pamukkale medical journal, 16 (4), 618-626. DOI: 10.31362/patd.1315923
• Van der Woude, I., de Cock, J. S., Bierens, J. J., & Christiaanse, J. C. (2008). TAP CBRN preparedness: knowledge, training and networks. Prehospital and Disaster Medicine, 23(S2), s65-s69.
• Gürler, M., Gürsoy, G., Çiftçi, H., ve Salar, A. (2021). Kimyasal, Biyolojik, Radyasyon ve Nükleer Risklere Karşı Korunmada Farkındalık Oluşturma ve Temel İlk Yardım Eğitimi Etkinliklerinin Değerlendirilmesi. Black Sea Journal of Health Science, 4(2), 63-68.
• Farhat, H., Gangaram, P., Castle, N., Chaker Khenissi, M., Bounouh, S., Pullian, N., ... & Alinier, G. (2021, September). Hazardous materials and CBRN incidents: Fundamentals of pre-hospital readiness in the State of Qatar. In Journal of Emergency Medicine, Trauma & Acute Care, Qatar Health 2020 Conference (Vol. 2021, No. 2, p. 35). Qatar: HBKU Press.
• Luther, M., Lenson, S., & Reed, K. (2006). Issues associated in chemical, biological and radiological emergency department response preparedness. Australasian Emergency Nursing Journal, 9(2), 79-84. İnanır, M., & Deste, M. (2021). Kbrn Personel Koruyucu Elbise Seçimi Üzerine AHP ve Vıkor Yöntemleriyle Bir Uygulama. R&S-Research Studies Anatolia Journal, 4(3), 207-221.
• Yücel, H. (2019). KBRN Olaylarında İlk Müdahalede Görev Alan Bazı Ekiplerin Olay Yerindeki Tehlikelere Karşı Risk Algısı ve Hazırlık Tutumları Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi: Adana İli Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gümüşhane.
• Aslantaş, O & Tabuk, M. (2021). 112 İl Ambulans Servisi Personelinin Afete Hazır Olma Durumu ve Hazırlık Algısı: Balıkesir İli Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(1): 44-55.
• Smith, E. C., Burkle, F. M., & Archer, F. L. (2011). Fear, Familiarity, and the Perception of Risk: A Quantitative Analysis of Disaster-Specific Concerns of Paramedics. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 5(01), 46–53. Kollek, D., Welsford, M., & Wanger, K. (2009). Chemical, biological, radiological and nuclear preparedness training for emergency medical services providers. Canadian Journal of Emergency Medicine, 11(4), 337-342. Kako M, Hammad K, Mitani S, Arbon P. (2018), Existing approaches to chemical, biological, radiological, and nuclear (CBRN) education and training for health professionals: Findings from an integrative literature review. Prehosp Disaster Med;33(2):184–90.
• Çıtlık Sarıtaş S, Kızıl BA, Sarıtaş S. (2013), Acil servis hemşirelerinin biyoterörizm konusundaki bilgi ve görüşleri. Bozok Tıp Dergisi; 2:29–36.
• Plant, J. L., van Schaik, S. M., Sliwka, D. C., Boscardin, C. K., O'Sullivan, P. S. (2011). Validation of a self-efficacy instrument and its relationship to performance of crisis resource management skills. Advances in Health Science Education: Theory and Practice 16(5), 579-590.
• Artino, A. R., Dong, T., DeZee, K. J., Gilliland, W. R., Waechter, D. M., Cruess, D. F., Durning, S. J., (2012). Development and initial validation of a survey to assess students' self-efficacy in medical school. Military Medicine 177(9), 31-37.
• Novack Z, Novack L, Davidson R, Shenhar G, Bodas M. (2023). Factors Affecting Paramedic Response Readiness to CBRN Threats in Ontario, Canada. Disaster Medicine and Public Health Preparedness. 2022:1-6.
• Şahin, F., & Cengiz, S. (2021). Kbrn Olaylarinda Müdahil Bazi Kurum Personellerinin Konu Hakkindaki Bilgi, Beceri, Deneyim Ve Görüşlerinin Derinlemesine Mülakat Tekniği Ile Ölçülmesi: Gümüşhane Ve Erzurum Ili Örneği. Global Journal of Economics and Business Studies, 10(20), 81-101.
• Hammad K, Arbon P, Gebbie K. (2011), Emergency nurses and disaster response: An exploration of South Australian emergency nurses’ knowledge and perceptions of their roles in disaster response. Australasian Emergency Nursing Journal; 14(2): 87–94.
• Khalaileh M, Bond E, Alasad J. (2012), Jordanian nurses’ perception of their preception of their preparedness of disaster managment. İnternational Emergency Nursing 2012;20,14-23.
• Bakaç, E., & Raşit, Ö. (2017). Pedagojik Formasyon Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Öz-Yeterlik İnançları İle Tutumları Arasındaki İlişki. Kastamonu eğitim dergisi, 25(4), 1389-1404.