Ksanthos’tan Bir Grup Knidos Amphorası

Yıl 2024, Sayı: 13, 89 - 106, 15.05.2024

Erdoğan Aslan , Uğurcan Orhan

https://doi.org/10.37879/hoyuk.2024.1.089

Öz

Ksanthos, günümüz Antalya ili, Kaş ilçesine bağlı Kınık Mahallesi sınırları içerisinde, Antalya-Muğla arasındaki il sınırını oluşturan Eşen Çayı’nın hemen kıyısında yer almaktadır. Çalışmanın konusunu ise Ksanthos’ta gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalarda ele geçen bir grup Knidos Amphorası oluşturmaktadır. Ana materyal olarak amphoraların değerlendirildiği çalışmada toplamda 192 parça incelenerek tipolojik ve analojik değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Özellikle buluntu olarak nadir karşılaşılan Proto-Knidos Amphoraları ile Küçük Knidos Amphora örneklerinin çalışmamızda yer alması, amphora çalışmaları için de yeni bir buluntu sahası olarak değerlendirilebilecek niteliktedir.
MÖ IV. yüzyıldan MS III. yüzyıla kadar geniş bir tarih aralığı içerisinde, form takibinin net şekilde izlenebildiği toplamda 192 adet Knidos Amphorasından sadece formunu en iyi temsil eden bir grup değerlendirme kapsamına alınmıştır. Zira yapılan tipoloji ve analojide, Proto-Knidos, Zenon Grubu,
Küçük Knidos, Kanonik Knidos, Geç Knidos Tip I ve Tip II sınıflandırmalarına ait altı farklı Knidos Amphora tipi saptanmıştır. Form tayini gerçekleştirilen bu amphoraların da gerek tip gerekse kronolojik yoğunluk oranları kıstas alınarak, en azından mevcut grupla, tarihsel bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda çalışmamızda, gerek tipoloji gerekse fabrik özelliklerine göre değerlendirilen söz konusu amphoraların sınıflandırılması, tarihlenmesi ve Ksanthos’un ticari iletişim ve etkileşimi hakkında yeni veriler sunarak tarihsel sürecine katkı sağlanması amaçlanmıştır. Ayrıca materyal kültür kalıntılarıyla yapılan değerlendirmelerin hem bölge hem de Ksanthos özelinde, ticari ve siyasi bağlantılara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Lykia, Ksanthos, Helenistik Dönem, Roma Dönemi, Knidos Amphoraları, Ticari İlişkiler

A Group of Knidian Amphorae from Xanthos

Öz

Xanthos is located within the borders of Kınık district of Kaş county of Antalya Province, right on the shore of the Eşen River, which forms the provincial border between Antalya and Muğla. The subject of the study is a group of Knidos Amphorae found in archaeological studies in Xanthos. In the study, in which amphorae were evaluated as the main material, a total of 192 pieces were examined and subjected to typological and analogical evaluation. The inclusion of Proto-Knidian amphorae, which are rarely encountered as finds, and the Small Knidian Amphora samples, which have just been brought to the literature, can be considered as a new find area for amphora studies. Of the 192 Knidian amphorae, whose form can be traced, within a wide historical scale from the IVth
century BC to the IIIrd century AD, only a group that best represents the form was included in the evaluation. Because in the typology and analogy, six different Knidian amphora types belonging to the Proto-Knidian, Zenon Group, Small Knidian, Canonical Knidian, Late Knidian Type I, and Type İİ classifications were identified. In this context, our study, aims to contribute to the historical process by presenting new data on the classification, dating, commercial communication, and interaction of Xanthos, which are evaluated according to both typology and production characteristics. In addition, it is thought that the evaluations made with the material cultural remains will contribute to the commercial and political connections both in the region and in Xanthos.

Anahtar Kelimeler

Lycia, Xanthos, Hellenistic Period, Roman Period, Knidian Amphorae, Trade Relations

Kaynakça

• Alkaç, E., “Knidos Kazılarında Bulunan Amphora Mühürleri Üzerine İlk Değerlendir-meler”, Arkhaia Anatolika, S. 2, 84-101.
• Alpözen 1975
• Alpözen, T. O., “Bodrum Müzesi Ticari Amphoraları”, Türk Arkeoloji Dergisi, S. 22/2, 5-32.
• Alpözen-Özdaş-Berkaya 1995
• Alpözen, T. O.-Özdaş, A. H.-Berkaya, B., Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Ticari Amphoraları: Eski Çağda Akdeniz Deniz Ticareti, Dönmez Offset, Ankara.
• Amico 1997
• Amico, D. P., “II Relitto di Grado: Considerazioni Preliminari”, Archeologia subacquea, Studi, ricerche e documenti, S. 2, 93-128.
• Armstrong 1998
• Armstrong, P., “Nomadic Seljuks in Byzantine Lycia: new evidence”, Byzantine Asia Minor (6th− 12th Centuries), Ed. S. Lampakēs, Athēna Ethniko Hidryma Ereunōn, Instituto By-zantinōn Ereunōn, 321-338.
• Armstrong 2005
• Armstrong, P., “The Construction Date of the Baptistery of Xanthos”, Travaux et. S. 1, 547-553.
• Arslan 2003a
• Arslan, M., “İ.Ö. 188 Yılından İ.Ö. 67 yılına Kadar Lykia, Pamphylia ve Kilikia Trakheia Sahillerindeki Korsanlık Faaliyetleri: Nedenleri ve Sonuçları”, Adalya, S. VI, 91-118.
• Arslan 2003b
• Arslan, M., “Piracy on the Southern Coast of Asia Minor and Mithridates Eupator”, Olba, S. VIII, 195-211.
• Aslan 2019
• Aslan, E., “An Assemblage of Knidian Amphorae from the Lighthouse Breakwater at Knidos”, Herom, S. 8, 341-356.
• Aslan-Orhan-Erdoğan 2020
• Aslan, E.-Orhan, U., -Erdoğan, L.U., “Aslanlı Burun ve Kap Krio Sualtı Araştırmaları”, Olba, S. 28, 207-242.
• Auriemma 2000
• Auriemma, R., “Le anfore del relitto di Grado e il loro contenuto”, MEFRA, S. 112, 27-51.
• Bezeczky-Scherrer-Sauer 2013
• Bezeczky, T. Scherrer, P.-Sauer, R., The Amphorae of Roman Ephesus, Verlag der Österreichis-chen Akademie der Wissenschaften, Wien.
• Brun, J. P., “Le faciès céramique d’Al-Zarqa. observations préliminaires”, Bulletin de l’Ins-titut Français d’Archéologie Orientale du Caire, S. 94, 7-26.
• Cankardeş-Şenol 2006
• Cankardeş-Şenol, G., Klasik ve Helenistik Dönem’de Mühürlü Amphora Üreten Merkezler ve Mühür-leme Sistemleri, Ege Yayınları, İstanbul.
• Cankardeş-Şenol 2015
• Cankardeş-Şenol, G., “Early Cnidian Amphora Exports To Alexandrıa, Egypt”, Recent Studies on the Archaeology of Anatolia, ed. E. Laflı-S. Patacı-G. Cankardeş-Şenol-A.K. Şenol-G. K. Şahin, Archaeopress, BAR İnt. Ser. 2750, 169-192.
• Cankardeş-Şenol-Şenol-Doğer 2004
• Cankardeş-Şenol, G. Şenol, A. K.-Doğer, E., “Amphora Production in the Rhodian Pe-raea in the Hellenistic Period”, Transport Amphorae and Trade in the Easter Mediterranean: Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, september 26-29, 2002, Aarhus, ed. J. Eiring-J. Lund, 353-360. TATEM; Monographs of the Danish Institute at Athens 5. Aarhus: Aarhus University Press.
• Carlson 2014
• Carlson, D. N., “Dating a Shipwrecked Marble Cargo Destined for the Temple of Apollo at Claros”, MOM Éditions, S. 65/1, 51-61.
• Des Courtils 2011
• Des Courtils, J., “Xanthos rapport sur la campagne 2010”, Anatolia Antiqua, S. 19, 321-350.
• Doğer, E., Antik Çağda Amphoralar, Sergi Yayınevi, İzmir.
• Doksanaltı-Karaoğlan-Zoroğlu 2019
• Doksanaltı, E. M.-Karaoğlan, İ.- Zoroğlu, C., “The Small Knidian Amphora Types”, Herom, S. 8, 283-316.
• Diler, A., “Genel Hatları ile Lykia ve Karia İlişkileri Üzerine Bazı Notlar”, Kum’dan Kent’e-patara Kazılarının 25 Yılı / From Sand into a City 25 Years of Patara Excavations, ed. H. İşkan-F. Işık, 145-186, Ege Yayınları, İstanbul.
• Dönmez 2014
• Dönmez, A., Ksanthos Antik Kenti Batı Agorası, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akde-niz Üniversitesi, Antalya.
• Dündar 2012a
• Dündar, E., “A Group of Amphorae from Side Museum and a New Type of Amphora: the Lycian Amphora?”, Archäologischer Anzeiger, S. 1, 43-61.
• Dündar 2012b
• Dündar, E., Patara Kazılarından Ele Geçen (1989-2010 Yılları) Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem Ticari Amphoralar ve Amphora Mühürleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Dündar 2013
• Dündar, E., “Remarks on the Possible Uses of a Late Cnidian Stamped Amphora from Patara”, Adalya S. 16, 167-175.
• Dündar 2017
• Dündar, E., Transport Jars and Stamped Amphoras from Patara, 7th to 1st Centuries BC: The Mari-time Trade of a Harbor City in Lycia, Ege Yayınları, İstanbul.
• Empereur 1988
• Empereur, J. Y., “Producteurs d’amphores dans les ateliers de Reşadiye (Peninsule de Dat-ça)”, AST, S. 6, 159-163.
• Empereur-Hesnard 1987
• Empereur, J. Y.-Hesnard, A., “Les amphores hellenistiques”, Ceramiques hellenistiques et Ro-maine, S. 2, 9-72.
• Empereur-Picon 1986
• Empereur, J.Y.- Picon, M., “A la recherche des fours d’amphores.”, Recherces sur les Amphores Grecques, ed. J. Y. Empereur-Garlan Y., 103-26. BCH Suppl. 13. Athens/Paris: École Fran- çaise d’Athènes/de Boccard.
• Empereur-Tuna 1988
• Empereur, J. Y.-Tuna, N., “Zenon de Caunos et Lepave de Serçe Limanı”, BCH, S. 112, 341-357.
• Empereur-Tuna 1989
• Empereur, J. Y.-Tuna, N., “Hiérotélès, Potier Rhodien de la Pérée”, Bulletin de Correspondan-ce Hellénique, S. 113/1, 277-299.
• Grace, V. R., “Stamped Amphora Handles Found in 1931-1932”, Hesperia, S. 3, 197-300.
• Grace, V. R., Amphoras and the Ancient Wine Trade (The Athenian Agora 6), The American School of Classical Studies at Athens, Princeton/New Jersey.
• Grace, V. R., “The Middle Stoa dated by amphora stamps”, Hesperia, S. 54/1, 1-54.
• Grace, V. R., “Some Amphoras from a Hellenistic Wreck”, BCH Suppl., S. 13, 551-565.
• Jefremow 1995
• Jefremow, N., Die Amphorenstempel des hellenistischen Knidos, Tuduv, München.
• Karaçetin 2017
• Karaçetin, A. O., Buto Yüzey Araştırmaları ve Kazılarında Ele Geçen Hellenistik Dönem Amphorala-rı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Karcı Ağlar 2015
• Karcı Ağlar, G., Smyrna Agorası’nda Ele Geçen Ticari Amphoralar (1998-2006 Kazıları), (Yayım-lanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Koehler-Wallace 1987
• Koehler, C.G.-Wallace, M.-Malcom, B., Appendix. “The Transport Amphoras: Description and Capacities, The Hellenistic Shipwreck at Serçe Limanı, Turkey: Preliminary Re-port, (C. Pulak v.d.)”, American Journal of Archaelogy, C 91/1, 49-57.
• Lawall 2011
• Lawall, M. L., “Early Hellenistic Amphoras from Two Closed Contexts: Kerynia Shipw-reck and Ephesos Well LB” Ζ’Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική, 673-686.
• Lemaître 2006
• Lemaître, S., “La Lycie et les échanges commerciaux dans I’ Antiquité: les données du mobilier amphorique. Etude préliminaire”, 3rd Symposium on Lycia S. I, ed. K. Dörtlük-B. Varkıvanç-T. Kahya-J. Des Courtils-M. Doğan-Alparslan-R. Boyraz, AKMED, Antalya, 385-399.
• Lemaître-Alary 2007
• Lemaître, S.-Alary, A., “Contribution à l’étude du mobilier céramique des époques arc-haïque et classique du Létôon de Xanthos”, Céramiques antiques en Lycie (VIIIe saC-VIIe spC) Les produits et les marchés, ed. S. Lemaitre, Bordeaux, 115-136.
• Metzger 1972
• Metzger H., Les ceramiques archaiques et classiques de L’Acropole Lycienne. Fouilles de Xanthos IV, Librairie C. Klincksieck, Paris.
• Monachov 1999
• Monachov S. Y., “Towards a Typology of Knidian Amphoras of 4th-2nd c BC”, The Bosphoran Phenomenon: Greek Culture on the Periphery of the Ancient World, 161-172.
• Monachov 2003
• Monachov, S., Grecheskije amphory v Prichernomor’e. Tipologija amfor vedushchih centrov-eksporte-rov tovarov v keramicheskoj tare. Katalog-opredelitel’ [Greek Amphorae in the Black Sea Area. Amphora Typology of the Leading Centers, exporting Wares in Ceramic Containers. An Attributive Catalogue], Moscow-Saratov.
• Monachov-Kuznetsova-Churekova 2017
• Monachov, S.-Kuznetsova, E. V.-Churekova, N. B., Amphorae of the 5th-2th c. BC from the Col-lection of the State Museum-Preserve, Tauric Chersonese: Catalogue, Saratov.
• Opaiţ, A., “The Baggy Amphora Shape: A New Fashion?”, Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean Archaeology and Archaeometry; The Mediterranean: a market without frontiers, ed. N. Poulou-Papadimitriou-E. Nodarou and V. Kilikoglou, BAR-IS 2616.1-2, Oxford, 441-450.
• Panella 1986
• Panella, C., “Oriente ed Occidente: considerazioni su alcune anfore, ‘egee’ di eta imperi-ale à Ostia”, Recherces sur les Amphores Grecques, ed. J.Y. Empereur-Y. Garlan., BCH Suppl. 13. Athens/Paris: École Française d’Athènes/de Boccard, 609-36.
• Pellegrino 2003
• Pellegrino, E., “Présentation des céramiques issues des fouilles menées en 1998-1999 sur l’acropole lycienne de Xanthos”, Anatolia Antiqua, S. 11, 215-221.
• Pellegrino 2004
• Pellegrino, E., “Note sur un dépotoir de céramique du IIIe s. ap. J.-C. et la datation de la résidence du Nord-Est de l’acropole lycienne de Xanthos”, Anatolia Antiqua, S. 12, 123-143.
• Rocheron-Blanco 2014
• Rocheron, C.,-Blanco, T., “Les céramiques communes de la fin de l’Antiquité à Xanthos: Continuité ou Innovation?”, LRCW, S. 4, 685-692.
• Sakarya 2016
• Sakarya, İ., Trade Relations of Ancient Burgaz from Archaic to mid of 4th Centuries: The Ampho-rae Evidence within the Domestic Contexts, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Sibella 2002
• Sibella, P., “The George McGhee Amphora Collection at the Alanya Museum, Turkey”, The INA Quarterly, S. 29/1, 3-19.
• Şenol, A. K., Knidos Amphoralarında (İ.Ö. 3. yüzyıl.) Monogram Mühürler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi, İzmir.
• Şenol, A. K., Marmaris Müzesi Ticari Amphoraları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Şenol, A.K., “AETAM’da Bulunan Amphoraların Tipolojisi”, AETAM (Taşucu Arslan Eyce Amphora Müzesi)’da Bulunan Ticari Amphoralar ve Akdeniz’de Ticaretin İzleri, ed. A.K. Şenol, Taşeli Matbaacılık, Mersin, 100-319.
• Şenol, A. K., Commercial amphorae in the Graeco-Roman Museum of Alexandria (Études Alexandrines 44, CEAlex), Centre d’Études Alexandrines, Alexandreia. Şenol-Aşkın 2007
• Şenol, A. K.-Aşkın E., “Amphoralar Işığında Kentin Ticari İlişkileri”, Dağlık Kilikia’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları, Nagidos. Results of an Excavation in an Ancient City in Rough Cilicia, ed. S. Durugönül, Adalya Suppl. 6, Istanbul, AKMED, 241-97.
• Temur-Yeniay 2021
• Temür, A.-Yeniay, G., “Samsun Müzesi’nden Bir Grup Amphora”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 7/12, 19-37.
• Tuna, N., “Datça Yarımadası Arkeolojik Yüzey Araştırmaları 1987”, AST, S. 6, 141-158.
• Tuna-Empereur 1990
• Tuna, N.-Empereur, J. Y., “Datça/Reşadiye-Kiliseyanı Antik Seramik Atölyeleri Kazısı 1989 Kampanyası”, KST, S. 12/1, 155-180.
• Tuna-Empereur-Picon-Doğer 1987
• Tuna, N.-Empereur, J. Y.-Picon, M.-Doğer, E., “rapport Préliminaire de la prospection archéologique Turco-Française des ateliers d’amphores de Reşadiye-Kiliseyanı, sur la Péninsule de Datça”, Anatolia Antiqua, S. 1, 47-52.
• Whitbread 1995
• Whitbread, I. K., Greek Transport Amphorae: A Petrological and Archaeological Study, British School at Athens, Athens.
• Yener-Marksteiner 2002
• Yener-Marksteiner B., “Vorbemerkungen zur Fundkeramik aus Sondage West 3 im Westbereich von Xanthos”, Anatolia Antiqua, S. 10, 217-226.
• Zoroğlu-Doksanaltı 2020
• Zoroğlu, C.-Doksanaltı, E. M., “Yeni Bir Knidos Amphora Tipi: Küçük Knidos Amphoraları”, Belleten, S. 84/300, 503-542.