Aspendos’tan 12. Yüzyıla Tarihlendirilen Bir Depolama Birimi ve Kentin Akdeniz Ticaretindeki Yeri Üzerine Yeni Bulgular

Yıl 2024, Sayı: 14, 231 - 256, 15.11.2024

Veli Köse , Mustafa Bilgin , İnan Kopçuk , Ertan Şehit

Öz

Araştırma makalesinin konusunu, Antalya ili, Serik ilçesi, Belkıs Mahallesi sınırları içerisinde yer alan Aspendos Antik Kenti’nde, 2019 ve 2020 yılları arasında Roma Bazilikası’nın Vestibulum bölümünde sürdürülen kazı çalışmalarında açığa çıkartılan bir depolama birimi oluşturmaktadır. V3 kodlamasıyla tanımlanan arkeolojik sektörde gerçekleştirilen kazılarda, bazilikanın son kullanım evresi olduğu düşünülen, MS 12. yüzyıla ait bir mekânla karşılaşılmıştır. Vestibulum’un iç kuzeybatı köşesine bitiştirilerek yapılan bu küçük kare planlı mekân, düzensiz taş bloklarla şekillendirilerek harçla tutturulmuştur. Anıtsal boyutlardaki Roma Bazilikası MS 5. yüzyılda kiliseye çevrilmiş, MS 12. yüzyılda ise Bazilika’nın, en azından Vestibulum’unun içi, ya dinî ya da özel kullanım amaçlı mütevazı teknikte inşa edilmiş bir yaşam alanına dönüştürülmüştür. Çalışmanın hedeflerinden biri, bahsi geçen zaman diliminde, bu tip yalın görünümlü konut alanlarında, depolama şeklinin, fonksiyonun ve bununla bağlantılı saklama koşullarının nasıl bir görünüme sahip olduğunu dayanak noktalarıyla birlikte açıklığa kavuşturabilmektir. Ayrıca, bu özel alanın içinde ele geçirilen ticari amphoralar araştırma kapsamına dâhil edilerek bunlardan en uygun sonucu vereceği düşünülen toplam 10 adet ticari amphora değerlendirilmiştir. Aspendos örneklerinin üç ayrı tip içerisinde sınıflandırılabileceği önerilmektedir. Bu tipler göz önüne alındığında, Aspendos’un söz konusu dönemde Akdeniz’deki ticaret ağının bir parçası olduğu, Myra (Demre) gibi komşu yakın kentlerin yanı sıra başkent Konstantinopolis’i de içine alan deniz aşırı uzak merkezlerle de yakın ilişkiye girdiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aspendos, Roma Bazilikası, Vestibulum, Orta Bizans Dönemi, Depolama, Ticari Amphoralar

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

A Storage from 12th Century in Aspendos New Findings on the Place of the City in Mediterran Trade

Öz

The subject of the research article is a storage unit unearthed during the excavations carried out in the Vestibulum of the Roman Basilica in Aspendos (Belkıs) within the province of Antalya. During the excavations carried out in 2019-2020 in a basilica within the archaeological sector defined as V3, a unit from the 12th century AD (the latest phase of the basilica) is discovered. This structure was later attached and formed from irregular stone blocks with mortar in the inner northwest corner of the vestibulum. The monumental Roman Basilica was converted into a church in the 5th century AD. Later in the 12th century AD, the interior of the Vestibulum was converted into a residential space built with a modest technique, either for religious or private purposes. One of the objectives of the study is to clarify the type of storage, function and related preservation conditions in modest residential units of the period. The transport amphorae found in this special area are also included in the research and 10 of them have been selected and classified into three different types. Considering these types, it is understand that Aspendos was part of Mediterranean trade network during the period in question, maintaining close relations not only with nearby cities such as Myra (Demre) but also with distant centers overseas, including the capital Constantinople.

Anahtar Kelimeler

Aspendos, Roman Basilica, Vestibulum, Middle Byzantine Period, Storage, Transport Amphora

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles were complied with during the preparation of this study and all the works referred are mentioned in the bibliography.

Kaynakça

• Aslan-Orhan 2018
• Aslan, E.-Orhan, U., “Kekova Adası Arkeolojik Yüzey/Sualtı Araştırması 2017-2018”, TINA Denizcilik Arkeolojisi Dergisi, 10, 99-115.
• Ballance 1994
• Ballance, M., “The Roman Basilica at Aspendos, 1956 and 1992”, AST, 11, 453-464.
• Barnea 1967
• Barnea, I., “Ceramica de import”, Dinogetia I. Asezarea feudalǎ timpurie de la Bisericuta-Garvǎn, Bucuresti, 229-276.
• Boëthius-Ward-Perkins 1970
• Boëthius, A.-Ward-Perkins, J. B., Etruscan and Roman Architecture, Harmondsworth.
• Böhlendorf Arslan 2004
• Böhlendorf Arslan, B., Glasierte byzantinische Keramik aus der Türkei I-III, İstanbul.
• Cavalier-Descat-des Courtils 2012
• Cavelier, L.-Descat, R.-des Courtils, J., Basiliques et agoras de Grèce et d’Asie mineure, Bordeaux.
• Collins 2012
• Collins, C. A., Amphorae Graffiti from the Byzantine shipwreck at Novy Svet, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Texas A&M University, Texas.
• Crema, L., “L’Architettura Romana”, Enciclopedia Classica, III: Archeologia e Storia dell’Arte Classica, Vol. XII tomo I Torino, 167-171, 370-375, 515-521.
• Cüppers 1961
• Cüppers, H., “Getreidemagazin am Forum in Aspendos”, BJb, 161, 25-35.
• Çaylak Türker 2009
• Çaylak Türker, A., Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Bizans Dönemi Sırsız Seramikleri = Byzantine Unglazed Pottery of Saint Nicholas Church at Demre-Myra, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, İstanbul.
• Darrouzés 1981
• Notitiae: Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae, texte critique, introduetion et notes par Jean Darrouzés, ed. J. Darrouzès, Institut Franca is d’Etudes Byzantin 1, Paris.
• Flemming 1964
• Flemming, B., Landschaftsgeschichte von Pamphylien, Pisidien und Lykien im Spätmittelalter, Wiesbaden.
• Fletcher 1963
• Fletcher, B., A History of Architecture, Houston.
• Foss, C., The Cities of Pamphylia in the Byzantine Age, Hampshire.
• Fossel Peschl 1982
• Fossel Peschl, E. A., Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos, Graz.
• Ginouvès 1994
• Ginouvès, R., “Aux origines de la Basilique”, Tranquillitas. Mélanges en l’honneur de Tran Tam Tinh, Québec, 207-216.
• Gros, P., “Basilica”, EAA, 612-616.
• Gros, P., L’Architecture Romaine I. Les Monuments publics, Paris.
• Günsenin 1990
• Günsenin, N., “Les Amphores byzantines (10è-13è siècles): typologie, production, circulation, d’après les collections turques”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne, Paris.
• Günsenin 2018
• Günsenin, N., “La typologie des amphores günsenin. Une mise au point nouvelle”, Anatolia Antiqua, 26, 89-124.
• Hayes, J. W., Excavations at Saraçhane in Istanbul. 2: The Pottery, Princeton.
• Hellenkemper-Hild 2004
• Hellenkemper, H.-Hild, F., Tabula Imperii Byzantini 8: Lykien und Pamphylien, Wien.
• Honigmann 1939
• Synekdemos: Le Synekdèmos d’Hiéroklès et l’opuscule géographique de Georges de Chypre, ed. E. Honigmann, Éditions de l’Institut de Philologie et d’Histoire Orientales et Slaves, Bruxelles.
• Kingsley 1987
• Kingsley, K., “Monastery”, The Encyclopedia of Religion, I-XVI, New York, 30-35.
• Köse, V., “Aspendos Yüzey Araştırması Projesi 2008 Yılı Birinci Sezon Çalışmaları”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, C 1, 373-394.
• Köse, V., “Aspendos Projesi: Aspendos Antik Kenti 2009 Sezonu Çalışmaları”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, C 3, 353-370.
• Köse, V., “Aspendos Yüzey Araştırmaları = Surveys in Aspendos”, ANMED, 9, 142-148.
• Köse, V., “Aspendos Yüzey Araştırmaları 2010 Sezonu Çalışmaları”, 29. Araştırma Sonuçları Toplantısı, C 3, 251-267.
• Köse, V., “Aspendos Yüzey Araştırmaları 2011 = Surveys in Aspendos 2011”, ANMED, 10, 125-130.
• Lanckoroński 1890
• Lanckoroński, K. G., Städte Pamphyliens und Pisidiens, Wien.
• Lauter 1970
• Lauter, H., “Die hellenistische Agora von Aspendos”, BJb, 170, 77-101.
• MacDonald 1986
• MacDonald, W. L., The Architecture of the Roman Empire II. An Urban Appraisal, New Haven & London.
• Megaw, A. H. S., “Zeuxippus Ware”, BSA, 63,67-88.
• Meineke 1958
• Stephans von Byzanz: Ethnika, ed. A. Meineke, Akademische Druck-U. Verlogsan Stalt, Granz.
• Mimaroğlu 2013
• Mimaroğlu, S., “Kadıkalesi/Anaia Geç Bizans Dönemi Ticari Amphoraları=Late Byzantine Commercial Amphorae in Kadıkalesi/Anaia”, Bizanslı Ustalar-Latin Patronlar=Byzantine Craftsmen-Latin Patrons, İstanbul, 113-227.
• Mitchell 1995
• Mitchell, S., Cremna in Pisidia: an Ancient City in Peace and in War, London.
• Mullet 2007
• Mullet, M., Founders and Refounders of Byzantine Monasteries, Belfast.
• Müller 1937
• Müller, V., “The Roman Basilica”, AJA, 41, 250-261.
• Nünnerich Asmus 1994
• Nünnerich Asmus, A., Basilika und Portikus die Architektur der Säulenhallen als Ausdruck gewandelter Urbanität in später Republik und früher Kaiserzeit, Köln.
• Ohr, K., “Die Form der Basilika bei Vitruv”, BJb, 175, 113-127.
• Özgür, E., “Aspendos Örenyeri 1991 Yılı Kazı Onarım ve Çevre Düzenleme Çalışmaları”, III. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 251-261.
• Öztaner 2006
• Öztaner, S. H., Menderes Magnesiası Bazilikası (Haçayak, Kemer, Sütun Sistemleri), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Öztaner 2012
• Öztaner, S. H., “Menderes Magnesiası Çarşı Bazilikası”, Anatolia, 31, 123-152.
• Öztaner 2016
• Öztaner, S. H., “La basilique civile de Nysa du Méandre”, Anatolia Antiqua, 24, 311-320.
• Öztaner-Çizmeli Öğün 2017
• Öztaner, S. H.-Çizmeli Öğün, Z., “The Kaunos Civil Basilica”, Basileus. 50. Yılında Kaunos/kbid. Memet Cengiz IŞIK’a Armağan=Basileus. 50th Anniversary of Caunus/kbid. Festschrift für Memet Cengiz IŞIK, Ankara, 315-325.
• Rott, H., Kleinasiatische Denkmäler aus Pisidien, Pamphylien, Kappadokien und Lykien, Leipzig.
• Sear, F., Roman Architecture, London.
• Stinson 2008
• Stinson, P., “The Civil Basilica: Urban Context, Design, and Significance”, Aphrodisias Papers 4. New Research on the City and Its Monuments, Portsmouth, 79-106.
• Stinson 2016
• Stinson, P., Aphrodisias VII. The Civil Basilica, Wiesbaden.
• De Architectura. Vitruvius, Ten Books on Architecture, çev. I. D. Rowland-T. N. Howe-M. Dewar, Cambridge&New York.
• Ward Perkins-Ballance-Rott 1958
• Ward Perkins, J. B.-Ballance, M.-Rott, H., “The Caesareum at Cyrene and the Basilica at Cremna”, BSR, 26, 137-194.
• Waksman-Skartsis-Kontogiannis vd. 2018
• Waksman, S. Y.-Skartsis, S.-Kontogiannis, N. D.-Todorova, E. P.-Vaxsevanis, G., “Investigating the Origins of Two Main Types of Middle and Late Byzantine Amphorae”, JASc, 21, 1111-1121. Welch 2003
• Welch, K., “A New View of the Origins of the Basilica: the Atrium Regium, Graecostasis, and Roman Diplomacy”, JRA, 16, 5-34.
• Zmaić Kralj 2017
• Zmaić Kralj, V., “Byzantine maritime trade based on underwater archaeological finds of the eastern Adriatic”, Skyllis, 17/1, 46-61.