Yaşlılık ve Sağlıkta Eşitsizlikler

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 496 - 511, 21.06.2021

Sait Sönmez Celalettin Çevik

https://doi.org/10.47793/hp.943515

Cited By: 1

Öz

Sağlık hiçbir ayrım olmaksızın herkesin temel bir insan hakkıdır. Yaşlanan dünya nüfusu içinde yaşlılar eşitsizlikler bakımından kırılgan gruplardan biridir. 2019 yılında yaşlı nüfusun oranı dünyada 1 milyar olmuş olup bu sayı 2030’da 1,4 milyara, 2050’de 2,1 milyara yükseleceği öngörülmektedir. Demografik dönüşüm ve yaşlı popülasyondaki artış kronik hastalıkları da beraberinde getirmekte, sağlık harcamalarını artırmakta, yaşlıların öz yeterliliklerini ve yaşam kalitelerini ise azaltmaktadır. Bakım gereksinimlerindeki artış, aile yapısının değişimi, huzurevleri ve bakım evlerinin kapasitesini de aşmaktadır. Dolayısıyla kırılgan bir grup olan yaşlıların nitelikli, hakkaniyetli bir bakım alması, sağlıkta eşitsizliklerin olumsuz etkilerinden yalıtılmış olmaları gereklidir. Nitekim sağlıkta eşitsizlikler, yaşlılarda hastalık ve ölümlerin artışına neden olduğu gibi yaşlıların yaşam kalitesini de olumsuz etkilemektedir. İleri yaşlarda görülen eşitsizlikler tesadüfi olmayıp önemli bir kısmı insanların fiziksel ve sosyal ortamlarından ve bu ortamların sağlık davranışları üzerindeki etkilerinden kaynaklanmakta, çevre, içine doğulan aile, cinsiyet ve etnik köken gibi kişisel özelliklerin etkisiyle kümülatif eşitsizliklere yol açmaktadır. Yaşlıların maruz kaldığı eşitsizlikler özellikle COVID-19 pandemisi döneminde etkisini artırmıştır. Yaşlılar izole oldukları gibi, sosyal yönden de önemli ölçüde sınırlanmış, mental sorunlar da artmıştır. Artan yaşlı nüfusla birlikte bulaşıcı olmayan hastalıkların artışı, yaşlılara yönelik sağlık ve sosyal hizmet sunumuna başat bir rol vermiştir. Bu nedenle yaşlıların sağlıklarını koruyup geliştirebilmek için geliştirilmiş, kapsamlı, birinci basamak destekli yaşlı sağlığı politikalarına gereksinim vardır. Yaşlılar düşünülerek uygun yaşam alanları oluşturulmalı, toplumda sınıfsal farklılıkların etkileri ortadan kaldırılmalı, sosyal devlet yapısı güçlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

yaşlılık, sağlıkta eşitsizlikler, yaşlı sağlığı sorunları

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Elderly and Inequalities in Health

Öz

Health is a basic human right of everyone without any discrimination. Among the aging world population, the elderly are one of the vulnerable groups in terms of inequalities. The proportion of the elderly population in the world was 1 billion in 2019 and this number is expected to increase to 1.4 billion in 2030 and 2.1 billion in 2050. Demographic transformation and the increase in the elderly population bring chronic diseases, increase health expenditures, and decrease the self-efficacy and quality of life of the elderly. The increase in care needs, the change in family structure, and nursing homes exceed the capacity of nursing homes. Therefore, it is necessary for the elderly, who are a vulnerable group, to receive qualified and equitable care and to be isolated from the negative effects of health inequalities. As a matter of fact, inequalities in health cause an increase in morbidity and mortality in the elderly, as well as negatively affecting the quality of life of the elderly. The inequalities seen in older ages are not accidental, but a significant part of them is caused by the physical and social environments of people and the effects of these environments on their health behaviors, leading to cumulative inequalities with the effect of personal characteristics such as the environment, the family they were born into, gender and ethnicity. The inequalities that the elderly are exposed to have increased their impact especially during the COVID-19 pandemic. The elderly are not only isolated, but also socially limited, and their mental problems have increased. The increase in non-communicable diseases with the increasing elderly population has given a dominant role to the provision of health and social services for the elderly. For this reason, there is a need for comprehensive, primary care supported elderly health policies in order to protect and improve the health of the elderly. Appropriate living spaces should be created by considering the elderly, the effects of class differences in society should be eliminated, the social state structure should be strengthened Keywords: old age, inequalities in health, elderly health problems

Anahtar Kelimeler

old age, health inequalities, elderly health problems

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2020). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni. https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/40734/istatistik-bulteni-subat2020.pdf
• Arun, Ö. (2015). Eşitsizliklerin kavşağında: çağdaş Türkiye’de yaşlılık ve sağlık. In D. Alptekin (Ed.), Hasta Toplum (pp. 125-144). Nobel yayınları.
• Awoke, M. A., Negin, J., Moller, J., Farell, P., Yawson, A. E., Biritwum, R. B., & Kowal, P. (2017). Predictors of public and private healthcare utilization and associated health system responsiveness among older adults in Ghana. Global health action, 10(1), 1301723. https://doi.org/10.1080/16549716.2017.1301723
• Beghi, M., Butera, E., Cerri, C. G., Cornaggia, C. M., Febbo, F., Mollica, A., Berardino, G., Piscitelli, D., Resta, E., Logroscino, G., Daniele, A., Altamura, M., Bellomo, A., Panza, F., & Lozupone, M. (2021). Suicidal behaviour in older age: A systematic review of risk factors associated to suicide attempts and completed suicides. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 127, 193–211. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.04.011
• Bilir, N. (2009). Yaşlılıkta sağlığın korunması ve koruyucu hekimlik. http://e-kutuphane.teb.org.tr/pdf/tebakademi/geriatri_2009/6.pdf
• Blanchet, T., Clarke, R., Czajka, L., Estévez-Bauluz, L., Gethin, A., & Lenders, W. (2018). World inequality report. https://wir2018.wid.world/files/download/wir2018-summary-turkish.pdf
• Cevik, C., & Kilic, B. (2018). Change from health center to family physician period in the Turkish health system: A qualitative study. The International journal of health planning and management, 33(4), e1022-e1036. https://doi.org/https://doi.org/10.1002/hpm.2580
• Cevik, C., Ozdemir, R., Koran, N., & Agın, A. (2021). Prevalence and risk factors for elder abuse: A community-based cross-sectional study from North West Turkey. Current Psychology, 1-8. https://doi.org/10.1007/s12144-021-01423-1
• Coll-Planas, L., Nyqvist, F., Puig, T., Urrútia, G., Solà, I., & Monteserín, R. (2017). Social capital interventions targeting older people and their impact on health: a systematic review. J Epidemiol Community Health, 71(7), 663-672. https://doi.org/10.1093/geroni/igx004.781
• Çevik, C. (2017). Yaşlıların sağlık hizmetine erişimi. Turkiye Klinikleri J Public Health Nurs-Special Topics, 3(3), 165-171.
• Demirel, T., & Akın, B. (2014). Sağlıkla ilişkili olarak sosyal adalet, eşitlik ve hemşirelik. DEUHYO, 7(3), 238-245.
• Garzón-Orjuela, N., Samacá-Samacá, D. F., Angulo, S. C. L., Abdala, C. V. M., Reveiz, L., & Eslava-Schmalbach, J. (2020). An overview of reviews on strategies to reduce health inequalities. International journal for equity in health, 19(1), 1-11. https://doi.org/10.1186/s12939-020-01299-w
• Gün, İ. (2019). Geriatriye disiplinlerarası yaklaşım In Geriatride sağlık eşitsizlikleri.
• Güner, S. G., & Ural, N. (2017). Yaşlılarda düşme: Ülkemizde Yapılmış tez çalışmaları kapsamında durum saptama. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(3), 9-15.
• Güneş, G. (2018). Yaşlılıkta kronik ve akut sağlık sorunları. In B. Duy (Ed.), Temel gerontoloji (Vol. 5, pp. 91-105). Anadolu Üniversitesi.
• He, W., & Kinsella, K. (2020). Global aging in the new millennium (Vol. 27). University of South Carolina.
• Hoogendijk, E. O., Heymans, M. W., Deeg, D. J., & Huisman, M. (2018). Socioeconomic inequalities in frailty among older adults: results from a 10-year longitudinal study in the Netherlands. Gerontology, 64(2), 157-164. https://doi.org/https://doi.org/10.1159/000481943
• Karaca, S. (2020). Pandemide birinci basamak bakış açısı ile yaşlı izlemi. Klinik Tıp Aile Hekimliği, 12(3), 92-97.
• Kosuva Öztürk, Z., & Şahin, S. (2021). Yaşlılarda sık görülen sağlık sorunları. In R. Uçku & H. Şimşek (Eds.), Türkiye Klinikleri Halk Sağlığı Özel Konular (pp. 22-27). Türkiye Klinikleri.
• Kuzu, A., Aydın, C., Yıldız, M., Erik, H. E., Keskinkılıç, H. G., Aslan, D., & Şengelen, M. (2019). Dünya sağlık örgütü Avrupa Bölgesi’nde yaşlanma ile ilgili seçilmiş bazı ölçütlerin değerlendirilmesi. STED, 28(1), 17-27. https://doi.org/10.17942/sted.378109
• Lallo, C., & Raitano, M. (2018). Life expectancy inequalities in the elderly by socioeconomic status: evidence from Italy. Population health metrics, 16(1), 7. https://doi.org/10.1186/s12963-018-0163-7
• Marmot, M. (2017). Social justice, epidemiology and health inequalities. European journal of epidemiology, 32(7), 537-546. https://doi.org/10.1007/s10654-017-0286-3
• Mooventhan, A., & Nivethitha, L. (2017). Evidence based effects of yoga practice on various health related problems of elderly people: A review. Journal of bodywork and movement therapies, 21(4), 1028-1032. https://doi.org/10.1016/j.jbmt.2017.01.004
• Özdemir, M. E., & Koçoğlu, F. (2019). Sivas ilinde aile hekimliği modelinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Tıp Dergisi, 3(2), 59-65.
• Özerdoğan, Ö., Yüksel, B., Çelik, M., Oymak, S., & Bakar, C. (2018). Yaşlılarda yaşam kalitesini etkileyen faktörler. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 16(2), 90-105. https://doi.org/10.20518/tjph.458209
• Pala, K. (2015). Sağlıkta eşitsizlikler. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.15080.11523
• Petrovic, D., de Mestral, C., Bochud, M., Bartley, M., Kivimäki, M., Vineis, P., Mackenbach, J., & Stringhini, S. (2018). The contribution of health behaviors to socioeconomic inequalities in health: a systematic review. Preventive medicine, 113, 15-31. https://doi.org/10.1016/j.ypmed.2018.05.003
• Pickersgill, M. (2020). Pandemic Sociology. Engaging science, technology, and society, 6, 347-350. https://doi.org/10.17351/ests2020.523
• Razavi, S., Razavi, M., & Pirhosseinlou, M. (2017). A preventive approach to elderly people health problems. J Gerontol Geriatr Res, 6(450), 2. https://doi.org/10.4172/2167-7182.1000450
• Roland, M. (2019). 40 years on. Has the vision of Alma-Ata been realized? Cadernos de saude publica, 35, e00212218. https://doi.org/10.1590/0102-311x00212218
• Şentürk, S. (2017). Avrupa birliği ve Türkiye'nin sorunu yaşlılık. Ayrıntı Dergisi, 5(53), 45-50.
• Şimşek, H., & Kılıç, B. (2012). Sağlıkta eşitsizliklerle ilgili temel kavramlar. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 10(2), 116-127. https://doi.org/10.20518/tjph.173070
• Şimşek, H., & Uçku, R. (2012). Sağlıkta eşitsizlikler ve yaşlılık. In D. Aslan & M. Ertem (Eds.), Yaşlı sağlığı sorunlar ve çözümler (pp. 12-17). Palme Yayıncılık.
• T.C. Aile Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2007). Türkiye'de yaşlıların durumu ve yaşlı sağlığı eylem planı. https://ailevecalisma.gov.tr/media/33628/turkiyede-yaslilarin-durumu-ve-yaslanma-ulusal-eylem-plani.pdf
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2019). Yaşlanma 2014-2018. https://sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/10_Yaslanma.pdf
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2021). Yaşlı sağlığı. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/YayinAra
• Tekingündüz, S., Kurtuldu, A., & Türkkan, I. (2016). Sağlık hizmetlerinde eşitsizlik ve etik. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(4), 32-43.
• TNSA. (2018). Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması 2018. http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2018/rapor/TNSA2018_ana_Rapor.pdf
• Tufan, İ. (2016). Antik çağ’dan günümüze yaşlılık ve yaşlanma. Nobel akademik yayıncılık.
• TUIK. (2021). Hayat tabloları, 2017-2019. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayat-Tablolari-2017-2019-33711
• Ulutaşdemir, N. (2019). Yaşlı bireylerde sağlığın korunması ve geliştirilmesi (Ü. Sevil & V. Bayram Değer, Eds.). Güven Plus Grup.
• United Nations. (2021). Department of economic and social affairs ageing. https://www.un.org/development/desa/ageing/news/2018/04/health-inequalities-in-old-age/
• Victora, C. G., Leventhal, D. G., da Silva, I., Vidaletti, L. P., Armenta-Paulino, N., & Barros, A. (2021). Delivery channels and the magnitude of socioeconomic inequalities in coverage of RMNCH interventions: analysis of 36 cross-sectional surveys in low-and middle-income countries. SSRN Electronic Journal. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3773516
• Wang, J., Mann, F., Lloyd-Evans, B., Ma, R., & Johnson, S. (2018). Associations between loneliness and perceived social support and outcomes of mental health problems: a systematic review. BMC psychiatry, 18(1), 1-16. https://doi.org/10.1186/s12888-018-1736-5
• World Bank. (2021). Gini index (World Bank estimate). https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
• World Health Organization. (2018). Ageing and health. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health#:~:text=Between%202015%20and%202050%2C%20the,%2D%20and%20middle%2Dincome%20countries.
• World Health Organization. (2021a). Ageing. https://www.who.int/health-topics/ageing#tab=tab_1
• World Health Organization. (2021b). Health inequities and their causes. https://www.who.int/news-room/facts-in-pictures/detail/health-inequities-and-their-causes
• World Health Organization. (2021c). Strategy and action plan for healthy ageing in Europe, 2012–2020. https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/175544/RC62wd10Rev1-Eng.pdf
• Yasar, G. Y. (2011). Health transformation programme’in Turkey: an assessment. The International journal of health planning and management, 26(2), 110-133. https://doi.org/10.1002/hpm.1065
• Zaninotto, P., Batty, G. D., Stenholm, S., Kawachi, I., Hyde, M., Goldberg, M., Westerlund, H., Vahtera, J., & Head, J. (2020). Socioeconomic inequalities in disability-free life expectancy in older people from England and the United States: a cross-national population-based study. The Journals of Gerontology: Series A, 75(5), 906-913. https://doi.org/10.1093/gerona/glz266