Ergenlerde Pozitif Risk Alma Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması: Dilsel Eşdeğerlik, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 873 - 897, 30.06.2023

Hatice Baysal , Seval Erden Çınar

https://doi.org/10.47793/hp.1295521

Öz

Bu çalışmada, Duell (2018) tarafından geliştirilen Ergenlerde Pozitif Risk Alma Davranışı Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması amaçlanmıştır. Ölçeğin psikometrik özellikleri, katılımcılarının İstanbulda ikamet eden lise öğrencileri olduğu üç farklı aşama ile sınanmıştır. Araştırmanın, dilsel eş değerliği 30, geçerlik ve güvenirlik analizleri 359 lise öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Ölçüm aracının özellikleri dilsel eşdeğerlik, geçerlik (yapı, ölçüt) ve Cronbach alfa güvenirlik katsayısı yöntemleriyle incelenmiştir. Ölçeğin ölçüt geçerlik sınamalarında Ergenlerde Pozitif Risk Alma Ölçeği, Ergenlerde Risk Alma Ölçeği, Olumlu Sosyal ve Saldırgan Davranış Ölçeği ve Ergen Prososyallik Ölçeği’nden yararlanılmıştır. Yapı geçerliği için gerçekleştirilen doğrulayıcı ve açımlayıcı faktör analizi sonuçları, Ergenlerde Pozitif Risk Alma Ölçeğinin tek faktörlü yapısının yeterli uyum değerlerine sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca Ergenlerde Pozitif Risk Alma Ölçeği, ergenlerde risk alma davranışı, olumlu sosyal ve saldırgan davranış ve ergen prososyalliği ile pozitif yönde anlamlı ilişkiler elde edilmiştir. Ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı .74 olarak hesaplanmıştır. Sonuç olarak araştırma bulguları ölçeğin, ergenlerin pozitif risk alma davranış düzeylerini değerlendirmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu desteklemektedir.

Anahtar Kelimeler

risk alma, pozitif risk alma, ergenlik, davranış gelişimi, ölçek uyarlama

Adaptation of The Positive Risk-Taking Scale in Adolescents to Turkish: A Study of Linguistic Equivalence, Validity, and Reliability

Öz

This research was carried out to adapt the Positive Risk-Taking Behavior Scale for Adolescents developed by Duell (2018) into Turkish. The psychometric properties of the scale were tested in three different stages, the participants of which were high school students residing in Istanbul. The research was conducted with 30 high school students in the first stage aiming to test the linguistic equivalence of the measurement tool, 359 in the second stage aiming to test the validity and reliability of the scale. The features of the measurement tool were examined with linguistic equivalence, validity (construct, criterion) and Cronbach Alpha reliability test methods. Adolescent Positive Risk Taking Scale, Adolescent Risk Taking Scale, Positive Social and Aggressive Behavior Scale and Adolescent Prosociality Scale were applied to the participants for the validity tests of the scale. The results of confirmatory and exploratory factor analysis performed for construct validity showed that the single-factor structure of the Adolescent Positive Risk Taking Scale had sufficient concordance values. Also, as expected, the Adolescent Positive Risk-Taking Scale shows a significant positive correlation with risk-taking behavior, prosocial and aggressive behavior, and adolescent prosociality in adolescents. The Cronbach Alpha reliability coefficient of the scale was calculated as 74. As a result, research findings support that the scale is a valid and reliable measurement tool that can be used to evaluate the positive risk-taking behavior levels of adolescents.

Anahtar Kelimeler

risk taking, positive risk taking, adolescence, behavioral development, scale adaptation

Kaynakça

• Ata, S. ve Artan, İ.Z. (2020). Ergen prososyallik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of Child and Adolescnet Mental Health, 28(1), 38-44. https://doi.org/10.4274/tjcamh.galenos.2020.14632
• Bayar, N. ve Sayıl, M. (2005). Brief report: Risk-taking behaviors in a non-western urban adolescent sample. Journal of Adolescence, 28(5), 0–676. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2005.01.010
• Bayraktar, F., Kındap, Y., Kumru, A. ve Sayıl, M. (2010). Olumlu Sosyal ve Saldırgan Davranışlar Ölçeği’nin ergen örnekleminde psikometrik açıdan incelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 13(26), 1-13. Erişim adresi: http://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php?pdf=0019318
• Birch, S., Cole, S., Hunt, K., Edwards, B. & Reaney, E. (2011). Self-harm and the positive risk taking approach. Can being able to think about the possibility of harm reduce the frequency of actual harm? Journal of Mental Health, 20(3), 293–303. https://doi.org/10.3109/09638237.2011.570809
• Bohnert, A.M., Kane, P. & Garber, J. (2008). Organized activity participation and internalizing and externalizing symptoms: Reciprocal relations during adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 37, 239–250. https://doi.org/10.1007/s10964-007-9195-1
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Pegem.
• Büyüköztürk, Ş. (2021). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem.
• Carlo, G. ve Randall, B. A. (2002). The development of a measure of prosocial behaviors for late adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 31, 31-44. https://doi.org/10.1023/A:1014033032440
• Capaldi, D., Degarmo, D.S., Patterson, G. R. & Forgatch, M.S. (2002). Contextual risk across the early life span and association with antisocial behavior. In J. B. Reid, G. R. Patterson, & J. Snyder (Eds.), Antisocial Behavior in Children and Adolescents, 124-145. https://doi.org/10.1037/10468-006
• Collado, A., Felton, J.W., MacPherson, L., & Lejuez, C.W., (2014). Longitudinal trajectories of sensation seeking, risk taking propensity, and impulsivity across early to middle adolescence. Addict. Behav, 39 (11), 1580–1588. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2014.01.024
• Deniz, N. (2011). Liseye devam eden ergenlerin risk alma davranışları ile mükemmeliyetçilik düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Konya Selçuk Üniversitesi.
• Do, K. T., Guassi Moreira, J. F., & Telzer, E. H. (2016). But is helping you worth the risk? Defining prosocial risk taking in adolescence. Developmental Cognitive Neuroscience, 25, 260-271. https://doi.org/10.1016/j.dcn.2016.11.008
• Duckworth, A. L., Peterson, C., Matthews, M. D., & Kelly, D. R. (2007). Grit: Perseverance and passion for long-term goals. Journal of Personality and Social Psychology, 92, 1087–10101. https://doi.org/10.1037/0022-3514.92.6.1087
• Duell, N., (2018). Positive risk taking in adolescence. The Temple University Graduate Board. https://doi.org/10.1111/cdep.12310
• Duell, N. & Steinberg, L. (2018). Positive risk taking in adolescence. Child Development Perspectives. 13(1), 48-52. https://doi.org/10.1111/cdep.12310
• Duell, N. & Steinberg, L. (2020). Differential correlates of positive and negative risk taking in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 49(6), 1162–1178. https://doi.org/10.1007/s10964-020-01237-7
• Duell, N. & Steinberg, L. (2021). Adolescents take positive risks, too. Developmental Review, 62, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.dr.2021.100984
• Dündar, S., Ekşi, H. ve Yıldız, A. (2008). Aksiyonda değerler ölçeği dilsel eşdeğerlik geçerlik ve güvenirlik çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (15), 89-114. Erişim Adresi: http://ded.dem.org.tr/gorsel/pdf/ded-15-makale-4.pdf
• Ellis, B. J., Del Giudice, M., Dishion, T. J., Figueredo, A. J., Gray, P., Griskevicius, V., Hawley, P. H., Jacobs, W. J., James, J., Volk, A. A., & Wilson, D. S. (2012). The evolutionary basis of risky adolescent behavior: implications for science, policy, and practice. Developmental Psychology, 48, 598–623. https://doi.org/10.1037/a0026220
• Erden Çınar, S., Erduran Tekin, Ö., Keçeci, B., ve Çetin, D. (2021). Ergenlerde heyecan arayışı, yıkıcı davranışlar ve üst bilişsel farkındalığın siber zorbalığı yordayıcılığı. Eğitim Bilimleri Dergisi. 54(54), 169-187. https://doi.org/10.15285/maruaebd.881665
• Etikan, I., Musa, S. A. & Alkassim, R. S. (2016). Comparison of convenience sampling and purposive sampling. American Journal of Theoretical and Applied Statistics, 5(1), 1-4. https://doi.org/10.11648/j.ajtas.20160501.11
• Fredricks, J. A. & Eccles, J. S. (2006). Is extracurricular participation associated with beneficial outcomes? Concurrent and longitudinal relations. Developmental Psychology, 42, 698–713. https://doi.org/10.1037/0012-1649.42.4.698
• Gullone, E. ve Moore S. (2000). Adolescent risk-taking and the five-factor model of personality. Journal Of Adolescent. 23(4), 393-407. https://doi.org/10.1006/jado.2000.0327
• Gülgez, Ö. E. (2007). Lise öğrencilerinin olumsuz risk alma davranışlarının psikolojik belirtiler, yaş ve cinsiyet değişkenleri açısından incelenmesi: Ankara ili örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Hansen, E. B. & Breivik, G. (2001). Sensation seeking as a predictor of positive and negative risk behavior among adolescents. Personality and Individual Differences, 30(4), 627–640. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(00)00061-1
• Hoyt M.A. & Kennedy C.L. (2008). Leadership and adolescent girls: A qualitative study of leadership development. American Journal of Community Psychology, 42, 203–219. https://doi.org/10.1007/s10464-008-9206-8
• Hu, L., & Bentler, P.M. (1999). Kovaryans yapı analizinde uyum indeksleri için kesme kriterleri: Yeni alternatiflere karşı geleneksel kriterler. Yapısal Eşitlik Modellemesi, 6 (1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Jessor, R. (1991). Risk behavior in adolescence: a psychosocial framework for understanding and action. Journal Of Adolescent Health, 12, 597-605. https://doi.org/10.1016/1054-139X(91)90007-K
• Kalaycı, Ş. (2008). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil.
• Karagianni, D., & Montgomery, A. J. (2018). Developing leadership skills among adolescents and young adults: a review of leadership programmes. International Journal of Adolescence and Youth, 23, 86–98. https://doi.org/10.1080/02673843.2017.1292928
• Karakaya, İ. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 57-83). Anı.
• Kenny, D. A. & McCoach, D. B. (2003). Effect of the number of variables on measures of fit in structural equation modeling. Structural Equation Modeling, 10(3), 333-351. https://doi.org/10.1207/S15328007SEM1003_1
• Kıran Esen, B. (2002). Akran baskısı düzeyi farklı olan öğrencilerin risk alma, sigara içme davranışı ve okul başarılarının incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Kıran Esen, B. (2003). Akran baskısı düzeyleri ve cinsiyetlerine göre öğrencilerin risk alma davranışı ve okul başarılarının incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2 (20), 17-26. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tpdrd/issue/21440/229613
• Koç, M. (2004). Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 231-256. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23750/253040
• Ma, H. K., Shek, D.T.L., Cheung, P.C. & Oi Bun Lam, C. (2000). Parental, peer and teacher influences on the social behavior of hong kong chinese adolescents, Journal of Genetic Psychology, 161 (1), 65- 79. https://doi.org/10.1080/00221320009596695
• Malin, H., Liauw, I. & Damon, W. (2017). Purpose and character development in early adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 46, 1200–1215. https://doi.org/10.1007/s10964-017-0642-3
• Marcoulides, G. & Schumacher, R. (2001). New developments and techniques in structural equation modeling. London: Lawrence Erlbaum Assocıates, Publishers. https://doi.org/10.4324/9781410601858
• Maslowsky, J., Owotomo, O., Huntley, E.D. & Keating, D. (2019). Adolescent Risk Behavior: Differentiating Reasoned And Reactive Risk-taking. Journal of Youth and Adolescence, 48(2), 243-255. https://doi.org/10.1007/s10964-018-0978-3
• Masten, A.S. (2001). Ordinary magic: Resilience process in development. American Psychologist, 56, 227–239. https://doi.org/10.1037//0003-066X.56.3.227
• Meyer DK, & Turner JC (2006). Re-conceptualizing emotion and motivation to learn in classroom contexts. Educational Psychology Review, 18, 377–390. https://doi.org/10.1007/s10464-008-9206-8
• Ögel, K., Çorapçıoğlu, A., Sır, A., Tamar, M., Tot, Ş., Doğan, O., Uğuz, Ş., Yenilmez, Ç., Bilici, M., Tamar, D. ve Liman, O. (2004). Dokuz ilde ilk ve ortaöğretim öğrencilerinde tütün, alkol ve madde kullanım yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi, 15, 112-118. Erişim adresi: http://www.turkpsikiyatri.com/C15S2/dokuzIlde.pdf
• Öner, E. T. (2009). Belirli Alanlara Özgü Risk Tutumları Ölçeği'nin Türk üniversite öğrencilerine uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Öter, A. (2005). Çocuk suçluluğunun toplumsal nedenleri: Antalya örneği (Yayın No. 188175) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Peker, A.Y., (2012). Lise öğrencilerinde risk alma davranışının akran baskısı, ana baba tutumları ve çok boyutlu algılanan sosyal desteğe göre yordanması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Siyez, M. D. (2006). 15-17 yaş arası ergenlerde görülen problem davranışların koruyucu ve risk faktörleri açısından incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Steinberg, L. (2013). Ergenlik. F. Çok (Eds.). İmge.
• Şeker, E. (2017). Ergenlerde risk alma davranışlarında akran ve aile ilişkileri ile problem çözme becerisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege üniversitesi.
• Şentuna, N., (2020). Sporun lise öğrencilerinin risk alma davranışı üzerindeki etkilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Tabachnick B. & Fidell, L. (2007). Using multivariate statistics. Allyn and Bacon. Erişim adresi: https://psycnet.apa.org/record/2006-03883-000
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayınları. Erişim Adresi: https://www.nobelyayin.com/tutumlarin-olculmesi-ve-spss-ile-veri-analizi-2495.html
• Te Brinke L. W., van der Cruijsen R., & Green K. H. (2022). Positive and negative risk-taking in adolescence and early adulthood: A citizen science study during the COVID-19 pandemic. Frontiers Psychology. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.885692
• Uysal, R. (2014). Çözüm odaklı kısa süreli yaklaşıma dayalı bir müdahale programının ergenlerde risk alma davranışına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Wood AP, Dawe S, & Gullo MJ (2013). The role of personality, family influences, and prosocial risk-taking behavior on substance use in early adolescence. Journal of Adolescence, 36, 871–881. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2013.07.003
• Yıldırım, M. (2007). Şiddete başvuran ve başvurmayan ergenlerin yalnızlık düzeyleri ve akran baskısı düzeyleri açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Yılmaz T. (2000). Ergenlerde risk alma davranışlarının incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Zuckerman, M., Bone, RN, Neary, R., Mangelsdorff, D., & Brustman, B. (1972). What is the sensation seeker? Personality trait and experience correlates of the Sensation-Seeking Scales. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 39(2), 308–321.