Selim Sırrı Paşa’nın Nahiye Teşkilatının Tesisi ile Aşar ve Ağnam Tahsilatı Hakkındaki Layihası

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 125 - 143, 21.06.2023

Serhat Aras Tuna

https://doi.org/10.31457/hr.1268649

Öz

Osmanlı Devleti’nde layiha yazma geleneği köklü bir geçmişe sahiptir. Herhangi bir konuya dair ıslahat, düzenleme veya fikir beyan etmeye yönelik yazılan rapor mahiyetindeki bu belgelere Tanzimat dönemine gidilen süreçte sıkça başvurulmuştur. II. Abdülhamid döneminde ise layihalar hem sayıca artmış hem de içerik olarak zenginleşmiştir. Valiler başta olmak üzere birçok taşra idarecisi, gözlem ve tecrübeleri neticesinde çeşitli sorunları ve çözüm önerilerini layiha şeklinde devlet idarecilerine arz etmiştir. Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’ın da üzerinde durduğu sorunlardan biri güvenliğin tesisi ile vergi ve askerlik hususlarında düzen sağlanmasıydı. Sırasıyla Sivas, İzmid ve Hakkari’de mutasarrıflık yapan Selim Sırrı Paşa tarafından kaleme alınan layiha, önerilen nahiye teşkilatının kurulması halinde söz konusu hususlarda bir düzen sağlanabileceğine dair kanaatleri içermektedir. Selim Sırrı Paşa, layiha yazma maksadını uzun yıllara dayanan tecrübelerinin bir gerekliliği olarak açıklamıştır. Çalışma kapsamında Selim Sırrı Paşa’nın biyografisi ve icraatlarına değinilmiş, kaleme aldığı layihanın içerik analizi yapılmış ve layihanın çeviri metnine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Layiha, Selim Sırrı Paşa, Nahiye, Aşar, Ağnam

Kaynakça

• 1- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri, Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) BOA.BEO. 910/68234, 2221/166557, 3622/271611, 3662/2746. BOA.DH.MKT. 392/26, 747/37, 1228/59, 2721/49, 2693/83 BOA. DH.MUİ. 35/12, 98/6. BOA. DH.MTV. 6/25. BOA. DH.ŞFR. 405/21. BOA. DH.TMIK.S. 40/12. BOA. İ.DH. 1462/41, 1478/14. BOA. DH.SAİD.d. 3/718. 2- Araştırma & İnceleme Eserler
• Çadırcı, Musa, “II. Abdülhamit’e Sunulan Bir Layiha: Heyet-i Teftişiye’nin Geşt ü Güzar Eylemiş Olduğu Mahallerin Ahvâliyle Heyet-i Mezkur’un Harekâtı”, OTAM, Sayı:3, 1992, ss. 413-485.
• Oğuz, Mustafa, II. Abdülhamid’e Sunulan Lâyihalar, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2007.
• Oral, Atilla, Misyonerlerin ve Fransa’nın Baskısıyla Görevinden Azledilen İzmit Mutasarrıfı Selim Sırrı Paşa, Demkar Yayınevi, İstanbul, 2010.
• Karaçoban, Turgut, “Yüzyıllık Çınarların İzinden: Selim Sırrı Paşa ve İzmit-Ankara Demiryolu Serüveni, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Cilt 1, Ed. Prof. Dr. Haluk Selvi, Doç. Dr. Bilal Çelik, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları, Kocaeli 2015, ss.739- 752.
• Kütükoğlu, Mübahat S., “Lâyiha”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 27, TDV Yayınları, Ankara, 2003, ss. 116-117.
• Özger, Yunus, “Osmanlı Taşra Yönetiminde Bir İktidar Mücadelesi Örneği: İzmit Mutasarrıfı Selim Sırrı Paşa’nın Karamürsel Kaymakamı İle Yönetim Çatışması”, History Studies, 12/6, Aralık 2020, ss. 3091-3105