MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: UKRAYNA ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 37 - 49, 26.12.2023

Nadiia Senchylo-tatlılıoğlu

https://doi.org/10.31457/hr.1348745

Öz

Genel olarak meslek seçim süreci çok karmaşık bir süreçtir. Meslek seçimi, bir gencin gelecekteki tüm yaşamını etkileyen çok önemli bir yaşam adımıdır. Bir kişinin sosyal değeri, fiziksel ve psikolojik sağlığı ve mesleki gelişimi, bireyin mesleğini doğru seçip seçmemesine bağlıdır. Meslek ne kadar doğru seçilirse, işten doyum ve verimlilik de o kadar yüksek olur. Bir meslek seçiminde kişinin ilgileri, yetenekleri, niyetleri, istekleri, vb. gibi unsurlar belirleyici olmaktadır. Rusya'nın Ukrayna’ya saldırması ve işgal girişimine başlaması, Ukrayna gençliğini farklı ve hedeflere yöneltmiştir. Savaş sonrasında, Ukrayna devletinin ve toplumunun gelişmesi için koşulların, kurumların, ekonomik ve bilimsel alanların yüksek nitelikli uzmanlara ihtiyacı olacaktır. Sosyo-ekonomik koşulların değişmesiyle birlikte ülke nüfusunun tamamının ideallerinde, beklentilerinde, yönelimlerinde ve hedeflerinde bir değişim olmaktadır. Bu nedenle, genç uzmanların sahip olmaları gereken bir takım beceriler olacaktır. Sadece teorik ve pratik eğitime sahip olmaları yeterli değildir. Diğer taraftan sosyal olarak olgun bir kişi olmaları, belirsizlik koşullarında yüksek verimlilik sağlamaları ve değişimlere hızla adapte olmaları gerekiyor. Savaş sonrası süreçte daha çok yaratıcı, dinamik, modern düşünceye sahip genç profesyoneller yüksek rağbet görecektir. Bu nedenle, bir kişinin profesyonel hayatı, yeni mesleklere duyulan ihtiyaçla ilişkili olacak ve yüksek dinamizm ile karakterize edilecektir.
Ukrayna’nın halihazırda içinde bulunduğu sosyo-ekonomik durum, lise son sınıf öğrencilerinin meslek seçimi sorununu gündeme getirmiştir. Bu çalışmada, Ukrayna'nın içinde bulunduğu koşullar dikkate alınarak, lise öğrencilerinin mesleki seçimlerini ve tercihlerini etkileyen faktörler analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ukrayna, meslek seçimi, ilgi ve yetenek, mesleki doyum, uzmanlaşma

Kaynakça

• Атрощенко А. (2022). Робота в Україні у наступні три роки: на що очікувати та як діяти. SPEKA. https://speka.media/trendi-ta-rekomendaciyi-shhodo-roboti-maibutnyogo-v-ukrayini-do-2025-roku-pid-vplivom-naslidkiv-povnomasstabnoyi-viini-p1oqdv.
• Болкун Т. А. (2010). Чинники, що впливають на професійне самовизначення особистості. Науковий часопис Національного педагогічного університету імені М. П. Драгоманова. Серія 19 : Корекційна педагогіка та спеціальна психологія. Вип. 16. С. 257–260.
• Васильєва О. (2011). Фактори професійного самовизначення особистості в сучасних умовах. Наука і освіта : наук.-практ. журнал. № 1. С. 19-23.
• Закон України. Про внесення змін до деяких законодавчих актів України щодо забезпечення вимог цивільного захисту під час планування та забудови територій, № 2486-IX. 29.07.2022. https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2486-20#Text.
• Boucher, K. L., Fuesting, M. A., Diekman, A. B., & Murphy, M. C. (2017). Can I work with and help others in this field? How communal goals influence interest and participation in STEM fields. Frontiers in Psychology, 8, 1–12.
• Eccles, J. S., & Wang, M. T. (2016). What motivates females and males to pursue careers in mathematics and science? International Journal of Behavioral Development, 40(2), 100–106.
• Eccles, J. S., & Wigfield, A. (2020). From expectancy-value theory to situated expectancy-value theory: A developmental, social cognitive, and sociocultural perspective on motivation. Contemporary Educational Psychology, 61, 101859.
• Future of Work: вплив війни та професії для відновлення України. (2022). Career Нub https://careerhub.in.ua/future-of-work-vpliv-viyni-ta-profesii-dlya-vidnov/.
• https://tusib.org/ukraynada-en-cok-hangi-meslekler-talep-goruyor-arastirma. (Erişim tarihi: 21.09.2023).
• https://www.ukraynaegitimdanismanligi.net/ukraynada-egitim-sistemi. (Erişim tarihi: 21.09.2023).
• https://ukraynahayat.com/ukraynada-en-gozde-meslekler-hangileri. (Erişim tarihi: 21.09.2023).
• https://sarimeseilkokulu.meb.k12.tr/mebiysdosyalar/41/13/969122/dosyalar/2021_01/18122449,.pdf?CHK=df652b0a2f7ef2b781501296049c19ae. (Erişim tarihi: 21.09.2023).
• https://www.ekipnormarazon.com/makalelerimiz/meslek-secimi/gencin-meslek-secimini-etkileyen-faktorler. (Erişim tarihi: 21.09.2023).
• Ibrahim Bashir, M.M., Fadelalla Alrayah, M.A., Elsayed Mustafa, M.E. et al. (2023). Medicine as a career choice: a comprehensive study on factors influencing Sudanese students to opt in/out medical career. BMC Med Educ 23, 418. https://doi.org/10.1186/s12909-023-04415-w.
• Koshetar U., Lytvynska S., Senchylo-Tatlilioglu N., Sibruk A., & Onufriychuk H. (2022). The Use of Information and Communication Technologies in the Activities of Higher Educational Institutions of Ukraine. Digital Technologies in Teaching and Learning Strategies. Proceedings of DTTLS-2021. Springer. Р. 86-94. https://doi.org/10.1007/978-3-031-05175-39.
• Климов Е.А. (1984). Человек и профессия. Ленинград.
• Кучерук О.Я. (2011). Свідомий вибір професії як фактор успішної професійної кар’єри. Наука і освіта. № 7. С. 61-65.
• Ляховченко Н., Петрук В. (2014). Аналіз факторів, що впливають на вибір майбутньої професії старшокласниками. Вісник
• Вінницького політехнічного інституту. №4. С. 125-128.
• Master, A., Meltzoff, A. N., & Cheryan, S. (2021). Gender stereotypes about interests start early and cause gender disparities in computer science and engineering. Proceedings of the National Academy of Sciences, 118(48), e2100030118.
• Макуха М. Що впливає на вибір майбутньої професії дитиною: 11 важливих факторів. Українська правда. Життя. 10 листопада 2021 р. https://life.pravda.com.ua/columns/2021/11/10/246426.
• Маркова А.К. (1996). Психология профессионализма. Москва.
• Про затвердження плану пріоритетних дій Уряду (On the approval of the Government's priority action plan, September) 9 вересня 2020. № 1133-2020 https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/1133-2020-%D1%80#Text.
• Rosenzweig, E.Q., Chen, XY. (2023). Which STEM careers are most appealing? Examining high school students’ preferences and motivational beliefs for different STEM career choices. IJ STEM Ed 10, 40. https://doi.org/10.1186/s40594-023-00427-6.
• Tatlılıoğlu, K. (2023). Meslek seçimine kavramsal bir bakış. 1. Uluslararası İpek Yolu Konferansı. (1th International Silk Road Conference). 26-27 Mayıs 2023, Nahçivan Devlet Üniversitesi, Nahçivan/Azerbaycan.