Araştırma Makalesi
Kadîm Hadis Kaynaklarında ‘Kişiye Hanımını Niçin Dövdüğü Sorulmaz’ Hadisi: Öz-gün ve Tahlîlî Bir Yaklaşım
Öz
Birbirlerini Kadîm hadis kaynaklarında Allah Resûlü Salellâhü ‘aleyhi ve Sellem’in bir sözü olmak üzere rivâyet edilegelen bir hadis vardır. Bu hadise göre ‘Kişiye hanımını niçin dövdüğü sorulmaz’ denilmektedir ve bu ifade kadına yönelik şiddetin dinî dayanağı olarak kulla-nılmaktadır. Ayrıca bu cümle، en-Nisâ’ sûresinin 34. ve 128. âyetlerinde yer alan ‘nüşûz’ ve ‘darb’ kelimelerinin tefsiriyle sık sık anılır. Ne var ki cümlenin, Hz. Ömer'in sözü ol-ma, yani mevkûf rivâyet olma ihtimâlinden söz edilmez. İfadelerin kullanıldığı ve hitap edildiği bağlam dikkate alındığında, bu ifadenin Hz. Ömer’in kendisine ait bir söz olma ihtimâli kuvvetlidir. Bu nedenle, bu çalışmada, cümlenin geleneksel bazı kaynaklar tara-fından rivâyet edildiği şekli ile Allah Resûlü’nün sözü değil, Hz. Ömer’e ait mevkuf bir rivâyet olduğunu ilk hadis kitaplarından hareketle ayrıntılı olarak değerlendirdim.
Kaynakça
- عبد بن حميد، المنتخب من عبد بن حميد، تحقيق : محمود محمد خليل الصعيدي ، صبحي السامرائ، مكتبة السنة، القاهرة، 1408\1988
- أحمد بن حنبل، المسند، الناشر مكتبة الجاغري، اسطنبول، 1992؛ مسندالإمام أحمد بن حنبل، تحقبق: شعيب الأرنؤوط، مؤسسة الرسالة ، بيروت، 1418\1997.
- علي اَكيوز، مشروع حضارة رسول الله، دار الرغبة ، اسطنبول، 2016.
- علي اَكيوز، الرسول من لسان الاحاديث، دار الرغبة ، اسطنبول، 2016.
- علي اَكيوز، الرسول القراَن الحي ، دار الرغبة ، اسطنبول، 2016.
- عبدالله اَيدينلي، معجم مصطلحات الحديث، منشورات وقف الإلهيات، ، اسطنبول، 2009.
- البيهقي، السنن الكبري، دائرة المعارف العثمانبة، حيدر اَباد، 1353.
- البخاري، الصحيح، الناشر مكتبة الجغري، اسطنبول، 1992.
- حسن بصري جانطاي ،القراَن الكريم و الماَل الكريم، مطبعة الأليف، اسطنبول، 1410 \ 1990.
- الدارمي، السنن، الناشر مكتبة الجاغري، اسطنبول، 1992.
- ابو داود، السنن، الناشر مكتبة الجاغري، اسطنبول، 1992.
- حمدي يازر ألمالي ، دين الحق لسان القراَن، دار البدر، اسطنبول، 1993.
- الحاكم، المستدرك، تحقتق: عبد القادر عطاء، دار الكتب العلمية، بيروت، 1411\1990.
- محمد حميدالله، القراَن العزيز ترجمة و تفسير، مترجم: عبد العزيز خطيب، محمود كانك، دار البيان، اسطنبول، 2002.
- حيدر خطيب اغلي، ، ترجمة و شرح سنن ابن ماجة، دار قهرمان، اسطنبول، 1983.
- الخطابي، معالم السنن، الناشر: محمد راغب الطباخ، المطبعة العلمية، القاهرة، 1351\1932.
- ابن ابي حاتم، تفسير القراَن العظيم مسندًا عن الرسول ﷺ و الصحابة والتابعين ، تحقيق: اسعد محمد الطيب، مكتبة نزار مصطفي الباز، مكة المكرمة، 1417\1997.
- ابن حجر، تهذيب التهذيب، دار الفكر، بيروت، 1404\1984.
- ابن ماجة، السنن، الناشر مكتبة الجاغري، اسطنبول، 1992.
- ابن كثير، تفسير القراَن العظيم، تحقيق: سامي محمد سلامة، دار الطيبة، الرياض، 1420\1999
- لسان العرب ، دار الصدر، بدون تاريخ. معجم ، ابن منظور الأنصاري
- محمد ياشر كاندمير ، إسماعيل لطفي جاكان ، راشد كوجك، ترجمة رياض الصالحين،دار الأرقم، اسطنبول،1428\2007.
- محمد ياشر كاندمير ، إسماعيل لطفي جاكان ، راشد كوجك، ترجمة رياض الصالحين معايير الحياة للرسول ﷺ، دار الأرقم، اسطنبول، 1418 \ 1997.
- القرطبي، الجامع الاحكام القراَن، تحقتق: محمد ابراهيم محمد الحفناوي و محمود حامد عثمان، دار الحديث، القاهرة، 1416\1996
- طلعت كوج ييغيد، مصطحات الحديث، الناشر: كلية الالهيات جامعة انقرة، 1985.
- ياوظ قوك طاش، مناظرات المعاصرة للحديث، اسطنبول، 2012.
- النسائي، السنن الكبري، تحقيق: عبد الغفار سليمان البنداري و سيد كسروي حسن،دار الكتب العلمية، بيروت، 1411\1991.
- النووي، الاذكار من كلام سيد الابرار، تحقيق: مركز دار المنهاج، دار المنهاج، جده، 1432\2011.
- النووي، رياض الصالحين ، تحقيق: محي الدين مستو، دار ابن كثير، بيروت، 1413\1992.
- السندي، حاشية السندي علي ابن ماجة، المطبعة العلمية، القاهرة، 1313.
- الطحاوي، شرح مشكل الاَثار، تحقيق: شعيب الأرنؤوط، مؤسسة الرسالة ، بيروت، 1415\1995.
- الطيالسي، المسند، تحقيق: محمد بن عبد المحسن التركي، حجر للطباعة و النشر، الجيرة، 1419\1999.
- نجاتي ياني اَل، حسين قره بينار، ترجمة شرح سنن ابي داود، دار الشامل، اسطنبول، 1989.
- الزبيدي، تاج العروس، تحقيق: عبد الستاراحمد فراج، وزاة الارشاد و الانباء،الكويت، 1965.
Toplam 34 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 18 Sayı: 2 |
Kaynak Göster
İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU