Araştırma Makalesi
Yıl 2020,
Cilt: 18 Sayı: 2, 97 - 112, 31.12.2020
Öz
Bir hadisin makbul sayılabilmesi için senedinin muttasıl olmasını şart koşan muhaddisler, bu şekildeki rivâyetlere ulaşmak için uzun yolculuklar yapmışlar ve hadislerin naklinde bazı prensipler geliştirmişlerdir. Özellikle hadislerin senedlerinin sorgulanmasından itibaren ri-vâyetin ne şekilde öğrenildiğini ifade eden edâ sîgaları, hadisin kesintisiz bir şekilde ilk kay-nağına ulaşıp ulaşmadığını tespit konusunda önemli bir ölçü olarak kabul edilmiştir. Bu la-fızlardan bir kısmı muttasıl olarak rivâyet edilen hadisler için kullanılırken, kimisi de hem muttasıl olan hem de muttasıl olmayan rivâyetler için kullanılmıştır. Bu araştırmada ilk önce muttasıl olan ve olmayan senetlerde kullanılan عَنْ edâ sîgası ve onunla aynı hükümde olan la-fızlar üzerinde durulmuştur. Müteakiben bu lafızların hangi durumlarda muttasıl sayılıp han-gi durumlarda muttasıl sayılmayacağı etrafında yapılan tartışmaların tarihi seyri dikkate alına-rak değerlendirilmesi yapılmış, hadis usulü tarihinde müelliflerin hatalı aktarımlarından ve yorumlarından kaynaklanan problemler ortaya konmuş ve ilk dönemlerden itibaren mu‘an‘an rivâyetin kullanım şekillerinin tespitine çalışılmıştır.
Kaynakça
- Alâî, Ebû Saîd Salâhuddîn Halîl b. Keykeldî, Câmiu’t-tahsîl fî ahkâmi’l-merâsîl, nşr. Hamdî Abdülmecîd es-Silefî, Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 2. Basım, 1407/1986.
- Askalânî, İbn Hacer en-Nüket ‘alâ Kitâbi’bni’s-Salâh, nşr. Rübeyyi‘ b. Hâdî Umeyr el-Medhalî, 2 cilt. Medine: Imâdetü’l-Bahsi’l-İlmî, 1404/1984.
- Aşıkkutlu, Emin, Hadiste Ricâl Tenkidi, İstanbul: MÜİFY., 1997.
- Avvâme, Muhammed, el- likā’ beyne’r-râviyeyni ve yelîhi el-Hadîsu’l-mürsel, Medine: Dâru’l-Yüsr-Dâru’l-Minhâc, 1438/2017.
- Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul: Hadisevi, 2006.
- Aynî, Bedreddin, ʿUmdetü’l-ḳārî fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî, 25 cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’türâsi’l-Arabî, t.y.
- Bikāî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer b. Hasen er-Rubât el-Hırbevî, en-Nüketü’l-vefiyye bimâ fî şerhi’l-Elfiyye, nşr. Mâhir Yâsîn el-Fahl, 2 cilt. b.y: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 2007.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, 8 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, İkinci Basım, 1992.
- Buhârî, et-Târîḫu’l-kebîr, 8 cilt. Haydarâbât: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmâniyye, ts.
- Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân, Cüz’ fî ‘ulûmi’l-hadîs fî beyâni’l-muttasıl ve’l-mürsel ve’l-mevkuf ve’l-münkatı‘, nşr. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Al-i Selman, Ammân: ed-Dâru’l-Eseriyye, 1. Basım. 1427/2006.
- Düreys, Hâlid Mansûr b. Abdullah, Mevkıfü’l-İmâmeyn el-Buhârî ve Müslim min iştirâti’l-lukyâ ve’s-semâʿ fi’s-senedi’l-muʿanʿan beyne’l-müteʿâsırîn, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
- Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âl-i Selmân, Behcetü’l-müntefi‘ şerhu cüz’ fî ‘ulûmi’l-hadîs fî beyâni’l-muttasıl ve’l-mürsel ve’l-mevkûf ve’lmünkatı‘, Medine: Dâru Ensâri’l-Medine-ed-Dâru’l-Eseriyye, 1. Basım, 1428/2007.
- Emîr es-San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. el-İmâm el-Mütevekkil-Alellāh İsmâîl, Tavzîhu’l-efkâr li-meʿânî Tenkīhi’l-enzâr, nşr. Ebû Abdurrahman Salah b. Muhammed b. ‘Uveyda, 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1997/1417.
- Erginli, Zafer “Muhâsibî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 31/13, İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Fesevî, Ebû Yûsuf Ya‘kūb b. Süfyân b. Cüvvân (Cüvân), el-Maʿrife ve’t-târîh, nşr. Ekrem Ziyâ el-Ömerî, 3 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981/1401.
- Hatîb el-Bağdâdî, el-Kifâye fî ma‘rifeti usûli ʿilmi’r-rivâye, nşr. Mâhir Yâsîn el-Fahl, b.y: Dâru İbnü’l-Cevzî, 4. Basım 1435/2014.
- Hatiboğlu, Mehmed Said, İslâmi Tenkit Zihniyeti ve Hadis Tenkidinin Doğuşu, Ankara: Otto Yayınları, 2. Basım, 2016.
- Irakî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân, Fethu’l-muğîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs. Kahire: Mektebetü’s-Sünne, 2. Basım, 2010.
- İbn Abdülber en-Nemerî, et-Temhîd limâ fi’l-Muvattaʾ mine’l-meʿânî ve’l-esânîd. nşr. Mustafa b. Ahmed el-Alevî - Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî, 24 cilt. Mağrib: Vizaretü Umumi'l-Evkâf, 1387/1967.
- İbn Ebû Hâtim, el-Cerh ve’t-taʿdîl, 9 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1. Basım, 1952/1271.
- İbn Hacer, Fethü’l-bârî, 13 cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1960.
- İbnü’l-Kayserânî Muhammed b. Tahir el-Makdisî, Şürûṭü’l-eʾimmeti’s-sitte ve yelîhi Şurûtu’l-eimmeti’l-hamse li’l-Hâzimî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1405/1984.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî, es-Sünen, 2 cilt. İstanbul: 1992, İkinci Basım, 1992.
- İbn Rüşeyd, es-Senenü’l-ebyen ve’l-mevridü’l-emʿan fi’l-muhâkeme beyne’l-imâmeyn fi’s-senedi’l-muʿanʿan, nşr. Salâh b. Sâlim el-Mısrâtî, Medine: Mektebetü’l- Ġurabâi’l-Eseriyye, 1417/1989.
- İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî, et-Tabâkâtü’l-kübrâ, nşr. Muhammed Abdülkadir Atâ, 8 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’i-İlmiyye, 1. Basım, 1990.
- İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî, Mukaddimetü İbni’s-Salâh, nşr. Abdullah el-Minşâvî, Kahire: Dâru’l-Hadis, 1431/2010.
- Kābisî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Halef el-Meâfirî el-Kayrevânî, Muhtasaru Muvatta’i’l-İmâm Mâlik (el-Mülahhıs li Müsnedi’l-Muvatta’), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2008.
- Kādî İyâz, İkmâlü’l-Muʿlim bi-fevâʾidi Müslim, nşr. Yahyâ İsmâil, 8 cilt. Mısır: Dâru’l-Vefa, 1. Basım, 1419/1998.
- Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf, Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl, nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, 35 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1980.
- Müslim, b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, 3 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî, el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc, 18 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 2. Basım, 1392/1972.
- Nevevî, İrşâdü tullâbi’l-hakāʾik ilâ maʿrifeti süneni hayri’l-ḫalâʾik sallallāhu ʿaleyhi ve selem, nşr. Nûreddin Itr, Kâhire: Dârü’s-Selâm, 1. Basım, 1434/2013.
- Râmhürmüzî, Ebû Muhammed İbn Hallâd el-Hasen b. Abdirrahmân b. Hallâd el-Fârisî, el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî, nşr. Muhammed Accâc el-Hatîb, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 2017.
- Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed, Fethu’l- muğîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs li’l-ʿIrâkî. 5 cilt. Riyad: Mektebetü Dâri’l-Minhâc, 4. Basım, 1436.
- Sem‘ânî Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr et-Temîmî el-Mervezî, Kavâtıʿu’l-edille fi’l-usûl, nşr. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail eş-Şafiî, 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1999.
- Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî, Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. nşr. Ahmed Ömer Hâşim, 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1993.
- Sezgin, M. Fuad, Buhârî’nin Kaynakları, Ankara: kitâbiyât, 2000.
- Şâfiî, er-Risâle, nşr. Ahmed Şakir, Mısır: Mektebetü’l-Halebî, 1. Basım,1358 /1940.
- Şerif Hâtim b. Arif el-Avnî, İcmâ‘u’l-muhaddisîn ‘alâ ‘ademi’iştirâti’l-‘ilmi bi’s-semâı fi’l-hadîsi’l-muan‘an beyne'l-müte‘âsırîn, Mekke: Dâru İlmi’l-Fevâid, 1. Basım, 1421/2000.
- Tirmizî, ʿİlelü’t-Tirmiẕî el-kebîr, nşr. Subhî el-Bedrî es-Sâmerrâî v.dğr., Beyrut: Mektebetü’n-Nehza, 1. Basım, 1409/1989.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünenü’t-Tirmizî, 5 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992/1413.
- Uğur, Mücteba “Edâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 10/388, İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Yahyâ b. Maîn, et-Târîh, nşr. Ahmed Muhammed Nûrseyf, 4 cilt. Mekke: Merkezü'l-Bahsi'l-İlmî- İhyâü't-Türâsi'l-Arabî, 1979/1399.
- Yücel, Ahmet, Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi, İstanbul: İFAV Yayınları, 1996.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī, Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ, nşr. Heyet (Şuayb el-Arnaût başkanlığında), 25 cilt. b.y: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1985.
- Zerkeşî, Bedreddin, en-Nüket ʿalâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh, nşr. Zeynelâbidîn b. Muhammed b. Belâferîc, 3 cilt. Riyad: Advâu's-Selef, 1419/1998.
Toplam 46 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 18 Sayı: 2 |
Kaynak Göster
İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU