Almanya’nın Atina Elçilik Raporlarına Göre Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Osmanlı ve Yunan Donanmaları Arasındaki Ege Denizi Rekabeti

Yıl 2020, Sayı: 2, 1 - 44, 27.12.2020

Ozan Tuna

Öz

Ege Denizi tarih boyunca pek çok millet için ele geçirilmesi arzu edilen bir alan olmuş olup Birinci Dünya Savaşı öncesinde de Osmanlı ve Yunan donanmaları açısından önemli bir rekabet alanı haline gelmiştir. Ege Denizi’nin oldukça önemli bir rekabet alanı haline gelmesinde bu denizin Ege adaları, Çanakkale Boğazı, İzmir Limanı ve Selanik Limanı gibi önemli stratejik alanlara ev sahipliği yapmasının yanında aynı zamanda Akdeniz’e açılan bir koridor vazifesi görüp bu koridoru elinde tutan devletin karşı tarafı tahakküm altına alabilecek olması da etkili olmuştur. Her iki devletin Birinci Dünya Savaşı’na giden süreçte Ege Denizi’ndeki rekabete ağırlık vermek istemesinde Birinci Dünya Savaşı öncesindeki silahlanma yarışı da etkili olmuş olup çalışmamızda bu rekabet dönemin önemli siyasî ve askerî gücü olan Almanya’nın Atine elçilik raporları çerçevesinde incelenmiş ve Almanya’nın Ege Denizi’ndeki rekabete bakış açısı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cemal Paşa, Sultan Osman Savaş Gemisi, Venizelos, Averof Zırhlısı, Çanakkale Boğazı

Kaynakça

• ATASE (Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt ve Denetleme Başkanlığı), BLH Kataloğu, Klasör No: 13, Dosya No: 75, Fihrist No: 01-27/28, 8 Ekim 1912
• ATASE, BLH Kataloğu, Klasör No: 296, Dosya No: 3, Fihrist No: 03/03, 25-26 Kasım 1912
• ATASE, BLH Kataloğu, Klasör No: 296, Dosya No: 3, Fihrist No: 003- 24, 17 Aralık 1914
• ATASE, BLH Kataloğu, Klasör No: 296, Dosya No: 3, Fihrist No: 007- 039, 19 Aralık 1912
• ATASE, BLH Kataloğu, Klasör No: 125, Dosya No: 14, Fihrist No: 002-21, 23 Kasım 1912
• ATASE, BLH Kataloğu, Klasör No: 296, Dosya No: 3, Fihrist No: 008- 009, 25 Kasım 1912
• ATASE, BLH Kataloğu, Klasör No: 131, Dosya No: 44, Fihrist No: 079, 29 Kasım 1912
• ATASE, BLH Kataloğu, Klasör No: 82, Dosya No: 37, Fihrist No: 005- 07, 16 Aralık 1912
• ATASE, BLH Kataloğu, Klasör No: 82, Dosya No: 37, Fihrist No: 003- 020, 17 Aralık 1912
• ATASE, BLH Kataloğu, Klasör No: 715, Dosya No: 5, Fihrist No: 01, 17 Aralık 1912
• ATASE, BLH Kataloğu, Klasör No: 89, Dosya No: 867, Fihrist No: 001-07a, 16 Ağustos 1914
• Alman Dışişleri Arşivi (Politisches Archiv des Auswartigen Amts)
• Politisches Archiv des Auswärtigen Amts, RZ 201/8121
• Politisches Archiv des Auswärtigen Amts, RZ 201/13922
• Politisches Archiv des Auswärtigen Amts, RZ 201/13923
• Politisches Archiv des Auswärtigen Amts, RZ 201/13924
• Politisches Archiv des Auswärtigen Amts, RZ 201/13925
• Avusturya Devlet Arşivi (Österreichisches Staatsarchiv), AT-OESTA/KA KPS KS B III A, B, Karte von Südost-Europa die Staaten der Balkan Halbinsel, Tarih Yok
• Deniz Tarihi Arşivi (DTA), Erkan-ı Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Hamidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1911-1913), Defter No: 3906, Sayfa No: 70, 15 Ocak 1913
• DTA, Erkan-ı Harbiye-yi Bahriye Jurnali Kalemi: Mecidiye Kruvazörü Seyir Defteri (1904-1914), Defter No: 4055, Sayfa No: 162, 18 Ocak
• DTA, Mülga-yı Bahriye Kataloğu, Dosya No: 673, Sayfa No: 246, 11 Aralık 1913
• DTA, Mülga-yı Bahriye Kataloğu, Dosya No: 737, Sayfa No: 19, 17 Aralık 1913
• DTA, Mülga-yı Bahriye Kataloğu, Dosya No: 770, Sayfa No: 365, 30 Mayıs 1914
• DTA, Mülga-yı Bahriye Kataloğu, Dosya No: 704, Sayfa No: 47, 12 Haziran 1914
• Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), Dahiliye Nezareti Emniyet Şubesi (DH.EUM. EMN. Kataloğu), Dosya No: 81, Vesika No: 30, Lef: 1, 7 Mart 1913
• DAB, DH.EUM.EMN. Kataloğu, Dosya No: 81, Vesika No: 30, Lef: 3, 15 Mart 1913
• DAB, İrade-i Meclis-i Mahsus (İ.MMS Kataloğu), Dosya No: 167, Gömlek No: 25, 22 Haziran 1914
• DAB, Hariciye Nezareti Siyasi Kısım (HR.SYS. Kataloğu), Dosya No: 2403, Gömlek No: 28, 30 Eylül 1914
• Türk Tarih Kurumu Arşivi (TTK), Cemal Paşa Kataloğu, Dosya No: 205, Sayfa No: 8, Temmuz 1914
• ADIYEKE, Nükhet, “Türk Basınında Girit’in Yunanistan’a Katılması (1908-1913)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı 1 (1991), c. 1, s. 47-70
• ANDONYAN, Aram, Balkan Savaşı, çev. Zaven Biberyan, Aras Yayıncılık, İstanbul 2002
• ARTUÇ, Nevzat, Cemal Paşa, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2008
• ATMACA, Gökhan, Barbaros Hayrettin Zırhlısı: Üç Savaş Bir Gemi, Denizler Kitapevi, İstanbul 2015
• Balkan Harbi Tarihi, Osmanlı Deniz Harekâtı (1912-1913), Kara Kuvvetleri Komutanlığı Askeri Basımevi, İstanbul 1965
• BAYUR, Hilmi, “Balkan Savaşı’nda Türk Filosunun Durumu”, Belleten, Sayı 165 (1978), c. 42, s. 95-104
• BELENLİ, Tuğba, “Türkiye-İtalya-Yunanistan Üçgeninde Rodos ve On İki Ada (1911-1930)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 64 (2019), s. 69-102
• BÜYÜKTUĞRUL, Afif, “Balkan Harbi Deniz Harekâtı Üzerine Gerçekler (1912-1913)”, Belleten, Sayı 176 (1980), c. 44, s. 717-752
• BÜYÜKTUĞRUL, Afif, Osmanlı Deniz Harp Tarihi ve Cumhuriyet Donanması, c. 4 Deniz Basımevi, İstanbul 1984
• BÜYÜKTUĞRUL, Afif, “Osmanlı-Yunan Silahlanma Yarışı”, Belleten, Sayı 150 (1978), c. 39, s. 313-329
• CASSAVETTİ, D. J., Hellas and the Balkan Wars, London 1914
• DEMİRCAN, Yasemin, Osmanlı İdaresinde Limni Adası, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014
• DURGUN, Bülent, “Ülke Savunmasında Deniz Ulaşımının Önemine Bir Örnek: Balkan Harbinde Osmanlı İmparatorluğu’nun Deniz Yolu Ulaştırması”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Sayı 14 (Aralık 2011), s. 143-167
• ERARSLAN, Esat, “Balkan Savaşı’nda Selanik’in Yunanlılara Teslimi ve Yunanlıların Teslim Protokolündeki Kayıtsızlıkları”, Dokuzuncu Askeri Tarih Semineri Bildirileri 2, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2006, s. 221-229
• ERARSLAN, Esat, “Goben ve Breslav’ın Satın Alınmasının Perde Arkası, ABD’nin Yunanistan’a Vergisi İki Savaş Gemisi: Ideho ve Missisipi Dretnotları”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 16 (2010), s. 67-89
• FAHRİ, Mehmet, “Dretnotun Kıymet-i Harbiyesi”, Deniz Kuvvetleri Dergisi, Sayı 5 (1926), c. 9, s. 267-272
• FAİRBANKS, Charles H. , “The Origin of the Dreadnought Revolutions: A Historical Essay”, The International Historical Review, Sayı 2 (1991), c. 13, s. 246-272
• FLEİSCHER, Hagen, “The Aegean Crisis in the Spring of 1914”, Journal of Hellenic Diaspora, Sayı 3-4 (1987), c. 14, s. 5-24
• FOTAKİS, Zisis, Greek Naval Strategy and Policy 1910-1919, Routledge Publishing, USA 2005
• GLADERENCO, Olimpiu, Manuel, “The Naval Dimension of the Balkan Wars”, Pages of the Military History, Sayı 4 (2013), s. 180-186
• GÜVENÇ, Serhat, Birinci Dünya Harbine Giden Yolda Osmanlıların Dretnot Düşleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009
• HAZLET, A., The Submarine and Seapower, Stein and Day Publishing, London 1967
• HATİPOĞLU, Murat, “Elefterios Venizelos’un 1910’da İktidara Gelmesi ile Megali İdea’nın Kazandığı Yeni Karakter”, Üçüncü Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1986, s. 456-468
• IŞIN, Mithat, 1912-1913 Balkan Harbi Deniz Cephesi, Deniz Basımevi, İstanbul 1946
• KARAMAHMUT, Ali, Ege’de Temel Sorun: Egemenliği Tartışmalı Adalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998
• KARATAŞ, Nuri, “Askeri ve Siyasi Yönleriyle İtalyan Donanmasının Çanakkale Boğazı Harekâtı (18 Nisan 1912)”, Akademik Bakış, Sayı 12 (2013), c. 6, s. 81-109
• KILIÇ, Sezen, Trablusgarp Savaşı’nda İtalyan Donanmasının Çanakkale Boğazı Harekâtı (Alman Belgelerine Göre), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2018
• KONSTAM, Angus, British Battleship 1914-1918, Osprey Publishing, USA 2013
• KURTCEPHE, İsrafil, Türk-İtalyan İlişkileri (1911-1916), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995
• LAMBERT, Nicholas A. , “British Naval Policy 1913-1914: Financial Limitation and Strategic Revolution”, Journal of Modern History, Sayı 3 (1995), c. 67, s. 595-626
• NOYAN, Bahri, “II. Meşrutiyet’te Türk Donanması”, Hayat Tarih Mecmuası, yıl 4, c. 1 (1970), s. 28-33
• SANCAR, Erdinç, 21. Yüzyıl Stratejilerinde Türk Denizcilik Tarihi, IQ Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006
• SANNAV, Sabri Can, Turan, Cem, “Askeri Zaferden Diplomatik Yenilgiye Bir Örnek: 1897 Dömeke Meydan Muharebesi ve Sonrasında Meydana Gelen Gelişmeler”, Türkish Studies, Sayı 4 (2019), c. 14, s. 989-1000
• TEOFANİDİS, Y. ve O. Ramis, Türk-Yunan Deniz Harbi Hatıratı ve 1909-1913 Yunan Bahri Tarihi, çev. Binbaşı Lütfi, Deniz Matbaası, İstanbul 1930
• TOPRAK, Zafer, “Osmanlı Donanması, Averof Zırhlısı ve Ulusal Kimlik”, Toplumsal Tarih Dergisi, Sayı 5 (2003), c. 113, s. 127-132
• TOY, Mutlu, Savaşta ve Barışta Türkiye’nin Savunulması Açısından Denizaltı Gücünün Stratejik Etkileri, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Gebze 2007
• TUNA, Ozan, “Balkan Savaşı’nda Yunan Donanmasının Çanakkale Boğazı’na Saldırı Girişimleri ve Osmanlı Devleti’nin Aldığı Tedbirler”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı 41 (2017), s. 257-282
• TUNA, Ozan, Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Türk Harp Filosunun Durumu (1912-1914), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2014
• TUNA, Ozan, “Çatalca Savaşı’nda Türk Donanmasının Desteği”, Studies of the Ottoman Domain, Sayı 10 (2016), c. 6, s. 25-58
• TUNCER, Umur, Balkan Harbinin Deniz Cephesi ve Osmanlı Donanmasının Durumu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 1991
• UMAR, Ömer Osman, “Trablusgarp Savaşı Sırasında İtalya’nın Beyrut’u Bombardımanı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 51 (2001), c. 17, s. 727-784
• ÜNLÜ, Rasim, “Balkan Savaşı Öncesinde ve Sonrasında Osmanlı Devleti’nin Dretnot Politikasına Örnek”, Dokuzuncu Askeri Tarih Semineri Bildirileri, 22-24 Ekim 2003-İstanbul, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2005, s. 567-591
• ÜNLÜ, Rasim, Tarihimizde Reşadiye ve Sultan Osman-ı Evvel Dretnotları, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007
• WİLLMOTT, H.P. , The Last Century of Sea Power: From Port Arthur to Chanak 1894-1922, Indiana University Press, USA 2009
• YENER, Emir, “Deniz Muharebeleri ve Müşterek Harekât (1792- 1912)”, Osmanlı Askeri Tarihi Kara-Deniz-Hava Kuvvetleri 1792-1918, ed. Gültekin Yıldız, Timaş Yayınları, İstanbul 2017, s. 313-341
• YILDIRIM, Özlem, Dönemin TRK Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı Arifesinde Türk-Yunan İlişkileri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2009