Fernando Pessoa and His People: An Evaluation of “The Hour of the Devil”

Yıl 2025, Cilt: 42 Sayı: 2, 609 - 620, 23.12.2025

Diler Bulut

https://doi.org/10.32600/huefd.1642017

Öz

Portuguese poet and writer Fernando Pessoa, one of the important representatives of modernist literature, is known for his works written under different names and identities. Each of Pessoa's different characters/authors with different names has a different use of language and choice of topic. Pessoa differs from his contemporaries with these characters, which he created as different literary figures with formal and genre diversity. Being a writer with multiple identities, which carries the task of writing and authorship from a different perspective, is a quality that also changes the position of writing and the writer. In this study, Pessoa's story, the Hour of the Devil is discussed, and the heterogeneous and fragmented style of writing based on this story, the divided and multiple aspects of the author, and the theme of self-effacement from the writing are emphasized. His qualitative and quantitative multiplicity and accompanying ambiguity-based expression have made him an original writer in an intermediate field. This intermediate space reflects the world of a writer who rejects the “Author-God” position as a metanarrator and a modernist who makes himself the object of the act of writing. Pessoa adopts an idea of authorship that prioritizes writing over the traditional author's position that dominated the nineteenth century as the God-like meta-narrator. His literature, which is built on opposing approaches, divided narratives or characters, and endless diversity, has been made possible by the plural identities he has created. The ambiguity that dominates all these themes is a distinctive feature of his literature. Pessoa and his writers and poets under different names and identities, are a striking example of the paradoxical functioning of literary production, which tends to both conceal and make visible by taking the idea of plurality to a new level of commonality. The author's erasure of his own name and its division into other names have been evaluated within the framework of a discussion that includes the bases on which Pessoa based this modernist literature, as well as the transformation of authorship in the historical process and the meaning attributed to the author as twentieth century writer. Pessoa's complex authorial project is combined with a discussion of the "author's position," one of the fundamental problematics of modernism.

Anahtar Kelimeler

Fernando Pessoa , heteronyme , modern literature , author , multiple characters

Fernando Pessoa ve Kişileri: “Şeytanın Saati” Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Modernist edebiyatın önemli temsilcilerinden Portekizli şair ve yazar Fernando Pessoa farklı isim ve kimliklerle verdiği eserleriyle tanınır. Pessoa’nın farklı karakterlerinin/ başka adlı yazarlarının her birinin diğerinden ayrı bir dil kullanımı ve konu seçimi vardır. Pessoa, biçimsel ve türsel çeşitliliği olan farklı edebiyatçılar olarak yarattığı bu isimlerle çağdaşlarından ayrılır. Yazma işini ve yazarlığı başka bir perspektife taşıyan bu çok kimliklilik, yazmanın ve yazanın konumunu da değiştiren bir niteliktir. Bu çalışmada Pessoa’nın Şeytanın Saati isimli öyküsü ele alınmış, bu öykünün etrafında heterojen ve parçalı yazma hâli, yazarın bölünmüş ve çoklu yönü ile yazıdan kendini silme teması üzerinde durulmuştur. Onun nitel ve nicel çokluğu ve buna eşlik eden belirsizliğe dayalı anlatımı Pessoa’yı ara bir alanda özgün bir yazar konumuna taşımıştır. Bu ara alan, bir üst anlatıcı olarak “Tanrı-yazar” konumunu reddeden bir yazar ve kendini de yazma ediminin nesnesi kılan bir modernistin dünyasını yansıtır. Pessoa on dokuzuncu yüzyılda hâkim olan geleneksel yazarın Tanrı konumundaki üst anlatıcı pozisyonu yerine yazıyı öne çıkaran bir yazarlık fikrini benimser. Birbirine karşıt yaklaşımlar, bölünmüş anlatı ya da karakterler ve bitmek bilmez bir çeşitlilik üzerine inşa ettiği edebiyatı, yarattığı çoğul kimliklerle mümkün olmuştur. Tüm bu temalara hâkim olan belirsizlik ise Pessoa’nın edebiyatının ayırıcı özelliğidir. Pessoa ve onun başka adlı yazar ve şairleri, çoğulluk fikrini yeni bir ortaklaşma düzeyine taşıyıp edebî üretimin aynı anda hem kendini saklamaya hem de görünür kılmaya yönelen paradoksal işleyişine çarpıcı bir örnektir. Yazarın kendi adını silmesi ve başka adlara bölüştürmesi, Pessoa’nın modernist yazım tarzını dayandırdığı temel olmanın yanında yirminci yüzyılın bir yazarı olarak yazarlığın tarihsel süreçte dönüşümü ve yazara atfedilen anlamı da içine alan bir tartışma ekseninde değerlendirilmiştir. Pessoa’nın karmaşık yazarlık projesi, modernizmin temel sorunsallarından biri olan “yazarın konumu” tartışmasıyla birleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fernando Pessoa , heteronim , modern edebiyat , yazar , çoklu karakter

Kaynakça

• Akkaya- Leloup Dit Lamy, C. (2016). Antonio Tabucchi’nin ‘Pereira iddia ediyor’ ve ‘Damasceno Monteiro’nun kayıp başı’ adlı eserlerinde Fernando Pessoa etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Aslan, R. (2000). Aynalar labirentinde kaybolan “ben”. A. Özer & R. Aslan (Yay. haz.), Fernando Pessoa: 20. yüzyılın yalnızı içinde (ss.34-41). Everest Yayınları.
• Atay, H.& Atay, H.D. (2022). Bir edebî fikir olarak terslik: Fernando Pessoa’nın modernizminde Edgar Allan Poe’nun izleri. Söylem Filoloji Dergisi, 7(3), 655-667. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1168734
• Badiou, A. (2013). Felsefi bir görev: Pessoa'nın çağdaşı olmak, Başka bir estetik (A. U. Kılıç, Çev.) (ss. 49-59). Metis Yayınları.
• Barthes, R. (2009a). Yazının sıfır derecesi (T. Yücel, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Barthes R (2009b). Göstergebilimsel serüven (5. Bs.) (M. Rıfat-S. Rıfat, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Barthes R (2013). Dilin çalışma sesi (A. Ece, N. K. Sevil, E. Göktepe, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Foucault, M. (2006). Sonsuza giden dil (I. Ergüden, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Demirtaş, M. (2016). “Yazarın ölümü” ve “geri dönüşü”: Yazarın rolü üzerine bir değerlendirme. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 48-56.
• Demirtaş, M. (2017). Yok oluş arzusu olarak yazar. Monograf Edebiyat Eleştirisi Dergisi, 8, 10-23.
• Ecevit, Y. (2012). Türk romanında postmodernist açılımlar (8. Bs.). İletişim Yayınları.
• Ergüden, I.& Yumer, H. (2008). ‘Çoğul şair’ Fernando Pessoa. Şeytanın saati içinde (ss.7-13). Can Yayınları.
• Parla, J. (2010). Don Kişot’tan bugüne roman (10. Bs.). İletişim Yayınları.
• Pessoa, F. (2008). Şeytanın saati (I. Ergüden, Çev.). Can Yayınları.
• Pessoa, F. (2009). Huzursuzluğun kitabı (S. Özen, Çev.). Can Yayınları.
• Pessoa, F. (2015). Başıboş bir yolculuktan notlar (I. Ergüden, Çev.). Kırmızı Kedi Yayınları.
• Pessoa, F. (2004). Bütün bunlarda en az varolan bendim, bütün bunların yaratıcısı. Fernando Pessoa ve şürekâsı içinde (S. Özpalabıyıklar, Çev.) (ss. 49-56). Yapı Kredi Yayınları.
• Özer, A. (2000). Hem istisna hem kaide: Fernando Pessoa. A. Özer & R. Aslan (Yay. haz.), Fernando Pessoa: 20. yüzyılın yalnızı içinde (ss.vii-xx). Everest Yayınları.
• Paz, O. (2000). Fernando Pessoa: Kendisine yabancı. A. Özer & R. Aslan (Yay. haz.), Fernando Pessoa: 20. yüzyılın yalnızı (A. Özer- R. Aslan, Çev.) s.1-27. Everest Yayınları.
• Turan, G. (2004). Pessoa’nın Okuru Olmak. Fernando Pessoa ve şürekâsı (ss.11-17). Yapı Kredi Yayınları.
• Vilhena, J.F. (2004), Labirent. Fernando Pessoa ve şürekâsı içinde (M. H. Doğan, Çev.) (ss. 57-59). Yapı Kredi Yayınları.
• Zenith, R. (2004). Fernando Pessoa: bir ulusun doğuşu. Fernando Pessoa ve şürekâsı içinde (K. Atakay, Çev.) (ss. 19-48). Yapı Kredi Yayınları.