Kentsel ve Kırsal Mekanlarda Giyim Tüketimi ve İsrafı: 'Farklılıkların Ardında Yatan Dinamikler'

Yıl 2025, Cilt: 42 Sayı: 2, 688 - 707, 23.12.2025

Aleyna Yüksel , Tuğça Poyraz

https://doi.org/10.32600/huefd.1649544

Öz

Modernleşme ile birlikte hızlı moda (fast fashion), kullan-at, aşırı tüketim, teknolojik gelişmeler, e-ticaret, reklam ve pazarlama stratejileri tüketimin anlamını değiştirerek sahte ihtiyaçlar yaratmış ve böylece israfı doğurmuştur. Giyim ve moda endüstrisi sektöründe yaşanan gelişmeler giyim harcamalarını arttırmış, tüketimin merkezi olarak görülen kentler ve çevresinde yer alan kırsal mekanlar tüketim kültüründen etkilenmiştir. Bu kapsamda araştırma, giyim tüketimi ve israfının kentsel ve kırsal mekanlardaki durumunu anlamak ve karşılaştırabilmek adına bireylerin tüketim ve israf pratiklerini, bakış açılarını ve bu yönde aldıkları önlemleri kendisine konu edinmiştir. Araştırmanın kent sahası, Ankara ilinin Çankaya ilçesi olarak belirlenirken kırsal saha Kastamonu iline bağlı Seydiler ilçesinde yer alan Emreler, Terzi ve Hatip Köyleri olmuştur. Nitel araştırma yöntemine dayalı fenomenolojik araştırma deseninin kullanıldığı çalışmada kentte 16, kırsalda 14 katılımcı olmak üzere toplamda 30 kişiyle derinlemesine görüşmelere ek olarak katılımlı gözlemler yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda, kentsel ve kırsal mekanların kendine özgü sosyo-kültürel özelliklerine bağlı olarak bireylerin giyim tüketimine ve israfına yönelik bakış açıları, uygulamaları ve aldıkları önlemler farklılık göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Giyim tüketimi , giyim israfı , tüketim kültürü , kentsel mekân , kırsal mekân

Clothing Consumption and Waste in Urban and Rural Spaces: 'Dynamics Behind the Differences'

Öz

With modernization, fast fashion, disposable, overconsumption, technological developments, e-commerce, advertising and marketing strategies have changed the meaning of consumption and created false needs, thus creating waste. Developments in the clothing and fashion industry have increased clothing expenditures, and cities, which are seen as the center of consumption, and the rural areas around them have been affected by consumption culture. In this context, in order to understand and compare the situation of clothing consumption and waste in urban and rural areas, the research focuses on the consumption and waste practices of individuals, their perspectives and the measures they take in this direction. While the urban area of the study was determined as Çankaya district of Ankara province, the rural area was Emreler, Terzi and Hatip Villages in Seydiler district of Kastamonu province. In the study, in which phenomenological research design based on qualitative research method was used, participant observations were made in addition to in-depth interviews with a total of 30 people, 16 participants in the city and 14 participants in the rural areas. As a result of the research, individuals' perspectives, practices and measures taken towards clothing consumption and waste differed depending on the specific socio-cultural characteristics of urban and rural areas.

Anahtar Kelimeler

Clothing consumption , clothing waste , consumption culture , urban areas , rural areas

Kaynakça

• Abacı, H. (2016). Giyim-kuşamda israf. II.Uluslararası Helal Ürün Ekonomisi Sempozyumu (Giyim-Kuşam): Tebliğ Metinler Kitabı içinde (ss. 190-211). Sakarya Üniversitesi.
• Adorno, T. W. (2007). Kültür endüstrisi, kültür yönetimi (N. Ülner ve M. Tüzel, E., Çev.). İletişim Yayınları.
• Alpat,F.E. (2011). Yavaş moda nedir? Akdeniz Sanat, 4(8), 44-47.
• Ayanoğlu, S., G. ve Ağaç, S. (2017). Sürdürülebilir moda kavramına yönelik tasarım fikirleri. Art-e Sanat Dergisi, 10(19), 252-273. https://doi.org/10.21602/sduarte.285083
• Baudrillard, J. (2013). Tüketim toplumu (H. Deliceçaylı ve F. Keskin, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bayazıt Şahinoğlu,Z. (2009). Postmodern tüketı̇m ve moda satın alma davranışı: Türk moda tüketı̇cı̇lerı̇ne yönelı̇k bı̇r araştırma [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bocock, R. (1997). Tüketim (Kutluk, İ., Çev.). Dost Kitapevi.
• Can, Ö., ve Ayvaz, K. (2017). Tekstil ve modada sürdürülebilirlik. Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3(1), 110-119.
• Creswell, J. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Siyasal Kitabevi.
• Debord, G. (1996). Gösteri toplumu (A. Emekçi ve O. Taşkent, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Deniz, E. (2020). Çevrimiçi ikinci-el giyim eşyası satın almaya etki eden faktörlerin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 1487-1519. https://doi.org/10.15869/itobiad.700919
• Enes, E. (2024). Sürdürülebı̇lı̇r moda tasarımı stratejı̇sı̇ olarak “döngüsel moda tasarımı” H&M ı̇ş modelı̇ örneğı̇. Sanat ve Tasarım Dergisi, 33, 93-118. https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.1250423
• Featherstone, M. (2007). Consumer culture and postmodernism (2. Bs.). Sage Publications.
• Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş (Ersoy, A.ve Yalçınoğlu, P. Çev. Yay. haz.). Anı Yayıncılık.
• Jiang H. ve Zhao, H. (2016). Analysis on clothing consumption differences between urban and rural residents in China. 5th International Conference on Social Science, Education and Humanities Research içinde (ss. 142-147).
• Kanat, S., Atılgan, T., ve Ofluoğlu, P. (2013). The effects of advertisement on buying behaviour of consumers in clothing sector: The Turkish case. Textile and Apparel, 23(4), 305-312.
• Kapoor, A. ve Khare, A.K. (2019). The after life of discarded woolens: Who is recycling my clothes?. International Journal of Management, 10(5), 84-98.
• Kollmuss, A. ve Agyeman, J. (2002). Mind the Gap: Why do people act environmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior?. Environmental Education Research, 8(3), 239–260. https://doi.org/10.1080/13504620220145401
• Marcuse, H. (1986). Tek-boyutlu insan: İleri işleyim toplumunun ideolojisi üzerine incelemeler (A. Yardımlı, Çev.). İdea Yayınları.
• Mclennan, J. F. (2004). The philosophy of sustainable design. Ecotone Design Publishing Company.
• Neuman, W.L. (2006). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitel ve nicel yaklaşımlar (Özge, S., Çev.). Yayın Odası Yayınları.
• Nışancı, M. (2010). Kırsal ve kentsel kesimlerde tüketim ve tasarruf kalıpları genişletilmiş doğrusal harcama sistemi uygulaması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(3-4). 59-73.
• Park, R.E. ve Burgess, E.W. (2021). Şehir: Kent ortamındaki insan davranışlarının araştırılması üzerine öneriler (Karababa Kayalıgil, P., Çev.). Heretik Yayınları.
• Simmel, G. (1957). Fashion. American Journal of Sociology, 62(6), 541–558.
• Simmel, G. (2015). Metropol ve zihinsel hayat içinde bireysellik ve kültür (T. Birkan, Çev.). Metis Yayınları.
• Türkiye İsraf Raporu. (2018). https://tuketici.ticaret.gov.tr/yayinlar/basili- materyaller/turkiye-israf-raporu-2018. (03.02.2025)
• Türkiye İstatistik Kurumu (2013). Hanehalkı tüketim harcaması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Tuketim-Harcamasi-2013-16202 (10.02.2025). U.S. Bureau of Labor Statistics. (2022, November 22). How the COVID-19 pandemic changed urban and rural spending habits. U.S. Department of Labor. https://www.bls.gov/spotlight/2022/how-the-covid-19-pandemic-changed-urban-and-rural-spending-habits (10.02.2025).
• Veblen, T. (2005). Aylak sınıfın teorisi (Gültekin, Z. ve Atay, C., Çev.). Babil Yayınları.
• Yücel, S., ve Tiber, B. (2018). Hazır giyim endüstrisinde sürdürülebilir moda. Tekstil ve Mühendis, 25(112), 370-380. https://doi.org/10.7216/1300759920182511211
• Zorlu, A. (2006). Üretim kapitalizminden tüketim kapitalizmine üretim ve tüketim teorileri. Glocal Yayınları.