Türk Halk Müziğinin Yeşilçam’daki Uygulaması ve Müzik Direktörü Ahmet Yamacı

Yıl 2021, , 149 - 163, 30.06.2021

Eray Alpyıldız

https://doi.org/10.32600/huefd.754273

Öz

İstanbul’da film şirketlerinin bulunduğu Beyoğlu’ndaki sokaktan adını alan Yeşilçam, Türk sinemasının özgün sembolik bir ismidir. Adı anıldığı zaman siyah beyaz görüntüleriyle nostaljik çağrışımların ortaya çıktığı ve usta oyuncuların hatırlandığı Yeşilçam edebiyat, müzik, tarih, gelenek-görenek, halk inancı, mizah gibi unsurlarıyla araştırılması gereken bir alandır. Saydığımız bu alanlar içerisinde bugüne kadar Yeşilçam sinemasında Türk halk müziğinin yeterince incelenmediği görülmüştür. Sessiz film döneminde sahne gerisine gizlenen bir piyanoyla ya da orkestralarla sesli hale getirilmeye çalışılan filmlerin, sesli sinema döneminden sonra amaç ve işlevleri çeşitlenmiştir. Ses ve görüntü kaydı alanındaki teknolojik gelişmelerin sinema sektörünü etkilediği ve biçimlendirdiği bir dönemde film müziği olgusu ortaya çıkmıştır. Film müziği, sinema tekniklerinin gelişmeye başladığı bir süreç içerisinde tekno-kültürel zeminlerde önemli işlevler yerine getirmiştir. Sinema sanatı içerisinde asli bir unsur haline gelen film müzikleri, filme seçilen ve yerleştirilen müzik parçaları ile filme özgü bestelenen ezgi/ezgiler şeklinde başlıca iki uygulama şekli bulmuştur.
Türkiye’de 1940’lı yıllardan itibaren köye yöneliş hareketinin başlamasının bir sonucu olarak yapılan çalışmaların bir ayağını da sinema oluşturmuş; bu doğrultuda Türk sinemasında köy temalı filmlerde müzik unsuru olarak halk müziğinin kullanımına başlanmıştır. Tekno-kültürel açıdan bağlam bütünlüğünün sağlanmasında bir gereklilik de olan bu uygulamayı -söz konusu filmlere- gerçekleştiren kişiler, radyo ekolünden gelen halk müziği yöneticileri ve müzisyenleri/sanatçıları olmuştur. Bu bağlamda makalede film müziği, film müziğinin işlevleri, film müziği ve filmde müzik kavramlarının farkı, Yeşilçam sineması içerisinde film müziğinin kullanımı, halk müziği ve Yeşilçam ilişkisi incelenmiş; radyonun halk müziği şeflerinden ve saz sanatçılarından olan Ahmet Yamacı’nın müzik direktörlüğü örneğinden hareketle Türk sineması ve Türk radyo yayıncılığı arasındaki ilişki halk müziği temelinde sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeşilçam, Film müziği, Radyo, Türk halk müziği, Sinema

Turkish Folk Music’s Application in Yeşilçam and Director Music Ahmet Yamacı

Öz

Yeşilçam, named after the street in Beyoğlu where movie companies are located in İstanbul, is a unique symbolic name of Turkish cinema. Yeşilçam, where nostalgic associations emerge with its black and white images when its name is mentioned, and master actors are remembered, is a field that needs to be studied with its components such as literature, music, history, tradition-custom, folk belief and humour. Among the areas that have been mentioned, it has been observed that Turkish folk music has not been sufficiently studied in Yeşilçam cinema. In the silent film period, the purposes and functions of the films, which were tried to be made vocal with a piano or orchestras hidden behind the scenes, varied after the sound cinema period. The phenomenon of film music emerged at a time when technological developments in the field of sound and image recording affected and shaped the cinema industry. Film music has fulfilled important functions on techno-cultural grounds in the course of the developments seen in the cinema technologies. The soundtrack, which has become an essential element in the art of cinema, has found two main application forms: the music pieces selected and placed in the film and the melodies composed specific to the film.
Since 1940s, in Turkey, cinema has formed one of the components of the works done as a result of the orientation towards the village movement. Accordingly, folk music has been used as a musical element in village-themed films in Turkish cinema. In forming the integrity of this techno-cultural phenomenon, the people who carried out this practice were the folk music managers and musicians/artists from the radio. In this context, film music, the functions of film music, the difference of soundtrack and music concepts in film, the use of film music in Yeşilçam cinema, the relationship between folk music and Yeşilçam are examined in the article. Moreover, the relationship between Turkish cinema and Turkish radio broadcasting has been questioned on the basis of folk music, based on the example of Ahmet Yamacı's music director, one of the folk music chiefs and instrumentalists of the radio.

Anahtar Kelimeler

Yeşilçam, Film music, Radio, Folk music, Cinema

Kaynakça

• Ahmet Yamacı. (t.y.). http://www.tsa.org.tr/tr/kisi/kisigoster/1083/ahmet-yamaci adresinden erişildi.
• Akgün, H. A. (2009). 2000-2007 yılları arasında Türk sinemasında film müziği kullanımı. (Yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Alpyıldız, E. (2018). Yurttan Sesler: Ankara Radyosu’ndan Türkiye’ye açılan pencere. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Alpyıldız, E. (2019). Dijital kültür ve halk müziği. M. Özdemir (Yay. haz.), Dijital kültür, içinde (s. 257-267). İstanbul: Arı Sanat.
• Ataman, N. (Yapımcı), Yüce, İ. (Senarist), Yılmaz, A. (Yönetmen), (1978). Kibar Feyzo. [Film]. 12. 06. 2020 tarihinde https://www.youtube.com/watch ?v=stOXnCPxOws adresinden erişildi.
• Beşevli, P. (2002). 1995-2000 yılları arasında yapılan Türk film müziklerinin biçim ve içerik analizi. (Yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Birsel, Ö. (Yapımcı), Gürses, M. (Senarist ve Yönetmen). (1956). Sazlı Damın Kahpesi. [Film]. Türkiye. https://www. youtube.com/watch?v=3rIh4yulMF4 adresinden erişildi.
• Dağlar Bizimdir. (t.y.). http://www.tsa.org.tr/tr/film/filmgoster/6462/daglar-bizimdir adresinden erişildi.
• Dalgın, M. Y. (2011). 1896 ve 1950 yılları arasında Türkiye’de film ve film müziği üretimi. (Yüksek lisans tezi), İstanbul.
• Doğan, E. (2009). Sinema filmlerinde izleyicinin etkilenmesinde önemli rol oynayan öğelerden biri olarak film müziği. (Yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Dorsay, A. (1989). Sinemamızın umut yılları: 1970-80 arası Türk sinemasına bakışlar. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Duru, N. (Yapımcı), Eyüpoğlu, B. D., (Senarist) ve Erksan, M. (Yönetmen). (1952). Karanlık Dünya, [Film]. Türkiye. https://www. youtube.com/watch?v=VtPY1AX7pSQ adresinden erişildi.
• Erdoğan, İ., Beşevli Solmaz, P. (2005). Sinema ve müzik. Ankara: Erk Yayıncılık.
• Fidan, S. (2017). Âşıklık geleneği ve medya endüstrisi: Geleneksel müziğin medyadaki serüveni. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Hartley, P. (2012). Scoringthereturntohome: Themusicalconstruction of a Turkishpast in new Turkish cinema. Music and the Moving Image, 5(1), 1-23.
• Karanlık Dünya: Âşık Veysel’i Hayatı. (t.y.). 15.06.2020 tarihinde http://www.sinematurk.com/film/4448-karanlik-dunya-asik-veyselin-hayati/ adresinden erişildi.
• Konuralp, S. (2004). Film müziği: Tarihçe ve yazılar. İstanbul: Oğlak Yayınevi.
• Köseoğlu, M. (Yapımcı), Saydam, N. (Senarist ve Yönetmen). (1964). Dağlar Bizimdir. [Film]. Türkiye. https://www.youtube.com/ watch?v=Dnb5T1zWiyc adresinden erişildi.
• Metin Erksan. (Yapımcı, Yönetmen). (1963). Susuz Yaz. [Film]. Türkiye. https://www.youtube.com/watch?v=BwBPQIaQG3M adresinden erişildi.
• Muzaffer Sarısözen, (t.y.). http://www.sinematurk.com/kisi/3183-muzaffer-sarisozen/ adresinden erişildi.
• Onaran, A. Ş. (1981). Muhsin Ertuğrul’un Sineması. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özdemir, N. (2008). Medya, kültür ve edebiyat. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Özgüç, A. (2005). Türlerle Türk sineması, dönemler/modalar/tiplemeler. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Özgüç, A. (2012). Ansiklopedik Türk filmleri sözlüğü. İstanbul: Horizon İnternational.
• Özgül, E. (Yapımcı, Senarist, Yönetmen). (1958). Mavi Boncuk. [Film]. Türkiye. https://www.youtube.com/watch? v=oREDFdvDk64 adresinden erişildi.
• Özön, N. (1968). Türk sineması kronolojisi (1895-1966). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Özön, N. (1983). Türk sineması. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, (7), 1878-1916. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özön, N. (1995). Karagözden sinemaya, Türk sineması ve sorunsalı (I). Ankara: Kitle Yayıncılık.
• Parlak, E. (1998). Türkiye’de el ile bağlama çalma geleneği ve çalış teknikleri. (Sanatta Yeterlilik Tezi), İTÜ.
• Pekman, C. (2004). Türk sinemasında bir müzik: Tarihçe denemesi. C. Pekman ve B. Kılıçbay (Yay. haz.), Görüntünün müziği müziğin görüntüsü içinde (s. 23-54). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Pudovkin, V. I. (1966). Sinemanın temel ilkeleri. (Çev. N. Özön). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Sazlı Damın Kahpesi. (t.y.). 11.06.2020 tarihinde http://www.sinematurk.com/film/5634-sazli-damin-kahpesi/ adresinden erişildi.
• Scognamillo, G. (1973a). Türk sinemasında köy filmleri. Yedinci Sanat,4, 8-14.
• Scognamillo, G. (1973b).Türk sinemasında köy filmleri (2). Yedinci Sanat, 5, 34-39.
• Scognamillo, G. (1973c). Türk sinemasında köy filmleri (3). Yedinci Sanat, 6, 38-42.
• Scognamillo, G. (2003). Türk sinema tarihi. (2. b.s.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Tonks, P. (2006). Film müziği. (Çev. A. Sivas), İstanbul: Es Yayınları.