Linguistic Methods of Analysis for the Determination of the Count-/mass Noun Distinction and Collective Nouns in German and Turkish

Yıl 2018, Cilt: 35 Sayı: 2, 162 - 174, 30.12.2018

Nihal Durmus

https://doi.org/10.32600/huefd.432103

Öz

Linguistic methods of analysis that allow a categorial classification on the basis of morphological, syntactic and semantic criteria are used for the determination of the count-/mass-noun distinction and collective nouns. The purpose of this study is to clarify whether such categorial assignments are also possible for the German and Turkish language. In the first part of the paper, explanations of some terms ("count nouns", "mass nouns" and "collective nouns") are given. Following up, a categorial classsification of German and Turkish nouns is attempted within the context of the enlisted linguistic methods of analysis (morphological criterion ("quantity plural"T1, "element affinity" T2); syntactic criterion (“use in numeral or measurement constructions" T3, "count nouns not without determinator in NP function (or [_] NP context" T4, "element attribute” or “genitive attribute" T5, "element specification apposition" T6); semantic criterion ("sortal plural" T7) (cf. Kuhn, 1982, s. 84-97). As the basis of the categorical assignments, the differentiations in German are taken into consideration and compared with the corresponding phenomena in Turkish. Unlike German, the Turkish language, however, has a special feature that "reflects a different morphosyntactic implementation of 'multiplicity' in the use of plural forms" (cf. Johanson und Rehbein, 1999, s. vii-xx und translated by N. D.). This peculiarity of the Turkish language is assigned to the linguistic phenomenon "transnumerality". In the languages of the world, there is, besides the marking of the grammatical category number, also a pattern according to which there is no number agreement within the noun phrase. Accordingly, German belongs to the first type of number use, in that it has multiple markings for the plural forms, whereas Turkish can be assigned to the second type. The overarching principle in the grammatical expressions of the Turkish language seems to be the concept of economy, according to which morphological economy is ranked higher than semantic transparency (cf. Ortmann, 2002).

Anahtar Kelimeler

Morphology-syntax-semantics, count-/mass nouns, collective nouns, German, Turkish

Linguistische Analyseverfahren zur Erfassung der Individual/Massennomen-Distinktion und Kollektiva im Deutschen und Türkischen

Öz

Dilbilim alanında morfolojik, sözdizimsel ve anlamsal analize dayalı dilsel testler bazında kategorileştirme yöntemi bağlamında kitle isim ayrımı ve kolektif isim yapılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Almanca ve Türkçe için oluşturulan dilsel testler bazında söz konusu kategorileştirmenin mümkün olup olmadığı sorusunu açıklığa kavuşturmaktır. Çalışmanın ilk bölümünde, bazı terimlerin („sayılabilen isim”, „kitle isim” ve „kolektif isim”) tanımlamarı irdelenecektir. Oluşturulan dil testlere göre belirlenen (morfolojik kriter („miktar çoğul” T1, „eleman afinite” T2); sözdizimsel kriter („sayısal ve ölçüm cümlelerinde kullanımı” T3, „sayılabilen isim belirleyicisi olmadan [_] NP işlev konumunda (veya [_] NP bağlamında”) T4, „element nitelik” veya “-in hali” T5, „apozisyon belirleme” T6), semantik kriter („cins çoğulu” T7) (bkz. Kuhn, 1982, s. 84-97) Almanca ve Türkçede kullanılan isimlerin nasıl kategorileştirildiği irdelencektir. Kategori oluşturmaya bağlı olarak, Almancaya özgü olan farklılıklardan yola çıkarak bu kategoriler Türkçe ile karşılaştırılacaktır. Ancak Alman dilinin aksine, Türk dili „çoğul formlarının kullanımda 'çokluk' farklı morfolojik-sözdizimsel uygulamasını yansıtan” farklı bir özelliğe sahiptir (bkz. Johanson ve Rehbein 1999, Çev. N. D.). Türk dilinin bu özelliği „transnumerality” dilsel olgusuyla ilintilidir. Dünya dilleri arasında, dilbilgisi kategorisi olan sayı işaretlenmesinin yanı sıra, isim cümlesi içinde sayısal uyumsuzluğa sahip modeller de vardır. Bu modellere göre, Almanca birinci tür sayısal kullanım türüne aittir, diğer bir deyişle, çoğul biçimlerin çoklu işaretine sahipken, Türkçe ikinci türü girmektedir. Türk dilinin gramer yapısında bulunan kapsayıcı ilke, morfolojik yapıya göre anlamsal saydamlıktan daha büyük bir önem sahip olduğu görülmektedir (bkz. Ortmann, 2002).

Anahtar Kelimeler

Morfoloji, sözdizimi, anlambilim, sayı ve kitle isim, kolektif, Almanca, Türkçe

Kaynakça

• Bibilographie Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. Istanbul: Baha Matbaası.Bußmann, H. (2002). Lexikon der Sprachwissenschaft. Stuttgart: Körner.Cassirer, E. (1923, 1964). Philosophie der symbolischen Formen. Erster Teil. Die Sprache. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.Corbett, G. G. (2000). Number. UK. Cambridge University Press.Crystal, D. (62008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. USA: Blackwell.Drosdowski, G. (51995). Duden. Die Grammatik. Mannheim [u.a.]: Dudenverlag.Ergin, M. (1997). Türk Dil Bilgisi. Istanbul: Minnetoğlu Yayınları.Frege, G. (1884). Grundlagen der Arithmetik. Breslau: W. Koebner.Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 418.Greenberg, J. H. (1972). “Numeral Classifiers and Substantival Number: Problems in the Genesis of a Linguistic Type”. In: Proceedings of the 11th International Congress of Linguistics. Bologna-Florence. Aug. 28-Sept., 1972. Heilmann, L. (ed.). Bologna.Grimshaw, J. (1997). “Projection, Heads and Optimality”. In: Linguistic Inquiry 28, 373-422.Grimshaw, J. (2001). “Optimal Clitic Positions and the Lexicon in Romance Clitic Systems”. In: Legendre, G./J. Grimshaw/ST. Vikner (eds.). Optimality-Theorie Syntax. (Language, Speech and Communication), 205-240. Cambridge, MA: MIT Press.Grønbech, K. (1979). The structure of the Turkic languages. Indiana University.Heidolph, E./K. W. Flämig/W. Motsch (1981). Gründzüge einer deutschen Grammatik. Berlin: Akademie-Verlag.Hurford, J. (1987). Language and number. Oxford/ New York: Blackwell.Jespersen, O. (1924, 1948). The philosophy of grammar. Univ. of Chicago Press.Johanson, L./J. Rehbein (Hrsg.) (1999). “Probleme des Vergleichs Türkeitürkisch-Deutsch”. In: Türkisch und Deutsch im Vergleich. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 827.Kornfilt, J. (1997). Turkish. (Descriptive Grammars). London: Routledge.Krifka, M. (1989). Nominalreferenz und Zeitkonstitution. München: Fink.Krifka, M. (1991). „Massennomina“. In: Semantik. Berlin: de Gruyter, 399-417.Kuhn, W. (1982). „Kollektiva und die Technik der Kollektion am Beispiel des Deutschen“. In: Seiler, H.-J./Chr. Lehmann (eds.) (1982), 84-97.Leisi, E. (1953, 1971, 1975). Der Wortinhalt. Seine Struktur im Deutschen und Englischen. Heidelberg: Winter.Löbel, E. (1986). Apposition und Komposition in der Quantifizierung. Tübingen: Niemeyer Verlag. Noreen, A. (1903). Vart Språk. Lund. Halle (Saale): Niemeyer.Ortmann, A. (2002). Kategorien des Nomens: Schnittstellen und Ökonomie. (Linguistische Arbeiten, 458). Tübingen: Max Niemeyer Verlag.Quine, W. van O. (1960). Word and Object. MIT Press. Seiler, H.-J./Chr. Lehmann (1982). Apprehension. Das sprachliche Erfassen von Gegenständen. Tübingen: Narr.Tekin, T. (1991). Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 2. Researches in Turkic languages. Ankara. Vardar, Berke vd. vd. (2002, 2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Multilingual Yabancı Dil Yayınları. Wellmann, H. (1969). Kollektiva und Sammelwörter im Deutschen. Diss. (Universität zu Bonn).Winston, M. E. et al. (1987): "A Taxonomy of Part-Whole Relations". In: Cognitive Science 11, 417-444.Zifonun, G. (2004). „Plural und Pluralität im Sprachvergleich, insbesondere zwischen dem Deutschen und Ungarischen“. In: Czicza, D. et al. (Hrsg.) (2004). Wertigkeiten, Geschichten und Kontraste. Szeged: Grimm Kiadó, 397-415.
• InternetquellenverzeichnisSarıca, B. (2010). “Türkçede birim ve ölçü gösterme“. III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu (16-18 Aralık 2010 Izmir). (16.10.2017)http://www.academia.edu/13768183/TÜRKÇEDE_ BIRIM_VE_ÖLÇÜ_GÖSTERMEBliss, H. (2004). “The Semantics of the Bare Noun in Turkish”. University of Calgary. Calgary Papers in Linguistics 25 (1). http://www.ucalgary.ca/lingcpl/volume25_1.html (17.06.2014)Mihatsch, W. (2000). „Wieso ist ein Kollektivum ein Kollektivum. Zentrum und Peripherie einer Kategorie am Beispiel des Spanischen“. In: PhiN 13/2000, 39-72. http://web.fu-berlin.de/phin/phin13/p13t3.htm (16.10.2017)