Sosyolojik Bir Araştırma Nesnesi Olarak Gündelik Hayatın Kavramsallaştırılması ve İncelenmesi Sorunu

Yıl 2021, Cilt: 38 Sayı: 1, 222 - 237, 30.06.2021

Ayşegül Kurtoğlu

https://doi.org/10.32600/huefd.706276

Öz

Gündelik hayat son yıllarda kendisine sosyolojik ilginin arttığı bir alan hâline gelmiş olup bu konuda yapılan yayınların çoğu kuramsal, bir kısmı da ampirik nitelikteki çalışmalardan oluşmaktadır. Ancak, dikkatli bir şekilde incelendiğinde, gündelik hayat hakkındaki kuramsal tartışmalarda bazı önemli kavramsallaştırma sorunları mevcuttur. Bu sorunlar esas olarak onun vasfı, kapsamı ve nasıl üretildiği olmak üzere üç temel mesele etrafında toplanmakta ve sonuç olarak da gündelik hayatın hem sıradan olana karşılık gelen bir şey, hem de faillerden ve onların anlayış ve eylemlerinden bağımsız bir bilgi nesnesi olarak konumlandırıldığı görülmektedir. Bu bağlamda gündelik hayatın kavramsallaştırılması sorunu nasıl üretildiği hususuyla paralel olarak emek, çalışma ve toplumsal yeniden üretim tartışmalarını da gündeme almayı gerekli kılmaktadır. Bu nedenle muhtemel anlam atıf sorunlarının bertaraf edilebilmesi ve ampirik bir araştırma sürecinin makul şekilde inşa edilebilmesi için mevcut kavramların tartışmaya açılması elzemdir. Çalışmada kendilerine işaret edilen bu kavramsallaştırma sorunlarının neler oldukları, nasıl ortaya çıktıklarının eleştirel bir değerlendirmesi yapılmakta ve ardından da ampirik araştırma sürecine kılavuzluk edebilecek şekilde gündelik hayatın kavramsallaştırılması sorununa nasıl yaklaşılması gerektiği ve bu amaca yönelik olarak cevaplanması gereken başlangıç düzeyindeki soruların neler oldukları ifade edilmektedir. Bu sorular gündelik olan ve gündelik olmayan ayrımına bağlı olarak gündelik hayatın failler için ne ifade ettiği, hangi işler için emek sarf edilmesinin gerekli görüldüğü, nelerin çalışmadan sayılırken hangi etkinliklerin boş zamana yerleştirildiği ve bu etkinliklerin gündelik hayat bütçesinde başlama, süre gitme, kesintiye uğrama ve sona erme bakımından nasıl konumlandırıldığıdır. Böylece Realist sosyal bilim metodolojisi temelinde gündelik hayatın arızî vasıflarının gerekli vasıflarından ve aslî ilişkilerinin biçimsel ilişkilerinden ayırt edilmesinin sağlanacağı öngörülmektedir. Bu soruların yanıtlanabilmesi için ampirik araştırma sürecinin, vasıfların ne derece yaygınlık arz ettiğinin değil ne olduğunun tespit edilmesi amaçlandığı için niteliksel olması, araştırma kümesine ise amaçlı örnekleme tekniği ile ulaşılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gündelik hayat, Emek, Çalışma, Boş zaman, Toplumsal yeniden üretim

Problems of Conceptualizing and Studying Everyday Life As An Object of Sociological Inquiry

Öz

Everyday life has become in recent years an object of growing theoretical and empirical interest and inquiry. In close inspection it seems however that these studies suffer from serious problems of conceptualization relating to the essential characteristics, content and production and reproduction of daily life and bear the danger of leading to an understanding which treats daily life as something ordinary and existing on its own and independently of the agents and of their understanding, action and the meaning they attach to their actions. In this context, the problem of conceptualization of everyday life makes it necessary to include the discussions of labor, work and social reproduction in parallel with how it is produced. For this reason, it is essential to open the current concepts for discussion so that possible problems of meaning citations can be eliminated and an empirical research process can be reasonably built. This study makes a critical assessment of each one of these problems of conceptualization and proposes a new way of approaching to its conceptualization and of a set of fundamental questions to be asked and answered in any empirical research on daily life. These questions are what daily life means for the agents, what jobs are regarded as labor, what is regarded as work, what activities are placed in leisure time, and how these activities are positioned in the daily life budget with regard to starting, going on, interrupting and ending. On the basis of the realist social science methodology, it is envisaged that the incidental qualities of everyday life will be distinguished from the necessary qualities and the formal relationships of their essential relationships.

Anahtar Kelimeler

Everyday life, Labor, Work, Leisure, Social reproduction

Kaynakça

• Adler, P. A., Adler, P., ve Fontana, A. (1987). Everyday life sociology. Annual Review of Sociology, 13(1), 217-235.
• Applebaum, H. (1992). The concept of work ancient, medieval and modern. United States: State University of New York Press.
• Aydın, M. (2011). Kurumlar sosyolojisi kurumlara başlangıç çerçevesinde bir çalışma. Ankara: Kadim Yayınları.
• Bauman, Z. (1997). Postmodernlik ve hoşnutsuzlukları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bennett, A. (2013). Kültür ve gündelik hayat. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Berger, P. L. (2017). Sosyolojiye çağrı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Blanchot, M. (1987). Everyday speech. Yale French Studies,73, 12-20.
• Bozdal, Ö. (2019). Üniversite öğrencilerinin boş zaman etkinliklerine katılım düzeylerinin boş zaman ve yaşam tatminlerine etkisi. Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Budd, J. (2016). Çalışma düşüncesi. (F. Man, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Brown, R. (1978). Work, urbanism and inequality. London: Wiedenfeld & Nicolson.
• Cameron, B. (2006). Social reproduction and Canadian capitalism. K. Bezanson (Der.). Social reproduction: Feminist political economy challenges neo-liberalism. Montreal: McGill-Queen’s University Press.
• Çetin, E. (2017). Gündelik hayata sosyolojik bakmak. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Delanty, G. ve Strydom, P. (Yay. haz.) (2003). Philosophies of social science: The classic and contemporary readings. Kaliforniya: McGraw-Hill Education.
• Edgell, S. (2012). The sociology of work continuity and change in paid and unpaid work. California: Sage Publications.
• Engels, F. (2010). Ailenin, özel mülkiyetin ve devletin kökeni. Ankara: Sol Yayınları.
• Esgin, A. ve Çeğin, G. (2018). Gündelik hayat sosyolojisi temalar sorunsallar ve güzergâhlar. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Featherstone, M. (1992). The heroic life and everyday life. Theory, Culture and Society, 9, 159-182.
• Fromm, E. (1995). Sevme sanatı. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Gardiner, M. (2016). Gündelik hayat eleştirileri. İstanbul: Heretik Yayınları.
• Güzel, S. (2007). İş yaşamı ile iş-dışı yaşam ilişkisi açısından gündelik yaşam. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 9(3), 99-120.
• Grint, K. (1988). Çalışma sosyolojisi. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Gülbahçe, Ö. (1996). Boş zamanları değerlendirme alışkanlıkları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Hegel, G. W. F. (2015). Tinin görüngübilimi. İstanbul: İdea Yayınevi
• Heller, A. (1984). Everyday Life. (G. L. Campbell, Çev.). London: Routledge & Kegan Paul.
• Highmore, B. (2002). Everyday life and cultural theory: An introduction. London ve New York: Routledge.
• İyem, C. (2011) yeni çalışma etiği ve boş zaman çalışanları: Türkiye’deki profesyonel futbolcular örneği. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Kalekin-Fishman, D. (2013). Sociology of everyday life. Current Sociology, 61(5-6), 714-732.
• Karayiğit, E. (2015). Kadınların boş zaman deneyimlerinde cinsiyetlenmiş alanlar: ankara'daki 'gün' buluşmaları örneği. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Keser, A. (2005). Çalışmanın değişen anlamı ve çalışmaya ilişkin yeni trendler. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi,49, 361-377.
• Kierkegaard, S. (2018). Tekerrür. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Kosík, K. (2015). Somutun diyalektiği. İstanbul: Yordam Kitap.
• Kubbealtı Lügat. (2020). “bayağı”. Erişim Tarihi: 10 Ocak 2020 http://www.lugatim.com/s/baya%C4%9F%C4%B1
• Layder, D. (2013). Sosyolojik araştırma pratiği teori ve sosyal araştırmanın ilişkilendirilmesi. (S. Ünal, Çev.) Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Lefebvre, H. ve Levich, C. (1987). The Everyday and everydayness. Yale French Studies,73, 7-11.
• Lefebvre, H. ve Levich, C. (2015) gündelik hayatın eleştirisi ı. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lefebvre, H. ve Levich, C. (2016). Modern dünyada gündelik hayat. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Leslett, B ve Brenner, J. (1989). Gender and social reproduction: historical perspectives. Annual Review of Sociology,15, 381-404.
• Mair, P. (2008). Concepts and concepts formation. D. Della Porta, D. Porta ve M. Keating (Yay. haz.), approaches and methodologies in social science içinde (p. 177-197). New York: Cambridge Press.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. İstanbul: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Marks, K. (1973). Grundrisse foundations of the critique of political economy. United States: Penguin Books.
• Marks, K. (1976). Ücretli emek ve sermaye ücret, fiyat ve kâr. Ankara: Sol Yayınları.
• Marks, K. (2011). Kapital Cilt I. İstanbul: Yordam Kitap.
• Marks, K. (2015). Alman ideolojisi. Ankara: Sol Yayınları.
• Meier, C. (2012) makro ve mikro tarih ilişkisi üzerine notlar. Memleket,7(18), 100-125.
• Mies, M. (2012). Ataerki ve birikim. Ankara: Dipnot Yayınları
• Nacak. İ. (2011). Kentsel mekânda gündelik hayat: Konya Alaaddin Tepesi örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Nalbantoğlu, H. Ü. (2010). Gündelik Yaşam Popülizminin Eleştirisi. Toplum ve Bilim,117, 75-86
• Oskay, Ü. (1989). Modern toplumlarda gündelik hayatın sistemle bütünleşmemiz ve birey olamayışımız açısından önemi. (Y. Alogan, Çev.). Freud ve Günlük Hayatın Eleştirisi içinde (s. 7-13). içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Özçelik, Z. (2017). Çalışanların mesai içi ve dışı boş zaman davranışlarının iş performansı ve ruhsal sağlıkları üzerindeki etkisi. Erciyes Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Perri 6 ve Bellamy, C. (2012). Principles of methodology research design in social science. Los Angeles: Sage.
• Sandywell, B. (2004). The myth of everyday life: Toward a heterology of the ordinary. Cultural studies,18(2-3), 160-180.
• Spinoza, B. (2019). Aklın ıslahı üzerine bir inceleme. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Ural, T. (2008). 1930-1939 arasında türkiye'de adab-ı muaşeret, toplumsal değişme ve gündelik hayatın dönüşümü. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Tekeli, İ. (2010). Gündelik yaşam, yaşam kalitesi ve yerellik yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tezcan, M. (1977). Boş zamanlar sosyolojisi. Ankara: Doğan Matbaası.
• Türk Dil Kurumu. (2020). “bayağı”. Erişim Tarihi: 10 Ocak 2020 https://sozluk.gov.tr/
• Weber, M. (2012a). Ekonomi ve toplum (Cilt 1). (L. Boyacı, Çev.) İstanbul: Yarın Yayınları.
• Weber, M. (2012b). Sosyolojinin temel kavramları. (M. Beyaztaş, Çev.) İstanbul: Yarın Yayıncılık.
• Vogel, L. (2003). Marksist teoride kadın. İstanbul: Pencere Yayınları.