Kendimizi Neden Göstermek İstiyoruz? Teşhir Toplumunda Sosyal Medya Kullanımına Dair Nitel Bir Çalışma

Yıl 2022, Cilt: 39 Sayı: 2, 548 - 569, 30.12.2022

Ramazan Ünsal

https://doi.org/10.32600/huefd.1008651

Öz

Teşhir toplumu düşüncesinden hareketle bu makalede sosyal medyada gerçekleştirilen teşhir eyleminin arkasında yer alan temel motivasyonların ve yönlendirici etkenlerin neler olduğu anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın kapsamına yalnızca Türkiye sınırları içerisindeki üniversitelerde eğitim alan ve aktif bir şekilde sosyal medyada paylaşım yapan lisans öğrencileri alınmıştır. Araştırma yalnızca üniversiteli lisans öğrencileri ile yapıldığı için ele alınan konu da bu grupla sınırlandırılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntem ve teknikleri kullanılmıştır. Bunun için çalışmada sosyal medyayı en fazla kullanan gruplardan üniversite çağındaki gençler katılımcı grubu olarak seçilmiştir. İçerik analizi ve betimsel analiz tekniklerinin kullanıldığı çalışmada yarı-yapılandırılmış görüşme formları aracılığı ile derinlikli mülakatlar yapılmıştır. Yapılan analizlerde teşhir eyleminin arkasında psiko-sosyal ve tekno-sosyal olmak üzere bir dizi nedenin olduğu bulgusu elde edilmiştir. Psiko-sosyal nedenler beğenilme isteği, gösterme isteği, dikkat çekme isteği, kendini aşma isteği ve zorunluluk hissi şeklinde ifade edilebilir. Tekno-sosyal nedenler ise çevrimiçi etkileşimler, çevrimdışı etkileşimler, ünlü olma isteği, sosyal gözetim, kişisel mahremiyet algısıdır. Elde edilen bulgular literatürle karşılaştırılmış ve bulguların oldukça özgün olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

sosyal medya, şeffaflık, teşhir, Teşhir Toplumu

Why Do We Want to Show Ourselves? A Qualitative Study on the Use of Social Media in the Society of Exhibition

Öz

In this article, based on the idea of the society of exhibition, the main motivations and guiding factors behind the exhibition in social media have been studied. Only undergraduate students studying at universities within the borders of Turkey and actively sharing on social media were included in the scope of the study. Since the research was conducted only with undergraduate undergraduate students, the subject discussed was limited to this group. Qualitative research methods and techniques were used in the study. In the study, in which content analysis and descriptive analysis techniques were used, in-depth interviews were conducted with 20 university students through semi-structured interview forms. In the analyzes made, it was found that there are a number of reasons behind the display, including psycho-social and techno-social. Psycho-social reasons can be expressed as the desire to be liked, the desire to show, the desire to attract attention, the desire to transcend oneself and the feeling of obligation. Techno-social reasons are online interactions, offline interactions, desire to be famous, social surveillance, personal privacy perception. The findings were compared with the literature and it was seen that the findings were quite original.

Anahtar Kelimeler

Social media, transparency, exhibition, society of exhibition

Kaynakça

• Akbakın, N. D. (2019). Gözetim toplumunda teşhir olgusu: Facebook ve İnstagram örneği. [Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Arı, M. (2018). Tüketim teşhiri ya da teşhir tüketimi. Sosyoloji Divanı, 11, 163-175.
• Atay, T. (2018). Görünüyorum o halde varım: Meşhuriyet çağında kültür ve insan. İstanbul: Can Yayınları.
• Baudrillard, J. (2004). Tam ekran. (B. Gülmez, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Baudrillard, J. (2011). Simulakrlar ve simülasyon. (O. Adanır, Çev.) Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2017). Tüketim toplumu: Söylenceleri/yapıları. (N. Tutal, F. Keskin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2019). Akışkan modernite. (S. O. Çavuş, Çev.) İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Beck, U. (2011). Risk toplumu: Başka bir modernliğe doğru. (K. Özdoğan, B. Doğan, Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Can, İ. (2018a). Teşhir toplumu: kavramlar, kuramlar ve pratikler. Sosyoloji Divanı, 11, 9-26.
• Can, İ. (2018b). Teşhir toplumu: Sinoptikonun gösterişçi sakinleri (e-kitap/pdf). Çizgi Kitapevi Yayınları.
• Can, İ. ve Ulutaş, E. (2021). Teşhir toplumu: Bir duyu sosyolojisi denemesi. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Chayko, M. (2018). Süperbağ(lantı)lı: İnternet, dijital medya ve tekno-sosyal hayat. (B. Bayındır, D. Yengin, T. Bayrak, Çev.) İstanbul: Der Yayınları.
• Castells, M. (2008). Enformasyon çağı: Ekomomi, toplum ve kültür. (E. Kılıç, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çağan, K. (2018). Postmodern toplumda mahremiyetin dönüşümü. Sosyoloji Divanı, 11, 27-54.
• Çağlak, U. (2020). Teşhir toplumu ve yeni medya: Teşhir toplumunun oluşmasında önemli bir araç olan yeni medya üzerine bir değerlendirme. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 2(2), 12-20.
• Debord, G. (2017). Gösteri toplumu ve yorumlar. (A. Ekmekçi, O. Taşkent, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ellul, J. (2012). Sözün düşüşü. (H. Arslan, Çev.) İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Fidan, A. (2018). Sonsuzluktan mutlu kopuş: teşhir ve yeni sosyal ‘ben’. Sosyoloji Divanı, 11, 95-115.
• Giddens, A. (2010). Mahremiyetin dönüşümü: Modem toplumlarda cinsellik aşk ve erotizm. (İ. Şahin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Given, L. M. (2008). Introduction. In L. M. Given (Ed.), The Sage encyclopedia of qualitative research methods. Sage.
• Goffman, E. (2014). Günlük yaşamda benliğin sunumu. (B. Cezar, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Gökçen, A. (2018). Homo-screenus: bir teşhirci olarak sosyal medya kullanıcısı. Sosyoloji Divanı, 11, 177-195.
• Gültekin, M. (2018). Teşhirin ve gözetlemenin biyo-psiko-politiği. Sosyoloji Divanı, 11, 117-131.
• Güneş, B. (2014). Teşhir iletişimi. [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gürbilek, N. (2001). Vitrinde yaşamak: 1980’lerin kültürel iklimi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2017). Şeffaflık toplumu. (H. Barışcan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2019). Psikopolitika: neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri. (H. Barışcan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Işık, S. (2018). İfşa, itiraf, gösteri: mahremiyet toplumundan teşhir toplumuna. Sosyoloji Divanı, (11), 81-94.
• Kemik, B. (2020). Sosyal medyada fotoğraflarla mahremiyetin teşhiri Instagram'da şeffaflaşan beden. [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Konor, B. (2016). Facebook aracılığıyla teşhir edilen ve dikizlenen gündelik hayat. [Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koskela, H. (2004). Webcams, tv shows and mobile phones: Empowering exhibitionism. Surveillance & Society, 2(2/3), 199-215.
• Köklü, B. (2019). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya kullanım özelliklerinin beğenilme arzusu, kendini mükemmeliyetçi gösterme ve sosyal kaygı ile ilişkisi. [Yüksek Lisans Tezi]. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Munar, A. M. (2010). Digital exhibitionism: The age of exposure. Culture Unbound: Journal of Current Cultural Research, 2(23), 401-422. https://doi.org/10.3384/cu.2000.1525.10223401
• Mäntymäki, M. & Islam, A. K. M. N. (2014). Voyeurism and exhibitionism as gratifications from prosuming social networking sites. Proceedings of the European Conference on Information Systems (ECIS) 2014, Tel Aviv, Israil, 9-11 Haziran, 2014. http://aisel.aisnet.org/ecis2014/proceedings/track01/3
• Niedzviecki, H. (2019). Dikizleme günlüğü. (G. Gündüç, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Özkök, Ö. (2019). Sosyal medyada sanal kimlikler: Sosyal medya fenomenlerinin benlik sunumları üzerine bir araştırma. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Kültür Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Rojek, C. (2003). Şöhret. (S. K. Akbaş, K. Kızıltuğ, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları. TDK (Türk Dil Kurumu) (1998). Türkçe sözlük II. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Tam, M. S. (2020). Sosyal medya kullanım motivasyonlarının, sosyal medya fenomenlerinin kanaat önderliği rolü üzerine etkisi. [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tekin, F. (2018). Bedenin teşhiri: dile gelen bedenden duyuma gelen bedene. Sosyoloji Divanı, 11, 133-146.
• Ulukütük, M. (2018). Mahrumiyet çağında teşhire teşne olmak: mahremiyet versus teşhir manzaraları. Sosyoloji Divanı, 11, 59-79.
• Veblen, T. (2015). Aylak sınıfın teorisi: Kurumların iktisadi incelemesi. (E. Kırmızıaltın, H. Bilir, Çev.) Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Warner, D. & Kus, E. A. (2018). Voyeurism, digital. B. A. Arrigo (Yay. haz.), The Sage encyclopedia of surveillance, security, and privacy içinde (ss. 1106-1108). Londra: SAGE.
• We Are Social (2021). Dijital in 2021. www.wearesocial.com/digital-2020 (internet adresinden 10.06.2021 tarihinde edinilmiştir.)
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yeşil, B. (2001). Reel pleasures: Exploring the historical roots of media voyeurism and exhibitionism. The e-Journal of Culture and Communication, ;1(1), 1-8.
• Yurdigül, Y. ve Elitaş, T. (2018). Voyörizm ve teşhircilik bağlamında sosyal medyanın mahremiyet sorunu: Instagram ve Periscope örneği. Sosyoloji Divanı, 9, 129-148.