Tüketim Toplumunda İdeolojinin Dönüşümü ve İktidar

Yıl 2022, Cilt: 39 Sayı: 2, 464 - 480, 30.12.2022

Rıfat Aydın

https://doi.org/10.32600/huefd.1011949

Öz

II. Dünya savaşı sonrası dönemde Batıda refah devletinin etkisi, ekonomik yapıda yaşanan değişim ve kitle iletişimindeki muazzam artış beraberinde yeni bir olgu olarak tüketim toplumu kavramlaştırmasını getirmiştir. Kavram birçok açıdan hayatın tün anlam noktalarına nüfus etmekle birlikte, bu çalışmada tüketim toplumu kavramı ideolojilerin dönüşümü ve iktidar ilişkileri bağlamında incelenmiştir. Bu çerçevede ideoloji toplumundan tüketim toplumuna geçişte meydana gelen değişimler ve bu değişimlerin iktidar ilişkileri üzerindeki etkisi ele alınmıştır. Diğer taraftan tüketim toplumu ve onun kitle iletişim araçları ile talep yaratma, hayat tarzlarını belirleme ve serbest zamanı kontrol etme gücü çerçevesinde toplumsal hegemonyanın sürekli bir şekilde kendini yeniden üretmesi, tüketim ideolojisinin etkisi açısından değerlendirilmiştir. Ayrıca iktidarın tüketimle ilişkisi noktasında beğenme/like ilkesinin kurucu rolü üzerinde durulmuştur. Son tahlilde çalışma, ideoloji odaklı toplumsallaşmadan farklı olarak, kitlelerin üzerindeki hegemonik süreçlerin nasıl tüketim odaklı bir yapıya evrildiğini sosyolojik bir perspektifle açıklamaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

İdeoloji, tüketim toplumu, iktidar

The Transformation of Ideology and Power in the Consumption Society

Öz

In the post-Word War II period, the impact of the welfare state in the West, the change in the economic structure and the enormous increase in mass communication brought with it the concept of consumer society as a new phenomenon. Although the concept penetrates all meaning points of life in many respects, the concept of consumer society in this study is examined in the context of the transformation of ideologies and power relations. In this framework, the changes that occurred during the transition from the ideological society to the consumer society and the effects of these changes on the power relations were discussed. On the other hand, the continuous reproduction of social hegemony within the framework of the power of consumer society and its mass media to create demand, determine their lifestyle and control free time has been evaluated in terms of the effect of the ideology of consumption. In addition, the founding role of the like / like principle about the relation of power with consumption has been emphasised. Unlike the ideology-oriented socialization, the final analysis tried to explain with a sociological perspective how the hegemonic processes on the masses evolved into a consumption-oriented structure.

Anahtar Kelimeler

Ideology, consumption society, iktidar

Kaynakça

• Akkaya, Y. A. (2014). Antonio Gramsci’de entelektüelin bir eleştirisi olarak praksis süşüncesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi. 21(1),35-46.
• Althusser, L. (2003). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (Çev. A. Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Barrett, M. (1996). Marx’tan Foucault’ya ideoloji. (Çev. A. Fethi). İstanbul: Sarmal Yayıncılık.
• Baudrillard, J. (2010). Nesneler sistemi. (Çev. O. Adanır ve A. Karamollaoğlu). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Baudrillard, J. (2016). Simülakrlar ve simülasyon. (Çev. O. Adanır). 10. Baskı. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2017). Tüketim toplumu. (Çev. N. Tutal ve F. Keskin). 9. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Bauman, Z. (2013). Postmodernizm ve hoşnutsuzlukları. (Çev. İ. Türkmen). 2. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2016). Özgürlük. (Çev: K. Eren). 2. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2017). Akışkan modernite. (Çev. S. O. Çavuş). İstanbul: Can Yayınevi.
• Bauman, Z. (2018). Akışkan hayat. (Çev. A. E. Pilgir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayhan, V. (2011). Tüketim toplumunda bireyin ontolojik mottosu: “Tüketiyorum Öyleyse Varım”. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 43, 221-248.
• Bell, D. (2013). İdeolojinin sonu. (Çev. V. Hacıoğlu).Ankara: Sentez Yayınları.
• Berardi, “Bifo”. F. (2012). Ruh işbaşında. (Çev. Fırat Genç). İstanbul: Metis Yayınevi.
• Berger, P. L. ve Luckmann, T. (2016). Modernite, çoğulculuk ve anlam krizi. (Çev. M. D. Develi). 2. Baskı. Ankara: Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım. (Çev. D. Fırat ve G. Berkkurt). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bourse, M. ve Yücel, H. (2017). Kültürel çalışmaları anlamak. (Çev. H. Yücel). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bruckner, P. (2006). Masumiyetin ayartıcılığı. (Çev. H. Tuncer). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Chul Han, B. (2019a). Psikopolitika. (Çev. H. Barışcan). 1. Baskı. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Chul Han, B. (2019b). Güzeli kurtarmak. (Çev. K. Filiz). 2. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Chul Han, B. (2020). İktidar nedir? (Çev. M. Özdemir). 1. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Çelik, N. B. (2005). İdeolojinin soykütüğü I: Marx ve ideoloji. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Debord, G. (2016). Gösteri toplumu. (Çev: A. Ekmekçi ve O. Taşkent). 6. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Demir, Ö. (2000). Bilim felsefesi. Ankara: Vadi Yayınları.
• Demir, Z. (2018). Karl Marx’ın bakış açısından kapitalist toplumda yabancılaşma ve sonuçları. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(5), 63-74.
• Van Dijk. T. A. (2015). Söylem ve ideoloji. (Der. B. Çoban ve Z. Özarslan). 2. Baskı. İstanbul: Su Yayınları.
• Eagleton, T. (2004). Kuramdan sonra. (Çev. U. Arabacı). İstanbul: Literatür Yayınları.
• Eagleton, T. (2011). İdeoloji. (Çev: M. Özcan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Eagleton, T. (2015). Hayatın anlamı. (Çev. K. Tunca). 4. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Featherstone, M. (2013). Postmodernizm ve tüketim kültürü. (Çev. M. Küçük). 3. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Forgacs, D. (2010). Gramsci kitabı seçme yazılar 1916-1935. (Çev: İ. Yıldız.). İstanbul: Dipnot Yayınları.
• Foucault, M. (2004). Toplumu savunmak gerekir. (Çev: Ş. Aktaş). 3. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Goodwin, C. (2017). Perceptions of the (in)stability of consumer behavior: A preliminary case study of interactions among theory, testing, and policy. History of Political Economy, 383-404.
• Gülenç, K. ve Büyüktuncay, M. (2014). Herbert Marcuse’nin hedonizm soruşturması üzerinden kitle ve iktidar ilişkisini yeniden düşünmek. Kitle ve iktidar. Doğu Batı Dergisi, 69.
• Hall, S. (1982). The rediscovery of ideology: The return of the repressed. M. Gurevitch, T. Bennett, J. Curran and J. Woollacott (Yay. haz.), Culture, Society and The Media içinde (ss. 56-90). Londra: Methuen Press.
• Horkheimer, M. ve Adorno, W. T. (2010). Aydınlanmanın diyalektiği: Felsefi fragmanlar. (Çev. N. Ülner ve E. Ö. Karadoğan). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• İnal, A. M. (1996). Haberi okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları.
• Kazancı, M. (2012). Althusser, ideoloji ve ideoloji ile ilgili son söz. Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 24, 67-93.
• Kearney, R. (1988). The wake of imagination. London: Hutchinson Press.
• Mannheim, K. (2002). İdeoloji ve ütopya. (Çev: M. Okyayuz), Ankara: Epos Yayınları.
• Mardin, Ş. (2013). İdeoloji. 16. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marx, K. (2018). 1844 El yazmaları. (Çev. M. Belge). 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• McIntyre, R. (1992). Consumption in contemporary capitalism: Beyond Marx and Veblen. Review of Social Economy, 50(1), 40-60.
• Mclellan, D.(2012). İdeoloji. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Morley, D. ve Robins, K. (2011). Kimlik mekânları. (Çev. E. Zeybekoğlu). 2. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Örs, H. B. (2009). Postmodern dünyada ideolojinin dönüşümü. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 40, 1-12.
• Özel, F. B. ve Mumyakmaz, A. (2018). Max Horkheimer ve Theodor W. Adorno’da modern insan ve tüketim ideolojisi. Akademik Hassasiyetler, 5(10), 61-82.
• Ritzer, G. ve Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji kuramları. (Çev. H. Hülür). 9. Baskı. Ankara: De Ki Yayıncılık.
• Said, E. (1997). Entelektüel. (Çev: T. Birkan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sançar, S. (2014). İdeolojinin serüveni. 3. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Smith, P. ve Riley, A. (2016). Kültürel kurama giriş. (Çev. S. Güzelsarı ve İ. Gündoğdu). 1. Baskı. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Topakkaya, A. (2007). İdeoloji kavramının tarihsel gelişim sürecine kısa bir bakış. EÜHFD, XI(1-2), 163-180.
• Turner, G. (2016). İngiliz kültürel çalışmaları. (Çev. D. ve B. Özçetin). Ankara: Heretik Yayınları.
• Vassaf, G. (2008). Cehenneme övgü. (Çev. Z. Gencosman ve Ö. Madra).18. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zencirkıran, M. ve Baştürk, Ş. (2019). Çalışma ve endüstri sosyolojisi. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Woodward, I. (2016). Maddi kültürü anlamak. (Çev. F. B. Aydar). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.