Edward Bond’un Teatral Distopyaları: 'Sandalye Oyunları'

Yıl 2023, Cilt: 40 Sayı: 1, 216 - 229, 21.06.2023

Tuğba Aygan

https://doi.org/10.32600/huefd.1112045

Öz

İki Dünya Savaşı, nükleer soykırımlar, Nazi Almanyası ve Stalinist Rusya’nın totaliter rejimlerinin yarattığı atmosfer gibi olumsuzluklarla şekillenen distopya yazını, yirminci yüzyılın en önemli türlerinden biri haline gelir. Yazıldığı dönemin karamsar atmosferini yansıtan distopik eserler, baskı ve huzursuzluklarla dolu, tatmin edici olmayan bir geleceğin portresini sunmayı amaçlar. Distopya, ortaya çıkışından bu yana roman türünde öne çıksa da, yüzyılın sonlarına doğru İngiliz tiyatrosu da distopyaya açılır. Oyunlarındaki şiddet betimlerinin yanı sıra modern drama ve toplum hakkındaki radikal açıklamaları nedeniyle çağdaş İngiliz tiyatrosunun kötü çocuğu olarak anılan Edward Bond, The War Plays (1985, Savaş Oyunları) ve The Chair Plays (2000, Sandalye Oyunları) üçlemeleriyle İngiliz tiyatrosuna ilk teatral distopyaları kazandırır. Tiyatronun toplumsal değişime yönelik bilinci harekete geçirmesi gerektiği görüşünü savunan Bond, bu amaçla oyunlarında yoğun bir şekilde sosyal ve politik konulara eğilir. Bu çalışmanın amacı, içerik ve tema bakımından benzer tek perdelik oyunlardan oluşan Sandalye Oyunları üçlemesini bir distopya örneği olarak tartışmaktır. Baskıcı rejimler, kendi hayatları üzerinde söz sahibi olamayan kimsesiz insanlar, yaşamların her anına nüfuz etmiş korku ve huzursuzluk hâli gibi distopik ögeler üçlemenin her oyununda merkezdedir. Yakın bir geleceğin portresini sunan oyunlar, oldukça kasvetli ve mutsuz bir gelecek öngörüsünde bulunarak toplumları bu tür muhtemel senaryolara karşı uyarır ve teatral birer distopyaya dönüşür.

Anahtar Kelimeler

Distopya, İngiliz tiyatrosu, Edward Bond, Sandalye Oyunları, teatral distopya

Edward Bond’s Theatrical Dystopias: 'The Chair Plays'

Öz

Shaped by two Word Wars, nuclear holocausts, totalitarian regimes of Nazi Germany and Stalinist Russia, dystopia has become one of the most prominent genres of the twentieth century. Embodying the pessimistic atmosphere of their time, dystopian works attempt to provide a portrait of a dissatisfactory future fraught with oppression and unrest. Even though dystopia has been prominent in the novel genre since its emergence, towards the end of the century, British stages have also been opened to dystopic visions. Dubbed l’enfant terrible of contemporary British theatre due to the depiction of crude violence in his plays and radical statements about modern drama and society, Edward Bond introduced theatrical dystopias with his trilogies, The War Plays (1985) and The Chair Plays (2000) Bond holds the view that theatre should activate consciousness towards social change, and to this end his plays are heavily committed to social and political issues. This paper discusses Bond’s Chair Plays trilogy of one-act plays, similar in scope and theme, as an example of dystopia. Oppressive regimes, lonely and silenced people, and constant state of fright and unrest as dystopian elements lie at the very centre of these plays. Portraying a rather bleak and unhappy near future, each play functions as a warning against such possible scenarios and becomes a theatrical dystopia.

Anahtar Kelimeler

Dystopia, British theatre, Edward Bond, The Chair Plays, theatrical dystopia

Kaynakça

• Baldick, C. (2008). The Oxford dictionary of literary terms. New York: Oxford University Press.
• Barton, R. (2016). Dystopia and Promethean nightmare. L. Mackay Demerjian (Yay. haz.), The age of dystopia: One genre, our fears and our future içinde (ss. 5-18). UK: Cambridge Scholars Publishing.
• Biber Vangölü, Y. (2017). Revisiting the dystopian visions in Not Not Not Not Not Enough Oxygen by Caryl Churchill. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 34, 195-203.
• Billingham, P. (2014). Edward Bond: A critical study. UK: Macmillan.
• Bond, E. (1998). Plays: 6: War plays, choruses from after the assassinations. Londra: Methuen.
• Bond, E. (2015). Sandalye oyunları. (S. Cevher, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut.
• Booker, M. K. (1994). The dystopian impulse in modern literature: Fiction as social criticism. Westport, Connecticut: Greenwood Press.
• Czauderna, A. (2019). Tinkering with political utopias and dystopias in democracy 3: An educational perspective. B. Beil, G. S. Freyermuth ve H. C. Schmidt (Yay. haz.), Playing utopia: Futures in digital games içinde (ss. 69-98). Bielefeld: Deutsche Nationalbibliothek.
• Davies, B. (2000). A body of writing: 1990-1999. New York and London: AltaMira Press.
• Davis, R. G. (2000). Salman Rushdie’s East, West: Palimpsests of fiction and reality. Passages, 2(1), 81-91.
• Dawson, D. (1992). Cities of the gods: Communist utopias in Greek thought. Oxford: Oxford University Press.
• Edward, B. (2000). Selections from the notebooks of Edward Bond, volume I. Ian Stuart (Ed.). London: Methuen.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu. (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Foust, R. E. (1982). A limited perfection: Dystopia as logos game. Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature, 15(3), 79-88.
• Ghose, I. (2010). Jesting with death: Hamlet in graveyard. Textual Practice, 24(6), 1003-1018. Gordin, M. D.; Tilley, H. ve Prakash, G. (2017). Mekân ve zamanın ötesinde ütopya ve distopya. M. D. Gordin, H. Tilley ve G. Prakash (Yay. haz.), Ütopya/Distopya tarihsel olasılığın koşulları içinde (ss. 7-22). (A. Turan, E. Kartal ve C. Kayalıgil, Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Karaca, G. (2022). Totalitarian worlds: Nineteen Eighty-Four and V for Vendetta. ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 1-20.
• Kumar, K. (2006). Modern zamanlarda utopia ve karşı ütopya. (A. Galip, Çev.). İstanbul: Kalkedon.
• Levitas, R. (1990). The concept of utopia. Syracuse: Syracuse UP.
• OED online. (2016). http://www.oed.com/view/Entry/58909;jsessionid=48980D2837EF5F213D07A67618F436D4?redirectedFrom=Dystopia.
• Oxford English dictionary. (1989). https://www.oed.com/oed2/00071444
• Orwell, G. (2011). 1984, İstanbul: Can Yayınları.
• Pham, J. X. (2019). Ethical engagement with/through voice in Edward Bond’s The Under Room. Revue TIES, 4, 94-106.
• Reid, T. (2019). The dystopian near-future in contemporary British drama. Journal of Contemporary Drama in English, 7(1), 72-88.
• Sargent, L. T. (2010). Utopianism: A very short introduction. New York: Oxford University Press.
• Sargisson, L. (2013). Dystopias do matter. F. Vieira (Yay. haz.), Dystopia(n) matters: on the page, on screen, on stage içinde (ss. 40-42). UK: Cambridge Scholars Publishing.
• Sierz, A. (2001). In-yer-face theatre. London: Faber & Faber.
• Sierz, A. (2020). When the night has come: images of dystopia and catastrophe in recent British writing. PAJ: A Journal of Performance and Art, 42(3), 28-40.
• Tuaillon, D. (2015). Edward Bond: The playwright speaks. London: Bloomsbury.
• Walsh, C. (1962). From utopia to nightmare. New York: Harper and Row.
• White, T. I. (1982). Pride and the public good: Thomas More’s use of Plato in Utopia. Journal of the History and Philosophy, 20(4), 329-354.
• Williams, H. (2015). Why is dystopia all the rage onstage. https://www.theatrecloud.com/news/why-is-dystopia-all-the-rage-onstage
• Williams, R. (1978). Utopia and science fiction. Science fiction studies, 5(3), 203-214.