Mehmet Celâl’in Manzum Tarihleri ve İstanbul’un Fethine Dair

Yıl 2023, Cilt: 40 Sayı: 1, 200 - 215, 21.06.2023

İsmail Avcı

https://doi.org/10.32600/huefd.1135296

Öz

Kaynaklarda “ara nesil şairi” olarak anılan Mehmet Celâl, yaşadığı dönemin tanınmış simalarından biridir. Mehmet Celâl’in şiir, hikâye, roman, makale ve tenkit gibi türlerde birçok eseri vardır. Bunlar içinde 1891-1895 yılları arasında, bir seri hâlinde yazdığı manzum tarihleri önemli bir yere sahiptir. Muallim Nâcî’nin etkisiyle yazdığı ortalama 150-300 beyitlik bu kısa mesnevilerde Osmanlı tarihini ve padişahlarını anlatan şair şu isimlere yer vermiştir: Osman Gazi, Orhan Gazi, I. Murat, I. Bayezit, Çelebi Mehmet, II. Murat, Fatih, II. Bayezit, Yavuz, Kanuni, II. Selim ve III. Mehmet. Şairin bu 12 eser haricinde bir iki eksik dışında II. Abdülhamit’e kadar geçen Osmanlı padişahlarını anlattığı Selâtîn-i Âl-i Osmân ve Merhûm Muallim Nâcî’nin Selimiyye’sini Terbi başlıklı şiirleri ile II. Abdülhamit, 1897 Türk-Yunan Savaşı ve Gazi Osman Paşa hakkında yazılmış eserleri varsa da ilk 12 şiir kapsam ve bütünlük olarak diğerlerinden biraz daha farklıdır. Bu çalışmada şairin sözü edilen bu manzum tarihleri konu edilecek ve ardından bir örnek olarak Fâtih Sultân Mehmed-i Sânî Yâhûd İstanbul Fethi adlı şiiri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Celâl, manzum tarih, Fatih Sultan Mehmet, İstanbul

Poetic History Works Written by Mehmet Celal and the Conquest of Istanbul

Öz

Noted as “a poet between two generations” in references, Mehmet Celal was a notable figure during the period he lived. Mehmet Celal wrote various works of literature such as poems, stories, novels, articles, and reviews. Amongst these works, poetic history written by the author as serials between 1891 and 1895 had a significant place. Influenced by Muallim Naci, Mehmet Celal mentioned about the Ottoman history and sultans in these brief mathnawis composed between 150 and 300 couplets. The following Ottoman sultans were mentioned: Osman Gazi, Orhan Gazi, Murat I, Bayezit I, Mehmet I Çelebi, Murat II, Mehmet the Conqueror, Bayezit II, Selim I, Suleiman the Magnificent, Selim II and Mehmet III. Although the poet wrote several other poems such as Selâtîn-i Âl-i Osmân and Merhûm Muallim Nâcî’nin Selimiyye’sini Terbi, in which he mentioned about the Ottoman sultans until Abdulhamit II except the fact that one or two sultans were not mentioned, and other works about Sultan Abdulhamit II, 1897 Greco-Turkish War, and Gazi Osman Pasha, the first 12 poems mentioned above were somehow different from the later works in terms of their scope and coherence. In this work, the abovementioned poetic history works written by Mehmet Celal will be introduced and then his poem titled as Fâtih Sultân Mehmed-i Sânî Yâhûd İstanbul Fethi will be provided as an example for review.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Celal, poetic history, Mehmet the Conqueror, Istanbul

Kaynakça

• Ahmed Râsim (1980). Matbûat hâtıralarından muharrir, şair, edib. (Kâzım Yetiş, Yay. haz.). İstanbul: Tercüman Gazetesi Yay.
• Aksoy, H. (1995). Fetihnâme. İslâm ansiklopedisi içinde (s. 470-2). 12, Ankara: TDV Yay.
• Andı, M. F. (1995). Ara nesil şairi Mehmed Celâl (hayatı-görüşleri-şiirleri). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Arslan, M. (2015). Mehmet Celâl’in manzum tarihleri. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Avcı, İ. (2016a). Savaştan şiire: Mehmet Celâl’in kaleminden Sultan III. Mehmet’in Avrupa seferi”, III. uluslararası Balkan tarihi araştırmaları sempozyumu, Balkan tarihi ve Balkanlar’da Türk dili, 22-26 Nisan 2015, Bükreş/Romanya, Balkanlar’da Türk dili içinde (s. 115-30), (Hasan Babacan-İsmail Avcı ed.). Burdur: Osmanlı Mirası ve Türk Kültürünü Araştırma Derneği Yay.
• Avcı, İ. (2016b). Şair gözüyle Osmanlı’nın Fetret Devri ve müceddid-i devlet Çelebi Mehmet”, 13. uluslararası Türk dünyası sosyal bilimler kongresi, 28-30 Ekim 2015, Bakü/Azerbaycan, 13. uluslararası Türk dünyası sosyal bilimler kongresi bildiriler kitabı içinde (s. 1015-20), (A. Vecdi Can vd. ed.). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay.
• Demir, A. (2016). II. Abdülhamit için döneminde bir methiye. Ankara: Grafiker Yay.
• Elbir, B. vd. (2012). Divan edebiyatında tarih manzume geleneği ve Nedim ile Şeyh Galib’in tarih manzumelerinin karşılaştırılması. Ekev akademi dergisi. 51, 295-306.
• F(âik) R(eşâd) (1328). Celâl Bey. Nevsâl-i Osmânî. İstanbul, 289-90.
• Levend, A. S. (2000). Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in gazavât-nâmesi. Ankara: TTK Yay.
• Mehmet Celâl (1308a). Sultân Osmân Gâzî yâhud bir sayyâd-ı hümâyûn-baht. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1308b). Sultân Orhân Gâzî yâhûd bir kahramân. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1308c). Fâtih Sultân Mehmed-i Sânî yâhud İstanbul fethi. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1308d). Yavuz Sultân Selîm-i Evvel yâhud âfitâb-ı satvet. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1308e). Kânûnî Sultân Süleymân yâhud fütûhât. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1308f). Yıldırım Bâyezîd-i Evvel yâhud bir cihângîr. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1308g). Sultân Mehmed-i Sâlis yâhud fâtih-i şehîr. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1308h). Sultân Bâyezîd-i Sâni yâhud elvâh-ı zafer. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1308i). Hudâvendigâr Gâzî yâhud fetihler ve Kosova Sahrâsı. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1309a). Çelebi Sultân Mehmed yâhud müceddid-i devlet. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1309b). Sultân Selîm-i Sânî yâhud muzafferiyyet. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Mehmet Celâl (1309c). Cülûsiyye. Hazîne-i Fünûn. nr. 8, 1 Eylül 1893-19 Safer 1311-19 Ağustos 1309, 58-9.
• Mehmet Celâl (1312). Şîr-i gazâ. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Muallim Nâcî (1307). Zâtü'n-nitâkeyn yâhud İbnü'z-Zübeyr. İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası. Târîh, Osmânlı Târîhinin Cihet-i Şâʽirânesi (1291, Rumi). Kırkanbar. 1(11), Sene 1, 336-43.
• Üsküdarlı Sâfî (1308). İslâm-ı Hazret-i Ömer yâhud bir hârika. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Yakıt, İ. (2003). Türk-İslâm kültüründe ebced hesabı ve tarih düşürme. İstanbul: Ötüken Yay.
• Yıldız, A. (2001). Üsküdarlı Sâfî’nin İslâm-ı Hazret-i Ömer yâhud bir harika mesnevisi. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. XIII-XIV, 219-49.
• Yılmaz, M. (2013). Kültürümüzde ayet ve hadisler (ansiklopedik sözlük). İstanbul: Kesit Yay.