Televizyonda Köylünün Ötekileştirilmesi: Sefirin Kızı Dizisindeki ‘Köylü’ Söylemine Dair Göstergesel Kaynaklara Toplum-Göstergebilimsel Bir Bakış

Yıl 2023, Cilt: 40 Sayı: 2, 504 - 517, 27.12.2023

Emel Kökpınar Kaya

https://doi.org/10.32600/huefd.1191593

Öz

Bu çalışma, Türkiye’deki özel bir televizyon kanalında yayınlanmış olan yerli televizyon dizisi, Sefirin Kızı üzerinden köy kökenli, köy veya kırsalda yaşayan toplumsal grupların nasıl gösterildiğine ve bu gösterimler üzerinden ‘köylü’ algısının nasıl inşa edildiğine odaklanmaktadır. Bir başka deyişle, Sefirin Kızı bağlamında köylünün toplumsal aktör olarak temsilini ve temsil biçimlerini, bu temsiller üzerinden ‘köylü’ olan grupların nasıl belirginleştirildiğini ve ötekileştirildiğini tartışmaktadır. Çalışmada, köylünün damgalanması ile ortaya çıkan ötekileştirme ve toplumsal ayrışmanın söylemsel yönleri ve ‘köylü’ kimliğinin söylemsel inşası Eleştirel Söylem Çözümlemesi’nin (ESÇ) ilke, duruş ve kavramları üzerinden ele alınmaktadır. Ayrıca köylünün etiketlenmesi ve ötekileştirilmesi söylemlerine dair göstergebilimsel bir çözümleme ve eleştirel duruş sunulmaktadır. Bu çerçevede çalışma, Theo van Leeuwen tarafından ortaya konulan Toplum-Göstergebilim’i benimsemekte ve toplumsal bilginin inşasına dair göstergesel kaynakları çözümlemek için ileri sürülen inceleme çerçevesine dayanmaktadır. Bu bağlamda, özellikle toplumsal aktörlerin gösterimine dair göstergesel kaynakları dışlama ve dahilleme kavramları çerçevesinde irdelemektedir. Daha özele indirgendiğinde rol atama, özelleştirme ve genelleştirme, birey ve grup gösterimi, adlandırma ve ulamlama gibi kavramsal araçlar çerçevesinde damgalanan ‘köylü’ kimliğine ve ortaya çıkan ayrımcı ve ötekileştirici söyleme, eleştirel göstergebilimsel bir çözümleme getirmektedir. Çözümlemede hem dilsel hem de dil-dışı göstergesel kaynaklara odaklanan çalışma, Sefirin Kızı dizisi bağlamında köylünün ve köylülüğün çoğunlukla dışlandığını göstermektedir. Köylünün ve köylülüğün dahillendiği bağlamlar da ise olumsuz gösterildiği, ötekileştirildiği ve daha istenmedik olarak etiketlendiğini ortaya koymaktadır. Ek olarak, köylünün ve köylülüğün bu söylemsel/göstergebilimsel pratikler üzerinden damgalandığını tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kimlik, söylem, televizyon dizileri, Eleştirel Söylem Çözümlemesi, Toplumsal Aktör Kuramı

The Marginalization of the Rural on Television: A Social-Semiotic Overlook on the Semiotic Resources of the ‘Rural’ Discourse in the Television Series Sefirin Kızı

Öz

The present study is centered on examining how social groups originating from villages and residing in rural areas are represented in a Turkish television series broadcasted in a television channel in Türkiye, Sefirin Kızı. The study also delves into the construction of ‘rural’ and how this representation shapes the perception or ‘rural areas’ and their inhabitants. In other words, within the context of Sefirin Kızı, the study explores the representation and modes of representing the rural as social actors and on how they are chacterized and marginalized through these specific portrayals. Within this study, the focus lies on analyzing the use of language and discourse to marginalize and differentiate social groups based on the stigmatization of rural areas and the construction of the ‘rural’ identity. This analysis is conductes using the principles, perspectives and concepts of Critical Discourse Analysis (CDA). Additionally, the study includes a semiotic analysis, offering critical perspective on the discourses that stigmatize and marginalize the rural. Consequently, the study adopts Theo van Leeuwen’s Social Semiotics and relies on an analytic framework specifically designed for examining the use of semiotic resources that contribute to the construction of social knowledge. In this regard, the study scrutinizes semiotic resources that are used to represent social actors, examining the ways in which these resources either include or exclude individuals or groups in terms of the concepts of exclusion and inclusion. More precisely, the research provides a critical semiotic analysis of the discriminatory and marginalizing discourse regarding the stigmatization of ‘rural’ identity by considering the concepts of role allocation, specification and genericization, individual and group representations, nomination and categorization. The study, which addresses both the verbal and non-verbal semiotic resources, reveals that the rural and being rural are dominantly excluded in the context of the television series Sefirin Kızı. It also discusses the contexts related to the inclusion of the rural and being rural. However, the rural is represented with negative connotations, marginalized, labelled as less favorable, and thereby stigmatized.

Anahtar Kelimeler

Identity, discourse, television series, Critical Discourse Analysis, Social Actor Theory

Kaynakça

• Akıner, N & Birol, M. (2016). Türk eğlence endüstrisinde toplumsal kimlik temsilleri: “Yalan dünya” Dizisi. TRT Akademi, 1(1), 112-135.
• Akkoç, A. (2019). Geç Kapitalist dönemde başarı-başarısızlık: Dizi gerçeği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4), 15-38.
• Aydoğan, F. (2005). New York’tan Nevşehir’e: Asmalı Konak. Yeni Düşünceler, 1(1), 173-183.
• Çelik, E. (2013). Televizyon dizilerindeki Kürt kimliğinin temsili: Hayat Türküsü örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doyuran, L. (2018). Medyatik bir çalışma alanı olarak Eleştirel Söylem Çözümlemesi (Televizyon dizileri örneğinde). Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 301-323.
• Erol, E. G. (2009). Asmalı Konak dizisi ve filmi üzerine anlatı kuramı açısından bir değerlendirme. Erciyes İletişim Dergisi, 1(1), 100-114.
• Fairclough, N. (1995). Discourse and social change. Cambridge: Polity Press.
• Fairclough, N. & Wodak, R. (1997). Critical Discourse Analysis. T. A. van Dijk (Yay. haz.), Discourse studies: A multidisciplinary introduction, Vol. 2 içinde (ss. 258-284) içinde. Londra: Sage.
• Goffman, E. (1963). Notes on the management of spoiled identity. Englewood, N. J.: Prentice Hall Inc.
• Gültekin-Akçay, Z. (2011). Türkiye’de bir dramedi türü: Mahalle dizileri. S. C. Yağcı-Aksel (Der.), Beyaz Camın yerlileri: Dokunaklı öyküler-dokunaklı gerçeklikler içinde (ss. 53-84). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Güven-Akdoğan, Ö. (2019). Kadınların finansal okuryazarlığı ve finansal becerileri üzerine bir yerli dizi analizi. Selçuk İletişim Dergisi, 12(1), 255-275.
• İlhan, V. (2014). Medya çalışmalarında izleyici: Popüler bir tür olarak televizyon dizileri ve izlerkitle olarak gençler. Ankara: Gece.
• Kress, G. (1990). Critical Discourse Analysis. Annual Review of Applied Linguistics 11, 84-97.
• Kress, G. & Van Leeuwen, T. (2007). Reading images—The grammar of visual design. Londra: Routledge.
• Kökpınar-Kaya, E. (2017). Dilsel kod ve gösterge arayüzünde ‘zengin’ ve ‘fakir’ inşası: Bir yerli televizyon dizisinin eleştirel söylem çözümlemesi. Sosyoloji Konferansları (Journal of Economy, Culture and Society), 56, 41-64.
• Kökpınar-Kaya, E. (2018). The transformation of ‘youth’ through the social representations of disobedience: A critical semiotic overlook towards Turkish TV series. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 15, 71-90.
• Oskay, Ü. (1998). Yıkanmak istemeyen çocuklar olalım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınevi.
• Oskay, Ü. (2016). Kirlenmek istemeyen çocuklar olalım. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Önk-Yıldıran, Ü. & Selçuk-Sönmez, S. (2014). Ekrandaki ‘öteki’: 2000 sonrası yerli dizilerde azınlıkların temsili. Kültür ve İletişim, 17(2), 174-201.
• Özdemir, H. (2018). Türkiye’de yerli televizyon dizilerinde toplumsal cinsiyet rolleri açısından kadının sunumu: Aşk-ı roman örneği. Sınırsız Eğitim Araştırma Dergisi, 3(1), 90-107.
• Özsoy, A. (2011). Televizyon ve izleyici: Türkiye’de dönüşen televizyon kültürü ve izleyici. Ankara: Ütopya.
• Özsoy, A. (2015). Yerli televizyon dizilerinde farklılaşan toplumsal cinsiyet temsilleri üzerine bir tartışma. Ş. Yavuz (Der.), Toplumsal cinsiyet ve medya temsilleri (ss. 226-246) içinde. İstanbul: Heyemola Yayınları.
• Sezgin, N. (2006). Bir popüler kültür örneği olarak Kurtlar Vadisi Dizisi’nde erkek kimliğinin sunumu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünür, E. (2013). Türk televizyon dizilerinde toplumsal kimliklerin temsili. Erciyes İletişim Dergisi, 3(2), 32-42.
• Ünür, E. (2015). Yerli dizilerdeki kimlik kalıpları. Konya: Eğitim Kitapevi.
• Ünür, E. (2015b). Eğlence bağlamında suçun ve öteki kimliğinin meşrulaştırılması. Ulan İstanbul dizisinin analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 199-216.
• Van Dijk, T. A. (1993). Principles of Critical Discourse Analysis. Discourse & Society 4, 249-283.
• Van Dijk, T. A. (1995). On macrostructures, mental models and other inventions. A brief personal history of the Kintsch-Van Dijk Theory. C. Weaver III, S. Mannes & C. R. Fletcher (Yay. haz.), Discourse comprehension. Essays in honor of Walter Kintsch içinde (ss. 383-410). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Van Dijk, T. A. (2000). Ideology and discourse. A Multidisciplinary introduction. Erişim tarihi 13.11.2015. http://www.discourses.org/UnpublishedArticles/Ideology%20and%20discourse.pdf
• Van Dijk, T. A. (2001). Critical Discourse Analysis. D. Tannen, D. Schiffrin & H. Hamilton (Yay. haz.), The Handbook of Discourse Analysis içinde (ss. 352-371). Oxford: Blackwell.
• Van Leeuwen, T. (1996). The representation of social actors. C. R. Caldas-Coulthard & M. Coulthard (Yay. haz.), Texts and practices. Readings in Critical Discourse Analysis içinde (ss. 32-70). Londra: Routledge.
• Van Leeuwen, T. (2005). Introducing Social Semiotics. Londra: Routhledge.
• Van Leeuwen, T. (2008). Discourse and practice. Oxford: Oxford University Press. Varol, S. F. (2014). Medyada yer alan temsillerin kimliklenme sürecindeki rolü. The Journal of Academic Social Science Studies 26, 301-313.
• Wodak, R. (2009). The semiotics of racism. A critical Discourse-Historical Analysis. J. Renkema (Yay. haz.), Discourse, of course içinde (ss. 3112-326). Amsterdam: John Benjamins.
• Wodak, R. de Cillia, R., Reisigl, M. & Liebhart, K. (1999/2009). The discursive construction of national Iidentity. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Wodak, R. & Meyer, M. (2001). Methods in Critical Discourse Analysis. Londra: Sage.
• Yağcı-Aksel, S. C. (2011). Yerli dizi serüveninde 37. sezon. S. C. Yağcı-Aksel (Der.), Beyaz Camın yerlileri: Dokunaklı öyküler-dokunaklı gerçeklikler (ss. 13-52) içinde. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.