Yukarı Menderes Havzası Tarihöncesi Bilgilerine Katkı Sağlayan Yeni Bir Yerleşim: Göceler Höyük

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 9, 1 - 28, 03.08.2017

Erim Konakçı

https://doi.org/10.20304/humanitas.310164

Öz

Göceler Höyük, Yukarı
Menderes Havzası dağlık kesim yüzey araştırması projesi kapsamında bulunmuştur.
Höyük, Denizli İli Çivril ilçesinin kuzeybatısındaki platoluk alanda yer
almaktadır. Burgaz Deresi, Göceler Höyük’ün hemen batısı ve güney tarafından
akmaktadır. Kurumuş durumdaki dere son derece geniş bir vadi ve bununla
bağlantılı olarak doğal bir güzergâh oluşturmaktadır. Konumuzu oluşturan tarih
öncesi süreçten itibaren bilinmesi muhtemel olan bu güzergâh yakın bir zaman
kadar bölge halkı tarafından kullanılmıştır. Söz konusu bu doğal yol
kuzeydoğudan Çal-Banaz’a (Uşak) ve doğudan Çivril- Dinar’a (Afyon)
açılmaktadır. Göceler Höyük, toplam da 2.7 hektarlık bir alana yayılmaktadır. Göceler
Höyük üzerinde oluşturulan 8 örnek toplama alanında yapılan yüzey
araştırmalarında Geç Kalkolitik, Erken Tunç Çağı 1, 2, 3, Orta Tunç Çağı, Geç
Tunç Çağı ve Geç Roma dönemlerine tarihlenen seramikler bulunmuştur. Yerleşimin
iskân edildiği süreçler içerisinde yayılım alanında görülen değişim Yukarı
Menderes Havzası yüzey araştırmaları ile uyum içerisinde sonuçlar ortaya
koymuştur. Höyük’te tespit edilen Geç Kalkolitik ve Erken Tunç Çağı seramikleri
genel anlamda değerlendirildiğinde Beycesultan yerleşimi ile büyük oranda
benzerlik göstermektedir. Erken Tunç Çağı 3 seramikleri arasında bulunan
kırmızı haç bezemeli kap (red cross bowl) Batı Anadolu’da az sayıda benzeri
bulunan bu gruba yeni bir örnek teşkil etmektedir. Orta ve Geç Tunç Çağı
seramiklerinin tamamının benzerlerini Beycesultan bulunsa da, Orta Anadolu ve
Batı Anadolu kıyıları ile de karşılaştırılabilir özellikler sergilemektedir.
Geç Tunç Çağının başlarına kadar kesintisiz iskân gören Göceler Höyük bu dönemin
ardından Geç Roma Dönemine kadar terk edilir.

Anahtar Kelimeler

GÖCELER HÖYÜK, YUKARI MENDERES HAVZASI, KALKOLİTİK, ERKEN TUNÇ ÇAĞI, ORTA TUNÇ ÇAĞI, GEÇ TUNÇ ÇAĞI

A New Settlement in Companion to the Prehistory of Upper Meander Basin: Göceler Höyük

Öz

Göceler
Höyük has been found within the scope of the archaeological survey project of
the Upper Meander Basin’s mountainous part. The Göceler Höyük is located in the
North western plane area of the district of Çivril in Denizli Province. The stream
of Burgaz is situated in the west of Göceler Höyük and western side of it. The stream
in a dry condition, forms an enormous large valley and correlatively a natural route.
This route which has been probably known since the prehistoric period generating
our subject, was used by the local community in the not too distant past. This aforementioned
natural route opens to Çal-Banaz (Uşak) from the North east and Çivril- Dinar
(Afyon) from the east. Göceler Höyük spreads over a 2.7 hectare- area in total.
The potteries dated to the periods of Late Chalcolithic, Early Bronze Age
1-2-3, Middle Bronze Age, Late Bronze Age and Late Rome, have been found during
the surface surveys in 8 sampling areas constituted on Göceler Höyük. The alteration
seen in the distribution area of the settlement within the periods of being inhabited,
has proved some consonant results with the Upper Meander Basin surface surveys.
When the potteries of the Late Chalcolithic and Early Bronze Age detected in
the mound, are generally evaluated, they substantially resemble with the settlement
of Beycesultan.The Red Cross bowl which has been found among the Early Bronze
Age 3 potteries, constitutes a new sample to this group of which likes are uncommonly
seen in the Western Anatolia. Although the likes of all Middle and Late Bronze
Age pottery are seen in Beycesultan, they also exhibit some comparable characteristics
with the Central Anatolia and the Western Anatolia’s coasts. Göceler Höyük
which had a continuous inhabiting up to the beginnings of the Late Bronze Age,
was left until the Late Rome Period with this age.

Anahtar Kelimeler

GÖCELER HÖYÜK, UPPER MEANDER BASIN, CHALCOLITHIC, EARLY BRONZE AGE, MİDDLE BRONZE AGE, LATE BERONZE AGE

Kaynakça

• Abay, E. (2008). Die Neolithischen Fundorte in Der Çivril ebene im Oberen Maandegebeit. Erste Ergebnisse Einer Gelendebegehung. in: Fundstellen, Gesammelte Schriften zu rArchaeologie und Geschichte Alt vor der asien, ad honorem Hartmut Kühne (Hrsg.) Bonatz, D.; R. M. Czichonund F.J. Kreppner, Harrassowitz Verlag-Wiesbaden, 1-8. Abay E. ve Dedeoğlu, F. (2005). 2003 Yılı Denizli/Çivril Ovası Yüzey Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı XXII, Cilt 2, 41-50. Abay E. ve Dedeoğlu, F. (2007). 2005 Yılı Çivril Ovası Yüzey Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı 24, Cilt 1; 277-293. Aykurt, A. (2004). Kocabaştepe Orta Tunç Çağ Seramik Örneklerinin Ege Arkeolojisindeki Yeri ve Önemi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Aykurt, A. (2010). Late Bronze Age Pottery from Çeşme Bağlararası (Çeşme Bağlararası Geç Tunç Çağı Seramiği), OLBA XVIII, 1-65. Baykara, T. (2008). Kayı Pazarı. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/1, 11-16. Bayne, N. (2000).The Grey Wares of North-West Anatolia: In The Middle and Late Bronze Age and The Early Iron Age and Their Relation to The Early Greek Settlements, Asia Minor Studien 37. Blegen C.W.,Caskey C.L. ve Rawson M. (1951). Troy II: The Third, Fourth and Fifth Settlements, Princeton: Princeton UniversityPress. Blegen C.W.,Caskey C.L. ve Rawson M. (1953). Troy III, Princeton: Princeton University Press. Blegen C.W.,Caskey C.L., Rawson M. ve Sperling J. (1950).Troy I. General Introduction. The First and Second Settlements. Princeton: Princeton University Press. Dedeoğlu, F. (2008). Cultural Transformation and Settlement System of Southwestern Anatolia from Neolithic to LBA: A Case Study from Denizli/Çivril Plain. ICAANE 5, (ed: J. M. Córdoba, M. Molist, M.C. Pérez, I. Rubio, S. Martínez) Madrid, 587-603. Dedeoğlu, F. (2009). Denizli-Çivril İlçesi Yüzey Araştırması Verileri Işığında M.Ö 2. Binyılda Yukarı Menderes Havzası Yerleşim Düzeni. Altan Çilingiroğlu’na Armağan, Yukarı Denizin Kıyısında Urartu Krallığı’na Adanmış Bir Hayat, (Ed: H. Sağlamtimur, E. Abay vd.), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 241-257. Dedeoğlu, F. (2013). Yukarı Menderes Havzası Bölgesel Yerleşim Analizi: Erken Tunç Çağda Sosyoekonomik Örgütlenmedeki Değişim ve Dönüşüm Süreçleri, Tematik Arkeoloji Serisi 1, İstanbul: Ege Yayınları. Dedeoğlu, F. (2014).Yukarı Menderes Havzası Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağı Yerleşimlerinin Materyal Kültür ve İskan Düzeni Bağlamında Değerlendirilmesi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 18, 33-56. Dedeoğlu, F. (2015). Küfü Çayı Vadisi MÖ 2. Binyıl Yerleşimleri, Mustafa Büyükkolancı’ya Armağan, ed: Şimşek C vd, İstanbul: Ege Yayınları, 193-202. Dedeoğlu, F., Baysal H.H., Konakçı E., Ozan A. ve Temur B. Ekşi Höyük 2016 Yılı Kazı Çalışmaları, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı, baskıda. Dedeoğlu F ve Abay, E. (2014). Beycesultan Höyük Excavation Project: New Archaeological Evidence from the Late Bronze Age Layers, Arkeoloji Dergisi 17, 1-39. Dedeoğlu F., Konakçı, E. ve Ozan, A. (2015). Yukarı Menderes Havzası Dağlık Kesim Yüzey Araştırması Projesi 2013 Yılı Çalışmaları”, 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 151-160. Dedeoğlu F., Konakçı, E.ve Çarkı, M. (2014). Yukarı Menderes Havzası Dağlık Kesim Yüzey Araştırması Projesi 2012 Yılı Çalışmaları, 31. Araştırma Sonuçları Toplantısı, II. Cilt, Muğla, 367-376. Dedeoğlu F ve Ozan, A. (2016). What Happened in Inland Southwestern Anatolia Before 5500 BC ? A Review of the Archaeological Evidence from the Selcen-Örenarası Settlement?, OLBA XXIV, 1-30. Dedeoğlu F., Ozan, A. ve Konakçı, E. (2016). Yukarı Menderes Havzası Dağlık Kesim Yüzey Araştırması Projesi 2014 Yılı Çalışmaları, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 2, Ankara, 553-563. Duman B. ve Konakçı, E. (2006). Kolassai: Höyük, Kalıntı ve Buluntuları (Colassae: theMound, Remains and Findings), Arkeoloji Dergisi VIII, 2006/2, 79-104. Gunter, A. C. (1991). Gordion Excavations Final Reports III, The Bronze Age, Philedelphia:University Museum, University of Pennsylvania. Günel, S. (1999). S. Panaztepe II, MÖ II. Bine Tarihlendirilen Panaztepe Seramiğinin Batı Anadolu ve Ege Arkeolojisindeki Yeri ve Önemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Joukowsky, M. S. (1986). M.S. Prehistoric Aphrodisias, An Account of the Excavations and Artifact Studies, Vol I-II, Excavations and Studies, New Jersey: Brown University, Center for Old World Archaeology and Art. Kan, H. (2005). Anaia-Kadıkalesi MÖ 2. Binyıl Seramikleri (yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konakçı, E. (2012). Büyük ve Küçük Menderes Havzalarındaki MÖ 2. Binyıl Kültürlerinin Yeni Veriler Işığında Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış doktora tezi) İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konakçı, E. (2015).Ayasuluk Tepesi Orta Tunç Çağı Seramiği Üzerine Bir Değerlendirme. Mustafa Büyükkolancı’ya Armağan, Essays in Honour of Mustafa Büyükkolancı, (Ed: C. Şimşek vd.), İstanbul: Ege Yayınları, 381-405. Konakçı, E. (2016). Geç Tunç Çağı’nda Ayasuluk Tepesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25.1, Denizli, 135-165. Kull, B. (1988). Demircihüyük V, Die Mittel bronze zeitliche Siedlung, Mainz: Verlag Philipp von Zabern Mainz am Rhein. Lamb, W. (1936). Excavations at Thermi in Lesbos, Cambridge at the University Press. Lloyd, S. (1960). Beycesultan, 1959: Sixth Preliminary Report. Anatolian Studies 10, 31-41. Lloyd, S. (1972). Beycesultan Vol III, part 1, Late Bronze Age Architecture, London: The British Institute of Archaeology at Ankara. Lloyd S. ve Mellaart, J. (1955). Beycesultan Excavations: First Preliminary Report. Anatolian Studies 5, 39-92. S. Lloyd-J. Mellaart, Beycesultan Excavations: Second Preliminary Report, 1955. Anatolian StudiesVol. 6, Special Number in Honour and in Memory of Professor John Garstang, 101-135. Lloyd S. ve Mellaart, J. (1957). An Early Bronze Age Shrine at Beycesultan”, Anatolian Studies 7, 27-36. Lloyd S. ve Mellaart, J. (1962). Beycesultan vol 1, The Chalcolithic and Early Bronze Age Levels, London: The British Institute of Archaeology at Ankara. Lloyd S. ve Mellaart, J. (1965). Beycesultan vol 2, Middle Bronze Age Architecture and Pottery, London: The British Institute of Archaeology at Ankara. S. Lloyd-J. Mellaart-D. Stronach. Excavations at Beycesultan, 1958, AnatolianStudies 9, 35-50. Mellaart, J. (1954). Preliminary Report on Survey of Pre-Cllasical Remains in Southern Turkey, Anatolian Studies IV, 175-240. Mellaart J. ve Murray, A. (1995). Beycesultan Vol. III Part II: Late Bronze Age and Phrygian Pottery and Middle and Late Bronze Age Small Objects, Oxford: The British Institute of Archaeology at Ankara. Meriç, R. (2003). Excavations at Bademgediği Tepe (Puranda) 1999-2002: A preliminary Report IstanbulerMitteilungen 53, 79-98. Oğuzhanoğlu Akay, U. (2015). Laodikeia-Kandilkırı Verileri Işığında Güneybatı Anadolu’da Erken Tunç Çağı 2 ve 3. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Orthmann, W. (1963). Frühe Keramik von Boğazköy aus den Ausgrabungen am Nordwesthang von Büyükkale, Berlin: Verlag Gebr Mann. Raymond, A. E. (2005). Miletus in the Bronze Age and Minoan Presence in the Eastern Aegean (Yayınlanmamış doktora tezi), Toranto: Graduate Department of the History of Art Ancient Studies Collaborative Programme University Of Toronto. Semiz B., Abay, E., Dedeoğlu F., Konakçı E, Ozan A. Archaeometric investigation of Early and Middle Bronze Age Pottery from the Upper Meander Basin. Baskıda. Umurtak, G (2003). A Study of a Group of Pottery Finds from the MBA Deposits at Bademağacı Höyük, Anatolica Antiqua XI, 53-74. Wright, G.R.H. (2000). Some Byzantine Bronze Objects from Beycesultan. Anatolian Studies 50, 159-170