ORTA DOĞU JEOPOLİTİĞİ VE KÜRESEL GÜÇLERİN ENERJİ MÜCADELESİ

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 9, 121 - 137, 03.08.2017

Muazzez Harunoğulları

https://doi.org/10.20304/humanitas.318517

Cited By: 1

Öz

Orta Doğu, Afrika’nın kuzeyi, Uzak Doğu ve Doğu Afrika’yı birbirine bağlayan ticaret yollarının geçtiği bir bölgedir. Bu tarihsel öneminin yanında, küresel güçlerin enerji yarışında bir rekabet alanı haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı, Orta Doğu’nun jeopolitik önemini ve bölge üzerindeki küresel güçlerin enerji kaynaklı ekonomik, ideolojik ve siyasi mücadelelerini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda Orta Doğu’nun jeopolitik ve jeostratejik önemi ve bu önemini arttıran jeoekonomik özellikleri, tarihsel analiz yaklaşımıyla betimsel bir şekilde, güncel gelişmeler de dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Petrolle özdeşleşen bir coğrafya olan Orta Doğu’da dünya petrol rezervlerinin % 60’tan fazlası bulunmaktadır. Zengin petrol yataklarının varlığı bölgenin jeo-ekonomik ve jeo-stratejik önemini arttırmıştır. Eskiden ehemmiyetsiz olan geniş çöllerin bulunduğu alanlar, petrolün keşfiyle birlikte artan bir değer kazanmıştır. Küresel rezervlerin üçte ikisine sahip olan Orta Doğu, dünya petrolünün ana kaynağı olduğu gibi bölgesel ve küresel gerilimlerin de odağıdır. Tarihte meydana gelen dünya savaşları ile günümüzdeki bölgesel çatışma ve iç savaşların yaşanmasındaki temel sebep, enerji kaynakları üzerindeki hegemonya yarışıdır. Dünya devletlerinin enerji ihtiyacının karşılanmasında önemini koruyan Orta Doğu, küresel güçlerin enerji mücadelesinin ortaya çıktığı bir çatışma alanı haline gelmiştir. 21. yüzyılın en önemli meselesi, Orta Doğu’daki enerji kaynakları üzerine oynanan yeni büyük küresel oyunlardır. Günümüzde Orta Doğu’da enerji kaynaklarının paylaşımını hayata geçirebilmek için, tarih yeniden yazılmakta ve sınırlar yeniden çizilmektedir. 

 

Anahtar Kelimeler

Orta Doğu, Jeopolitik, Enerji Kaynakları, Küresel Güç.

Kaynakça

• Adıbelli, B. (2009). Jeopolitik ödül Avrasya. İstanbul: IQ Kültür ve Sanat yayıncılık.
• Akbaş, Z. (2012), Yeni Arap Dünyası’nda Batı ile ilişkiler: Süreklilik değişiyor mu? Uluslararası Orta Doğu Kongresi, 1-2 Kasım 2011. bildiri kitabı, cilt ı, Kocaeli. ss.200-223.
• Altunışık, M. B. (2009). Ortadoğu ve ABD: yeni bir döneme girilirken, Ortadoğu etütleri, (1) 1, 69-81.
• Arı, T. (2004). Geçmişten günümüze Orta Doğu- siyaset, savaş ve diplomasi. İstanbul: Alfa yayınları.
• Arı, T. (2008). Geçmişten günümüze Orta Doğu, Bursa: MKM yayınları.
• Ayhan, V. (2009). Orta Doğu ve petrol imparatorluk yolu. Bursa: Dora yayınları.
• Bayraktar, G. (2008). Orta Asya ve Türkiye’nin güvenlik stratejileri. İstanbul: Bilgeoğuz yayınları.
• Bourtman, I. (2006). Putin and Russia's Middle Eastern Policy, Middle East review of ınternational affairs, vol. 10, No. 2, pp. 1-15.
• BP, (2004). Statistical review of world energy, erişim tarihi: 12 Mayıs 2014, www.bp.com/statistical review
• BP, (2013). Statistical review of world energy, erişim tarihi: 20 Nisan 2015, www.bp.com/statistical review
• BP, (2015). Statistical review of world energy June, 64th edition, erişim tarihi: 18 Mart 2016, www.bp.com/statisticalreview
• Brzezinski, Z. Gates, R. M.(2004). İran’ın zamanı geldi. İstanbul: Profil yayınları.
• Davutoğlu, A.(2002). Stratejik derinlik. Türkiye’nin uluslararası konumu. İstanbul: Küre yayınları.
• Ekin, C. (2012) Küresel hegemonya mücadelesi açısından deniz yetki alanları: Örnek olay Doğu Akdeniz, Uluslararası Orta Doğu Kongresi, 1-2 Kasım 2011. Bildiri Kitabı, Cilt I, Kocaeli. ss.72-97.
• Emeklier, B. Ergül, N. (2010). Petrolün uluslararası ilişkilerdeki yeri: Jeopolitik teoriler ve petropolitik, (Oil in International Relations: Geopolitical theories and petropolitics) Bilge Strateji, (2) 3, 59-86.
• Engdahl, W. (2008). Petrol para iktidar Anglo-Amerikan politikası ve yeni dünya düzeni. (Çev. Ertuğrul Bilal). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ertuğral, Y. (2015). Rusya’nın Arap baharı politikası (2010 – 2014), - Akademik Perspektif - erişim tarihi: 12 Şubat 2016, http://akademikperspektif.com/2015/02/18/rusyanin-arap-bahari-politikasi-2010-2014/
• Eslen, N. (2008). Çok Kutuplu Düzene Doğru. İstanbul: Truva yayınları.
• İlhan, S. (2003). Jeopolitik duyarlılık. İstanbul: Ötüken neşriyat.
• İlhan, S. (2004). Türkiye’nin zorlaşan konumu (Uygarlıklar savaşı-küreselleşme –petrol). İstanbul: Ötüken neşriyat.
• İlhan, Suat. (2006). Türklerin jeopolitiği ve Avrasyacılık, İstanbul. Bilgi yayınevi.
• İzzeti, İ. (2006). İran ve bölge jeopolitiği. İstanbul: Küre yayınları.
• Jian, Z. (2011). China’s energy security: Prospects, challenges, and opportunities. The brookings ınstitution center for Northeast Asian policy studies, cnaps visiting fellow working paper, 1775 Massachusetts avenue, NW Washington D.C. 20036-2188, pp. 1-32.
• Leverett, F. Bader, J. (2005). Managing China-U.S. energy competition in the Middle East, (pp. 187–201). The Washington Quarterly, 29:1.
• Metin, M. (2004). Politik ve bölgesel güç Hazar, İstanbul: IQ Kültürsanat yayıncılık.
• Niray, N. (2003). Bölgesel ve küresel gelişmeler ışığında Orta Doğu’da oluşan siyasal gelişmeler ve Türkiye’nin yeri, F.Ü. Orta Doğu Araştırmaları merkezi birinci Orta Doğu semineri (s.9-20), Elazığ, 29-31 Mayıs.
• Özey, R. (2003). Küresel işgal. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Özey, R. (2012). Dünya denkleminde Orta Doğu coğrafyası, İstanbul: Aktif kitapevi.
• Özkan, T. (2003). Bush ve Saddam’ın gölgesinde entrikalar savaşı. İstanbul: Alfa basım yayım.
• Sandıklı, A. (2009). Geleceğin süper gücü Çin, Bilge Strateji, 1 (1), 40-50.
• Sevim, C. (2012). Küresel enerji stratejileri ve jeopolitik, Ankara: Seçkin yayıncılık.
• Sevim, C. (2012). Küresel enerji stratejileri ve jeopolitik. Ankara: Seçkin yayıncılık.
• Stern, A. (2001). Dünden bugüne petrol savaşları hırs-rekabet-şiddet. (Çev. Sabri Kaliç). İstanbul: Neden kitap yayınevi.
• Yapıcı, U. (2005). Küresel Süreçte Çin’in Ortadoğu Politikası, Jeopolitik, ( 4) 20, 47-57.