From Suleyman Hakîm Ata to Seyyid Nigari: Reflection of Ahmet Yesevi Tradition in Literature or On Trace of Two Couplets

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 18, 33 - 52, 15.10.2021

Parvana Bayram

https://doi.org/10.20304/humanitas.915274

Öz

Süleyman Hakim Ata (1091/92-1186), a student of Ahmet Yesevi, had an important place in the lands of Turkistan to recognize and accept Islam. The verses written by Hakim Ata including “Barça Yahşı Men Yaman/Barça Buğday Men Saman” and “Her Geçeni Hızır Bil/Her Geceni Kadir Bil” have been reached until now through many centuries. On the other hand, the verse of “Barça Yahşı Men Yaman/Barça Buğday Men Saman” showed Muslims how to live and shape the perspective of them. In this study the issues such as adventure of 2 couplets belonging to Suleyman Hakim who has been student of Ahmet Ata Yesevi from 12th to 19th century, reflection of Nakşi-Yesevi trend to literature and the messages given by these poets to human being living in our modern life will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Hakîm Ata, Reşahat, Yasawism, Nigârî

Süleyman Hakîm Ata’dan Seyyid Nigârî’ye Ahmet Yesevî Geleneğinin Devamı Yahut İki Beytin İzinde

Öz

Ahmet Yesevî’nin öğrencisi olan Süleyman Hakîm Ata (doğ.1091/92-öl.1186)’nın Türkistan topraklarının İslamiyet’i tanıyıp kabullenmesinde önemli bir yeri olmuştur. Onun, “Barça Yahşı Men Yaman/Barça Buğday Men Saman” ve “Her Geçeni Hızır Bil/Her Geceni Kadir Bil” dizeleri birer vecize gibi asırlardır dilden dile dolaşarak günümüze kadar ulaşmıştır. Hakîm Ata’nın “Barça Yahşı Men Yaman/Barça Buğday Men Saman” dizesi Türk İslam tasavvufunda en büyük düşman olan nefsin, benliğin yerilmesi için önemli bir vasıta olmuştur. “Her Geçeni Hızır Bil/Her Geceni Kadir Bil” dizesi ise bir Müslümanın nasıl yaşaması gerektiğini göstermesi ve hayata bakış açısını şekillendirmesi açısından önem arz etmektedir. Çalışmada, Ahmet Yesevî’nin öğrencilerinden olan Süleyman Hakîm Ata’ya atfedilen iki beytin 12. yüzyıldan 19. yüzyıla uzanan serüveni, Nakşî-Yesevî çizgisinin edebiyattaki yansımaları ve Seyyid Nigârî divanındaki iki terciibentten hareketle bu şiirlerin günümüz insanına verebileceği mesajlar üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Hakim Ata, Reşehat, Yesevilik, Nigari

Kaynakça

• Ali b. Hüseyin b. Ali el-Vaiz el-Kâşifî (1853) Reşahât-ı Aynü'l-Hayat. https://katalog.marmara.edu.tr/eyayin/pdf/F01735.pdf
• Algar, H. (1996). Hâcegân. Türkiye diyanet vakfı İslâm anskilopedisi içinde (14, s. 431). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Arat, R. R. (1964). Hakîm Ata. Millî eğitim bakanlığı İslam ansiklopedisi içinde (5, s. 101-103). İstanbul. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bayram, P. (2008a). Karabağlı Seyyid Mir Hemze Nigârî’nin heyatı, yaradıcılığı ve Türkçe divanının poetik strukturu. Bakı: Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Nizami Adına Edebiyat Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Bayram, P. (2008b). Seyyid Nigârî’nin Çayname mesnevisi. Bakü Devlet Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi. Uluslararası İlmi-Nazari Dergi, 2(62), 133-137.
• Bice, H. (2015). Hoca Ahmet Yesevî, günümüzün aşk yolcusu: Divan-ı Hikmet. İstanbul: H Yayınları.
• Bilgin, A. (2017). Dîvân-ı Nigârî. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55757,nigari-divanipdf.pdf?0
• Demirci, M. (1996). Türkistan notları-Yesevî diyarında 6 ay. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Eraydın, S. (1997). Tasavvuf ve tarikatlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Güzel, A. (2008). Süleyman Hakîm Ata’nın Bakırgan kitabı üzerine bir inceleme. Ankara: Öncü Basımevi.
• Kara, M. (1990). Tasavvuf ve tarikatlar tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kara, M. (1997). Hakîm Ata. Türkiye diyanet vakfı İslam ansiklopedisi içinde (15, s. 183-184). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2015). Reşahât tercümesi. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Köprülü, M. F. (1976). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar (3. baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kur’an-ı Kerim (2018). İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kutlu, H. (2013). Hülâsatü’l-hakâyık ve mektûbât-ı Hâce Muhammed Lutfî. İstanbul: Efe Hazretleri Vakfı Yayınları.
• Okuyucu, C. (1995). Hazini: Cevahirü’l-ebrâr min emvâc-ı bihâr. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayını.
• Sever, M. (2018). Bakırgan kitabı. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanlığı Yayınları.
• Tosun, N. (2008). “Reşehât”. Türkiye diyanet vakfı İslâm anskilopedisi içinde (35. s. 8-9). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.