Yapay Zekȃ Sōseki’yi Nasıl Okur? - Eyleyenler Modeli Oluşturma ve Duygu Analizi Denemesi-

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 20, 160 - 182, 15.10.2022

Zeynep Gençer Baloğlu

https://doi.org/10.20304/humanitas.1147658

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Japon Yazar Natsume Soseki’nin “Dai Nana Ya (Yedinci Gece)” adlı kısa öyküsü yapay zekâ aracılığıyla incelenmiştir. Çalışmanın amacı yapay zekânın anlatı izlencesini ve eyleyenler modelini ortaya koyup koyamadığını test etmek ve anlatıdaki duygu akışını nasıl gösterdiğini belirlemektir. Araştırma sorusu “Bir yazarın eserini incelemek, verdiği mesajı duymak için yazarın öz yaşamını bilmek gerekir mi?” olarak belirlenmiştir. Buna göre öncelikle “Yedinci Gece” adlı kısa öykü Greimas’ın Eyleyenler Modeline göre incelenerek bir eyleyenler şeması çıkarılmış, anlatı izlencesi ortaya konmuştur. Ardından KH Coder metin madenciliği yazılımı kullanılarak eser hakkında edebiyat bilimcilerin öne sürdüğü görüşler ile yapay zekâ çıktıları karşılaştırılmıştır. Araştırma sonucunda, yapay zekânın anlatının yüzey yapı çözümlemesinde araştırmacıya büyük kolaylık sağladığı ancak derin yapıda özellikle metaforik anlatılarda bağlam kontrolünde şimdilik insana ihtiyaç duyduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Greimas Eyleyenler Modeli, metindilbilim, KH Coder, metin madenciliği, yedinci gece, natsume soseki

Kaynakça

• Akatsuka, Y. (2005). `Yumejūya’ ni okeru futatsu no sekai: `Dai Hachi-ya’ o chūshin ni. Hyōgokyōikudaigaku Kindai Bungakuzasshi, (16), 19-27.
• Aslan, E. ve Kuşçu, E. (2015). Çeviride yapay zekâ uygulamaları. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(31), 63–77.
• Coşkun, O. ve Kuşçu, E. (2021). Artificial intelligence’s pupil natural language processing. Turkophone, 8(3), 116-129.
• Demirci, K. (2021). Türkoloji için dilbilim: Konular kavramlar teoriler (5. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Fukunaga, K. (2012). Natsume Sōseki no `Pari Rondon’ kō - Meiji chishikijin no `seiyō’ to no kaigō to sōkoku - ningen bunka kenkyū. Kyōtogakuendaigaku Ningen Bunka Gakkai Kiyō, (29), 1-44.
• Ihalainen, J. (2018). Computer creativity: Artificial intelligence and copyright. Journal of Intellectual Property Law & Practice, 13(9), 724-728.
• Ilıcak, N. G. ve Çinko, K. (2021). Yapay zekânın yarattığı masal: Prenses ile Tilki. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(2), 703-719.
• Kaity, M. ve Balakrishnan, V. (2020). Sentiment lexicons and non-English languages: A survey. Knowledge and Information Systems, (62), 4445–4480.
• Katō, S. (2012). Japon edebiyatı tarihi. (O. Baykara, Çev.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. (Orijinal çalışma basım tarihi 1979).
• KH Coder 3.Beta.04a, http://khcoder.net/en/, 08.07.2022.
• Komashaku, Y. (1970). Sōseki sono jiko hon’i to rentai to. Tōkyō: Yagi Shoten.
• König, W. (1994). Dilbilim ve yapay zekâ. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 5, 219-235.
• Natori, T. (2011). Sōseki “yumejūya” no yume taiken to imēji keiretsu no tokuchō ― shujinkō no shisei, tōjō jinbutsu, mochīfu no tenkai kara ―. Rinshō shinri gakubu kenkyū hōkoku, (3), 31-44.
• Natsume, S. (1908). Yumejūya. https://www.aozora.gr.jp/cards/000148/files/799_14972.html
• Ochi, E. (2005). “Yumejūya” o yomu ―`dai nana-ya’ nishi e mukau fune ―. Okadai kokubun ronkō, (33), 43-55.
• Qin, Y. (2018). I sekai e tsunagaru sakaime: `Yuki On’na’ to `Yumejūya’ ni okeru `mizu’ no imēji ni tsuite. Kumamotodaigaku shakai bunka kenkyū, (16), 207-218.
• Salğar, H. (2017). Natsume Soseki’nin eserlerinde modernleşme ve batı ile Japonya’nın mukayesesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (37), 165-178.
• Sarıca, N. (2020). Gerçek ve Hayalin Sınırlarında ki Roman: “ Küçük Prens” ve “ Genç Prensin Dönüşü”. Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat, Tarih ve Düşünce Dergisi, (10), 66-79.
• Satō, K. (1997). Natsume Sōseki-cho “Yumejūya” ni tsuite no shakai kagakuteki apurochi (1). Shakai Rōdō Kenkyū, 43(3･ 4), 205-249.
• Sekiya, H. (2018). Natsume Sōseki Yumejūya ron: “hitotsu no monogatari” to shite. Fujijoshidaigaku kokubungaku zasshi, (98), 1-24.
• Suner, A. ve Çelikoğlu, C. (2008). Uygunluk analizinin benzer çok değişkenli analiz yöntemleri ile karşılaştırılması. İstatistikçiler Dergisi:İstatistik ve Aktüerya, 1(1), 9-15.
• Wakui, T. (2006). Boshi no aru fūkei: Natsume Sōseki no “Kōfu”, “Yumejūya”, “Omoidasu Koto Nado”. Gengo bunka ronshū, 27(2), 189-200.
• Yurievna, K. L. (2019). Simvolika tsikla novell “Desyat Nochey Grez” Natsume Soseki. Vostokovedeniye, 1(13), 108-119. Yücel, T. (2005). Yapısalcılık. İstanbul: Can Sanat Yayınları.