Yürek Burgusu ile Ölüler Yaşıyorlar mı? Romanlarının Fantastik Unsurlar Bakımından Karşılaştırılması

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 20, 93 - 111, 15.10.2022

Mustafa Dere

https://doi.org/10.20304/humanitas.1148099

Öz

Fantastik; alışılmadık dünyaların ve gerçeküstü/olağandışı unsurların anlatıldığı eserlerin ortak adıdır. Daha çok roman sahasında kendisini göstermiştir ve ilk defa 1970 yılında Bulgar asıllı Fransız edebiyat teorisyeni Tzvetan Todorov (1939-2017) tarafından yeni bir edebî türü karşılamak için öne sürülmüştür. Amerikan edebiyatında Henry James’in (1843-1916) Yürek Burgusu ile Türk edebiyatında Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın (1864-1944) Ölüler Yaşıyorlar mı? romanı bu türün dikkat çeken örneklerindendir. Hayalet romanı olarak şöhret bulan iki eser, fantastik unsurların kullanımı bakımından büyük ölçüde birbirine benzemektedir. Bu incelemede fantastik türü hakkında kısaca bilgi verildikten sonra söz konusu eserler fantastik unsurlar bakımından karşılaştırılarak olay örgüsü, şahıs kadrosu, zaman, bakış açısı ve mekân gibi anlatı öğeleri bağlamında değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ortaya konulan yorumları somutlaştırmak için de zaman zaman romanlardan alıntılara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fantastik, Henry James, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Yürek Burgusu, Ölüler Yaşıyorlar mı?

Kaynakça

• Aslan Ayar, P. (2018). Türkçe edebiyatta varla yok arası bir tür fantastik roman (1876-1960) (2. baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aytür, Ü. (2009). Henry James ve roman sanatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cuddon, J. A. (2013). A dictionary of literary terms and literary theory, Oxford: Blackwell Publishing Ltd.
• Dere, M. (2022). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın romanlarında sosyal tenkit. Konya: Palet Yayınları.
• Enginün, İ. ve Kerman, Z. (2011). Yeni Türk edebiyatı metinleri 4 -eser tanıtma ve önsözler- (1860-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Esen, N. (2006). Fantastik bir Osmanlı metni: Aziz Efendi’nin Muhayyelat’ı. Akşit Göktürk’ü anma toplantısı -Yazında ve çeviride fantastik- (1. baskı) içinde (s. 5-10). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Fethi Naci (2002). Fantastik edebiyat üzerine. Roman ve yaşam -Eleştiri günlüğü III (1991-1992)- (1. baskı) içinde (s. 85-87). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gürpınar, H. R. (1932a, 11 Haziran). Ölenler yaşıyorlar mı?. Milliyet. https://www.gastearsivi.com/gazete/milliyet/1932-06-11/5
• Gürpınar, H. R. (1932b, 12 Haziran). Ölüler yaşıyorlar mı?, Milliyet. https://www.gastearsivi.com/gazete/milliyet/1932-06-12/4
• Gürpınar, H. R. (2012). Ölüler yaşıyorlar mı? İstanbul: Everest Yayınları.
• Huyugüzel, Ö. F. (2018). Eleştiri terimleri sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• James, H. (2021). Yürek burgusu (8. baskı). (N. Aytür, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi: 1898).
• Moran, B. (2005). Türk romanında fantastiğin serüveni. Türk romanına eleştirel bir bakış III (11. baskı) içinde (s. 59-74). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Müstecaplıoğlu, B. (2004). Fantastik kurgu nedir?. Hürriyet Gösteri, (256), 34-35.
• Önertoy, O. (2003). Romanımızda gerçek ve fantezi. Hürriyet Gösteri, (253), 6-11.
• Özlük, N. (2011). Türk edebiyatında fantastik roman. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Steinmetz, J. L. (2006). Fantastik edebiyat. (H. F. Nemli, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi: 1990).
• Todorov, T. (2017). Fantastik -edebi türe yapısal bir yaklaşım- (3. Baskı). (N. Öztokat, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi: 1970).
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe sözlük (11. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.