Kutadgu Bilig’de “Vakt-i Subh”

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 20, 378 - 393, 15.10.2022

Hülya Uzuntaş

https://doi.org/10.20304/humanitas.1162611

Cited By: 1

Öz

Kutadgu Bilig Balasagunlu Yusuf tarafından Karahanlı Türkçesiyle 1069-1070 yılları arasında yazılmıştır. Kutadgu Bilig’in biri Uygur harfli, ikisi Arap harfli olmak üzere bugün bilinen üç nüshası vardır. Reşid Rahmeti Arat her üç nüshayı karşılaştırarak eserin tenkitli metin neşrini hazırlamıştır. Alegorik bir eser olan Kutadgu Bilig’de dört ana karakter üzerinden iki cihanda “mutlu olma bilgisi” verilir. Yusuf bu bilgileri verirken birtakım kavramlar arasında benzerlik ilgisi de kurarak anlatmak istediklerini okurun veya dinleyicinin zihninde canlandırır. Yusuf’un söz ustalığı sabah/gündüz ve akşam/gece tasvirlerinin yapıldığı beyitlerde de açıkça görülür. Çalışmamızda, Kutadgu Bilig’de sabah vaktinin tasvir edildiği beyitler, Arat’ın hazırladığı tenkitli metin neşrinden istifade edilerek değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Yusuf Has Hacib, Karahanlı Türkçesi, Kutadgu Bilig, vakt-i subh

Kaynakça

• Arat, R. R. (Haz.) (2008). Yusuf Has Hacib. Kutadgu Bilig. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Atalay, B. (Haz.) (2006). Kâşgarlı Mahmud. Divanü Lûgat-it-Türk (çeviri)-I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atalay, B. (Haz.) (2006). Kâşgarlı Mahmud. Divanü Lûgat-it-Türk (çeviri)-III. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atalay, B. (Haz.) (2006). Kâşgarlı Mahmud. Divanü Lûgat-it-Türk (dizin)-IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aydın, E. (2011). Uygur kağanlığı yazıtları. Konya: Kömen Yayınları.
• Aydın, M. B. ve Murad, S. (Haz.) (2019). Nizâmü’l-Edviye. Sakızlı İsa Efendi. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Barutcu-Özönder, F. S. (2017). Kutadgu Bilig I- Zaman-mekân-konuşur: XI. yüzyılda Balasagun’dan Kâşgar’a, Balasagunlu’dan Kâşgarlı’ya. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2(2), 12-63.
• Dankoff, R. (2015). Kutadgu Bilig’in metin sorunları. (E. Uçar, Çev.). Dil Araştırmaları, 16(16), 269-286. (Orijinal çalışma basım tarihi 1979).
• Dilaçar, A. (2003). Kutadgu Bilig incelemesi (4. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eraslan, K., Sertkaya, O. F. ve Yüce, N. (Haz.) (1979). Kutadgu Bilig III indeks. İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Gedik, Ş. (2015). Ḳutadġu Bilig’in Kahire nüshası [1b-98a] (inceleme-metin-dizin-tıpkıbasım) (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kâşgarlı Mahmud (2017). Dîvânu Lugâti’t-Türk (inceleme-tıpkıbasım). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Muhyiddin-i Arabi (1973). Saatlerin hazinesi (ilâhi saatlerin verdiği haberler). (S. Alpay, Çev.). İstanbul: Sümer Kitabevi. (Orijinal çalışma basım tarihi t.b.).
• Pala, İ. (2007). Ansiklopedik divân şiiri sözlüğü (15. baskı). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Sertkaya, A. (2011). Kutadgu Bilig’in İngilizce çevirileri. Doğumunun 990. yılında Yusuf Has Hacib ve eseri Kutadgu Bilig bildirileri 26-27 Ekim 2009 (1. baskı) içinde (s. 461-470). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sertkaya, O. F. (1995). Eski Türkçe TWQ ~ TWWQ ~ TOG ~ TOOG “tuğ” kelimesi üzerine. Göktürk tarihinin meseleleri (1. baskı) içinde (s. 217-223). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Sertkaya, O. F. (2004). Kutadgu Bilig’deki dörtlükler üzerine. Türk Dilleri Araştırmaları, 14(14), 57-66.
• Sertkaya, O. F. (2018). ÇIN ‘doğru, gerçek’. Kelime dağarcığımızdan etimoloji araştırmaları (1. baskı) içinde (s. 25-34). İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Sertkaya, O. F. (2020). Kutadgu Bilig kaç beyitten oluşmuştur?. İ. I. Altun ve E. Beyaz (Ed.), Uluslararası Kutadgu Bilig kurultayı 26-28 Eylül 2019 bildiriler (1. baskı) içinde (s. 1146-1150). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tanyeri, M. A. (2002). ‘Örnekleriyle Türkçe Sözlük’ üstüne. İlmî Araştırmalar, 13(13), 201-222. Tezcan, S. (1981). Kutadgu Bilig dizini üzerine. TTK Belleten, XLV/2(178), 23-78.
• Üşenmez, E. (Haz.) (2013). Yusuf Has Hacib. İslâmî dönem Türk edebiyatının ilk eseri Kutadgu Bilig (Nemengan/ Fergana-Özbekistan nüshası) tıpkıbasım. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Üşenmez, E. (Haz.) (2014). Yusuf Has Hacib. İslâmî dönem Türk edebiyatının ilk eseri Kutadgu Bilig Herat (Viyana-Avusturya nüshası) tıpkıbasım. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Üşenmez, E. ve Uçar, E. (Haz.) (2014). Yusuf Has Hacib. İslâmî dönem Türk edebiyatının ilk eseri Kutadgu Bilig Kahire nüshası tıpkıbasım. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Vursun, P. (2015). Ḳutadġu Bilig’in Kahire nüshası [98b-196b] (inceleme-metin-dizin-tıpkıbasım) (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.