Eger Ṣorsalar Kim Müslimān Mısın? Başlıklı Bir İlmihâl Metni Üzerine Dil İncelemesi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 22, 179 - 202, 15.10.2023

Okan Celal Güngör , Beytullah Bekar

https://doi.org/10.20304/humanitas.1281828

Öz

Türkler tarih boyunca farklı dinlere yönelmişlerdir. Göktürkler döneminde Gök Tanrı inancını, Uygurlar döneminde Budizm ve Manihaizm’i ve Karahanlılar döneminde ise İslamiyet’i kitleler hâlinde kabul etmişlerdir. Bu yeni dinlerin kabulüyle birlikte bu dinleri öğretecek nitelikte çeşitli eserler kaleme almışlardır. Karahanlılar döneminde İslamiyet’in kabulüyle birlikte Kuran tercümeleri yapılmış; dinî, ahlaki nitelikte eserler ve ilmihâller kaleme alınmıştır. İlmihâl, inanç, ibadet, gündelik yaşayış ve ahlak, zaman zaman peygamberlerin hayatlarına dair hayatına dair özlü bilgileri içeren el kitabı olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmanın konusunu da bir ilmihal metni teşkil etmektedir. Bu metnin bulunduğu mecmua, Tübingen Eberhard Karls Üniversitesi Kütüphanesi 10.20345/digitue.25587 doi numarasında dijital olarak kayıtlıdır. Çalışmada 2b ve 5b varakları arasında yer alan kısa ilmihâl bilgilerinin yer aldığı bölüm önce, yazım özellikleri açısından ele alınmış daha sonra metnin ses bilgisinde dikkati çeken hususlar üzerinde durulmuştur. İlgili metin çeviri yazıyla verildikten sonra dizin-sözlük ortaya konularak bu alanda çalışacakların istifadesine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

ilmihal, mecmua, Osmanlı Türkçesi

A Linguistic Analysis on A Catechism Text with The Title If They Ask Are You Muslim?

Öz

Turks have tended to different religions throughout history. In the Gokturks period, they accepted the belief in the Sky Gog, in the Uyghurs Buddhism and Manichaeism and in the Karakhanids, they accepted Islam in masses. With the acceptence of these new religions, they wrote various works that would teach these religions. In the Karahkanid period, with the adoption of Islam, translation of Kuran were made; religious and moral works and catechisms were written. the Kuran was translated fot first time and religious and moral works and catechisms such as Kutadgu Bilig and Divan-ı Hikmet were written. Catechisms is defined as a handbook that contains concise information about the lives of prophets as well as belief, worship, daily life and morality. The subject of this study is a catechism text. The journal in which this text is located is digitally registered at the Library of the Eberhard Karls University of Tübingen at 10.20345/digitue.25587 doi number. In the study, the section that includes the short catechism information between the 2b and 5b leaves was first discused in terms of writting features. Then the remarable points in the phonetic information of the text were emphasized. After the relevant text is given with transcription, an index-dictionary is presented to the benefit of those who will work in this field.

Anahtar Kelimeler

catechism, journal, Ottoman Turkish

Kaynakça

• Biçer, B. (2018). Türklerin Müslüman olması meselesine yeni bir bakış denemesi. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 3, 99-137.
• Çağlar, Y. (2023). Doğu Türkçesi ile yazılmış bir Kasîde-i Bürde şerhi (İnceleme-metin-aktarım-dizin-tıpkıbasım). Çanakkale: Paradigma Akademi.
• İlmihâl.(t.b.) Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. https://sozluk.gov.tr
• Küçük, S. (2014). Kitâb-ı Güzîde: Akâidü’l-İslâm. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Özkan, M. (2001). Türkçenin ses ve yazım özellikleri. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Vural, H. ve Böler, T. (2012). Ses ve şekil bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Yıldırım, A. (2019). Kuruluştan Tanzimat’a Osmanlıca ilmihâller. Kalemname, 4(7), 30-48.