Bilgi-İktidar İlişkisi Bağlamında Hayvan Çiftliği ve Bin Dokuz Yüz Seksen Dört Romanları

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 23, 171 - 194, 14.03.2024

Necmiye Durmuş

https://doi.org/10.20304/humanitas.1396265

Öz

İngiliz yazar George Orwell, kendi sosyo-kültürel gerçekliğinin etkisiyle kurguladığı romanlarında, bilginin egemen güçler tarafından nasıl ve hangi araçlarla üretilerek kullanıldığını işlemekte ve böylece bilgi-iktidar ilişkisini gözler önüne sermektedir. Özellikle, Hayvan Çiftliği ve Bin Dokuz Yüz Seksen Dört adlı romanları, yazarın, hem bilgi-iktidar düzleminde şekillenen kendi sosyo-kültürel birikiminin etkilerini taşımakta hem de bu birikimin daha açık bir şekilde analiz edilmesine olanak sunmaktadır. Bu çalışmada, Michel Foucault’nun bilgi-iktidar üzerine serdettiği görüşlerinden faydalanılarak Orwell’ın ilgili romanlarında iktidarlar tarafından bilginin nasıl üretildiği, hangi yöntemlerin bilgi üretimine ve dolaşımına katkı sağladığı bilgi sosyolojisi perspektifiyle betimsel olarak çözümlenmektedir. Analiz neticesinde, ilgili romanlar kapsamında, bilginin iktidarlar tarafından üretilerek topluma propaganda ile servis edildiği ve bunun; düşman algısı yaratarak korkuyla, gözetim ve denetimle disiplin altına alarak, bilgileri çarpıtma ve geçmişi değiştirme yöntemiyle bir meşrulaştırma gerçekleştirilerek yapıldığı bulgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilgi Sosyolojsi, Bilgi, İktidar, Foucault, Orwell, Hayvan Çiftliği, Bin Dokuz Yüz Seksen Dört

ANIMAL FARM AND NINETEEN EIGHTY-FOUR IN TERMS OF KNOWLEDGE-POWER RELATIONSHIP

Öz

British author George Orwell, in his novels, which he constructed under the influence of his own socio-cultural reality, deals with how and by what means knowledge is produced and used by the dominant powers, and thus revealing the relationship between knowledge and power. In particular, his novels Animal Farm and Nineteen Eighty-Four, both carry the effects of the author’s own socio-cultural background shaped on the knowledge-power level and allow for a clearer analysis of this background. In this study, using Michel Foucault’s views on knowledge-power; how knowledge is produced by the powers in Orwell’s relevant novels and which methods contribute to the production and circulation of knowledge are analysed from the perspective of the sociology of knowledge descriptively. As a result of the analysis, it is found out within the scope of these novels that the knowledge is produced by the governments and served to the society through propaganda; and this is done by creating the perception of an enemy, by disciplining it with fear, surveillance, and control, and by legitimizing it by distorting the knowledge and changing the past.

Anahtar Kelimeler

Sociology of knowledge, Knowledge, Power, Foucault, Orwell, Animal Farm, Nineteen Eighty-Four

Kaynakça

• Altıparmak, İ. B., & Durakoğlu, A. (2021). ‘Hayvan Çiftliği’ adlı eseri bağlamında George Orwell’ın tarihi ve sosyolojik tespitlerini değerlendirmek. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1910-1922. https://doi.org/10.33206/mjss.875622
• Amirdabbaghian, A., & Shunmugam, K. (2019). An inter-semiotic study of ideology on the book covers of Persian translations of George Orwell’s Animal Farm. Ilha Do Desterro: A Journal of English Language, Literatures in English & Cultural Studies, 72(2), 225-243. http://dx.doi.org/10.5007/2175-8026.2019v72n2p225
• Aşkaroğlu, V. (2018). İlkel insan ve diktatörlüğün kurulması: Hayvan Çiftliği ile Karanlığın Yüreği romanlarının karşılaştırması. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 37(37), 169-178. https://doi.org/10.17498/kdeniz.403235
• Balcı, A. (2022). Architectural psychology in utopias/dystopias: William Morris’s News From Nowhere, George Orwell’s Nineteen Eighty-Four and J.G. Ballard’s High Rise [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Baykal, N. E. (2013). Political and psychological aspects of submission in George Orwell’s Nineteen Eighty-Four [Yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bozkurt, K., Günay, A., & Çelik, R. (2018). Hayvan Çiftliği romanındaki ast üst ilişkilerinin efendi-köle diyalektiği bağlamında incelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi (17. UİK Özel Sayısı), 319-332. https://doi.org/10.18092/ulikidince.432156
• Bölükmeşe, E., & Gülcan, A. (2020). George Orwell’ın Hayvan Çiftliği adlı eserinde “öteki” ve “ötekileştirme”. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 6(39), 2731-2739. http://dx.doi.org/10.31576/smryj.753
• Buchowski, M., Kronenfeld, D. B., Peterman, W., & Thomas, L. (1994). Language, Nineteen Eighty-Four, and 1989. Language in Society, 23(4), 555-578. https://doi.org/10.1017/S0047404500018194
• Carpentier, M. C. (2014). The ‘dark power of destiny’ in George Orwell’s Nineteen Eighty-Four. Mosaic: An Interdisciplinary Critical Journal, 47(1), 179-94.
• Chomsky, N. (1997). Media control: The spectecular achievements of propaganda. Seven Stories Press. Claeys, G. (1985). The lion and the unicorn, patriotism, and Orwell’s politics. The Review of Politics, 47(2), 186-211.
• Çakır, G. (2014). Hayvan Çiftliği: Anti-komünizm propagandası mı bürokrasi eleştirisi mi?. Sosyologca, 7, 307-320.
• Çelik, S. (2020). George Orwell’ın Hayvan Çiftliği adlı eserinin satirik çerçevede incelenmesi. Anasay, 11, 209-226. https://doi.org/10.33404/anasay.644696
• Darmaz, V. (2009). George Orwell’in “Animal Farm” ve “1984” adlı eserlerinin William Golding’in “Lord of the Flies” ve Joseph Conrad’ın “Heart of Darkness” isimli eserleri ile toplumsal yergi açısından karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Decker, M. J. (2007). George Orwell’s 1984 and political ideology. In Harold Bloom (Ed.), George Orwell (pp. 133-144). Chelsea House.
• Delany, P. (2011). Orwell on jura: Locating Nineteen Eighty-Four. University of Toronto Quarterly, 80(1), 78-88.
• Dikiciler, M. (2017). Suppression of sexuality and gender in dystopias: George Orwell’s Nineteen Eighty-Four, Anthony Burgess’s The Wanting Seed and Iain Banks’s The Wasp Factory [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Dwan, D. (2012). Orwell’s paradox: Equality in Animal Farm. ELH, 79(3), 655-683.
• Eagan, J. L. (2007). Is authority in public administration separable from authoritarianism? Personalities, institutions, and resistance. Administrative Theory & Praxis (Administrative Theory & Praxis), 29(1), 83-101.
• Ekiz, C. (2018). Distopik devletin biyopolitikası. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 13-31.
• Ergun, P. (2016). Distopik romanlarda kitle iletişim araçlarının temsili: Cesur Yeni Dünya ve Bin Dokuz Yüz Seksen Dört [Yüksek lisans tezi, Yaşar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Feder, L. (1983). Selfhood, language, and reality: George Orwell’s Nineteen Eighty-Four. The Georgia Review 37(2), 392-409.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu (Çev. M. A. Kılıçbay). İmge. (Orijinal çalışma 1975 yılında yayımlandı.)
• Foucault, M. (2001). Yapısalcılık ve postyapısalcılık (Çev. Ü. Umaç & A. Utku, 2. baskı). Birey.
• Foucault, M. (2016). Özne ve iktidar (Çev. I. Ergüden & O. Akınhay, 5. baskı). Ayrıntı.
• Frodsham, J. D. (1985). The new barbarians: Totalitarianism, terror, and the left intelligentsia in Orwell’s 1984. World Affairs, 147(3), 139.
• Gruenwald, O. (2013). The dystopian imagination: The challenge of techno-ütopia. Journal of Interdisciplinary Studies, 25(1/2), 1-38.
• Güleç, A. (2021). Free will vs. state will: An inductive comparison of Nineteen Eighty-Four and Brave New World [Yüksek lisans tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Hammond, J. R. (2000). A George Orwell chronology. Palgrave.
• Hunt, W. (2013). Orwell’s commedia: The ironic theology of Nineteen Eighty-Four. Modern Philology, 110(4), 536-563.
• Kalelioğlu, M. (2018). Analysis of George Orwell’s Nineteen Eighty-Four narrative within the framework of literary semiotics theory [Doktora tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kearney, R. (2012). Yabancılar, tanrılar ve canavarlar: Ötekiliği yorumlamak (Çev. B. Özkul). Metis.
• Keskin, K. (2014). An Althusserian study: Ideology and ideological state apparatuses and George Orwell’s ‘Nineteen Eighty-Four’ and Oya Baydar’s The General of the Garbage Dump [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Khdhir, S. H. (2018). Techno-political paranoia in George Orwell and Thomas Pynchon [Yüksek lisans tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kıyak, M. (2014). Power and resistance as dystopian concepts: An analysis of George Orwell’s Nineteen Eighty-Four and Kazuo Ishiguro’s Never Let Me Go [Yüksek lisans tezi, Atılım Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Köseman, Z. (2016). Psychoanalitical outlook for Orwell’s Coming Up for Air, Animal Farm and Nineteen Eighty-Four. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15(3), 867-880.
• Lewis, J. (2011). Big brother is listening to you: The space of language in George Orwell’s Nineteen Eighty-Four. E-Teals: An e-Journal of Teacher Education & Applied Language Studies, 2, 27-53.
• Miller, S. (2004). Orwell once more. Sewanee Review, 112(4), 595-619.
• Milner, A. (2009). Archaeologies of the future: Jameson’s utopia or Orwell’s dystopia? Historical Materialism, 17(4), 101–119.
• Müftüoğlu, M. C. (2015). Edebiyat sosyolojisi çerçevesinde George Orwell’ın distopya romanlarında toplum tasavvuru: 1984 ve Hayvan Çiftliği Örnekleri [Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Orwell, G. (1970). A collection of essays. Mariner Books.
• Orwell, G. (2008). Hayvan Çiftliği (Çev. C. Üster, 16. baskı). Can. (Orijinal çalışma 1945 yılında yayımlandı.)
• Orwell, G. (2010). Bin Dokuz Yüz Seksen Dört (Çev. N. Akgören, 27. baskı). Can. (Orijinal çalışma 1949 yılında yayımlandı.)
• Ördem, Ö. (2017). Postyapısalcı kuram çerçevesinde George Orwell’in Hayvan Çiftliği üzerine metin analizi. International Journal of Language Academy, 5(8), 43-52.
• Özçelik, K. (2015). The effects of totalitarianism as reflected in William Golding’s Lord of the Flies and George Orwell’s Animal Farm and Nineteen Eighty-Four [Yüksek lisans tezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Özpınar, E. (2023). The meaning of ideology: A comparative analysis of George Orwell’s Animal Farm and Yaşar Kemal’s The Sultan of the Elephants and Red Bearded Lame Ant [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Prettyman, B. Ö. (2019). The changing face of dystopia represented in George Orwell’s Nineteen Eighty-Four and Terry Gilliam’s Brazil: A Cultural Materialist Study [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Rashid, K. M. S. M. (2017). Memory in the age of “hearth and salamander” and “memory hole” memory and totalitarianism in Orwell’s 1984 and Bradbury’s Fahrenheit 451 [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Resch, R. P. (1997). Utopia, dystopia, and the middle class in George Orwell’s Nineteen Eighty-Four. Boundary 2, 24(1), 137-176.
• Rodden, J. (2007). Chronology. In John Rodden (Ed.), The Cambridge companion to George Orwell (pp. xii-xvi). Cambridge University Press.
• Rodden, J. (2010). Big rock (sugar) candy mountain? How George Orwell tramped toward Animal Farm. Papers on Language and Literature, 46(3), 315-341.
• Sahoo, B. K. (2016). George Orwell in our time. Language in India, 16(6), 145-156.
• Saleh, M. (2021). A Foucauldian reading of power politics in Animal Farm and Lord of the Flies [Yüksek lisans tezi, Atılım Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Savaşan, A. (2019). George Orwell’ın “Bin Dokuz Yüz Seksen Dört” romanı ile Gâde es-Semmân’ın “Kevâbisu Beyrut” adlı romanında yabancılaşma olgusu [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Senn, S. (2015). All propaganda is dangerous, but some are more dangerous than others: George Orwell and the use of literature as propaganda. Journal of Strategic Security, 8, 149-161.
• Sesh, Y. (2021). The depiction of hegemony in George Orwell’s Animal Farm and William Golding’s Lord of the Flies [Yüksek lisans tezi, Atılım Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Şahin, A. (2021). George Orwell’in Hayvan Çiftliği romanında din istismarı eleştirisi. Tarih ve Gelecek Dergisi, 7(2), 623-635. http://dx.doi.org/10.21551/jhf.905558
• Talalweh, M. (2021). The imperfect world: A comparative study of the materialist and dystopian vision of Orwell’s Nineteen Eighty-Four and Kee Thuan Chye’s 1984 here and now [Yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Tanrıverdi, H. (1998). Aldous Huxley’s Brave New World and George Orwell’s Nineteen Eighty-Four: Propaganda and force in two twentieth century British dystopias [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Tuna, D. (2016). Bir yazınsal yapıt ve çevirileri üzerinden propaganda, ikna ve rıza söylemlerini okumak. RumeliDE: Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 7, 87-106.
• Tuna, D. (2017). Satır aralarını gün yüzüne çıkarmak: Bir yazınsal yapıtta tarihten birkaç yaprak. RumeliDE: Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 8, 50-85.
• Turna, M. (2020). Hayvan Çiftliği romanında alegori. Edebi Eleştiri Dergisi, 4(1), 38-57. https://doi.org/10.31465/eeder.694833
• Ulutaş, N. & Aydın, İ. (2018). George Orwell’in eserlerinde gözetim toplumu ve iktidar eleştirisi. International Journal of Language Academy, 6(3), 1-11. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3939
• Vaninskaya, A. (2003). Janus-faced fictions: Socialism as utopia and dystopia in William Morris and George Orwell. Utopian Studies, 14(2), 83-98.
• Varricchio, M. (1999). Power of images/images of power in Brave New World and Nineteen Eighty-Four. Utopian Studies, 10(1), 98-114.
• Wanner, A. (1997). The underground man as big brother: Dostoevsky’s and Orwell’s anti-utopia. Utopian Studies, 8(1), 77-88.
• Wilson, J. H. (2011). “Brideshead” revisited in “Nineteen Eighty-Four”: Evelyn Waugh’s influence on George Orwell. Papers on Language & Literature, 47(1), 3-25.
• Yaseen, A. (2021). Mimicry in George Orwell’s Animal Farm and Chinua Achebe’s Things Fall Apart: A postcolonial reading [Yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yeo, M. (2010). Propaganda and surveillance in George Orwell’s Nineteen Eighty-Four: Two sides of the same coin. Global Media Journal: Canadian Edition, 3(2), 49-66.