The Clothing of Melamet Worn by Classical Turkish Poets

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 23, 110 - 134, 14.03.2024

Kamile Çetin

https://doi.org/10.20304/humanitas.1427888

Öz

Melamet has been a doctrine that primarily embraces purifying the soul and self-condemning by disclosing one's evil deeds and concealing virtuous actions, and attaining Allah's approval in a state of purity and righteousness. Customary practices, which included ostentatious attire and engaging in some dhikrs and rituals, were disregarded as unimportant. Melamiism has become the name of an entirely simple cognition and lifestyle, distanced from all kinds of worldly pomp. Adopting this understanding, the journey that the Melamis started in Khorasan has extended to almost every facet of society. In this context, Classical Turkish poetry, which benefits from many materials about life, has also been enriched. The fact that Sufism was one of the most important sources from which the mentioned poetry tradition was nourished was also effective. The poets, like other adherents of Sufism, internalized the principles of Malamatism despite not being Melamis, and widely benefited from its terminology. Eventually, they developed personal knowledge based on Sufism and the Sufi material of the literary tradition based on the principles of Melamism, associated Malamatism with certain clothes and accessories. Consequently, rint and minstrel poets abandoned all forms of ostentation when the transition from worldly comfort to Melamet, and only wore clothes associated with Melamet. Individuals who wore such clothes were able to endure being stoned by others, being subjected to arrows of condemnation, and all kinds of difficulties, and they purified their souls from the ostentation of worldly attire. As a result of searching aba, robes, delk, shirt, cardigan, hil’at, kisvet, libâs, nemed, shawl, tac, ton were determined as the elements associated with the concept of Melamet in divans. In the article, these concepts were analyzed with Melamet principles. It was revealed which types of interests was related to each aforementioned clothing element and associated with Melamet discussed in the couplets.

Anahtar Kelimeler

Divan, Poetry, Melamet, Clothing, Accessories

Klasik Türk Şairlerinde “Melâmet Giysisi”

Öz

Melâmet yolu, her şeyden önce kötülüklerini sergileyip iyiliklerini perdeleyerek kınanmak suretiyle nefsi arındırmayı, Allah’ın rızasına saf ve pak hâlde ulaşmayı benimseyen bir öğreti olmuştur. Bu sayede gösteriş içeren kıyafetlerin, bir kısım zikirlerin, âyinlerin yer aldığı alışılmış uygulamalar önemsiz görülerek terk edilmiştir. Buna mukabil, nefsin ayıplanması suretiyle halktan uzaklaşılıp Hakk’a yaklaşma yolu seçilmiştir. Melâmîlik, her türlü dünyevî şatafattan uzak, bütünüyle sade bir düşünüş ve yaşam tarzının adı olmuştur. Böylesi bir anlayışı benimseyen Melâmîler’in Horasan’dan başlattıkları yolculuk, toplumun hemen her alanına uzanmıştır. Bu bağlamda, hayata dair birçok malzemeden istifade eden Klâsik Türk şiiri de nasibini almıştır. Bahsi geçen şiir geleneğinin beslendiği en önemli kaynaklardan birinin tasavvuf olması da bunda etkili olmuştur.
Klâsik Türk edebiyatı şairleri, tasavvufa dair diğer anlayışlarda olduğu gibi, Melâmî olmasalar da Melâmetîliği içselleştirmişler, onun terminolojisinden geniş şekilde istifade etmişlerdir. Neticede de hem tasavvufa dayalı şahsî birikimlerini hem de mensubu oldukları edebiyat geleneğinin tasavvufî malzemesini Melâmîlik ilkeleri üzerinde inşa etmişlerdir. Her ne kadar kendisine mahsus kıyafetleri olmasa da, Melâmetîliği bazı giysi veya aksesuarlarla ilişkilendirmişlerdir. Bunun bir sonucu olarak da rint ve âşık kimliğindeki şairler, dünya rahatlığından Melâmete geçişte her türlü gösterişi bir kenara bırakmışlar, sadece Melâmet giysisine bürünmüşlerdir. Böylelikle kendilerini “Melâmet sultanları” olarak takdim etmişlerdir. Böylesi bir giysiye bürünenler, başkaları tarafından taşlanmaya, kınanma oklarına maruz kalmaya ve her türlü zorluğa göğüs gerebilmişler, nefislerini dünyevî kıyafetlerin gösterişinden arındırmışlardır. Divanlardan yapılan taramalar neticesinde “abâ, cübbe, delk, gömlek/pîrehen, hırka, hil’at, kisvet, libâs, nemed, şâl, tâc, ton (don)” şiirlerde Melâmet kavramıyla münasebete getirilen unsurlar olarak tespit edilmiştir. Makalede tasavvufî bağlamda Melâmet öğretisini içeren bu kavramların Melametî ilkeler doğrultusunda analizi yapılmıştır. Çalışmada, yukarıda zikredilen ve Melâmetle ilişkilendirilen her bir giyim kuşam unsurunun beyitlerde ne tür ilgiler dâhilinde ele aldıkları ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Divan, Melâmet, Giyim Kuşam

Kaynakça

• Aksoyak, İ. H. (2011). Hırkayı (deveyi, şalvarı) şaraba vermek söyleyişi üzerine art-zamanlı yöntemle bir deneme. Millî Folklor, 23(91), 85-90.
• Aksoyak, İ. H. (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0
• Albayrak, N. (2000). İbrâhim b. Edhem (Edebiyat). DİA, içinde (C.21, ss. 295-296). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Alşan, M. H. (2007). Hamzavî melâmîler melâmet hırkası ikinci kuşak Horasan Erenleri. KaraKutu.
• Armutlu, S. (2022). Erken dönem Fars şiirinde Kalenderiler ve Kalenderilik olgusu. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi Klasik Türk Edebiyatı Özel Sayısı, 6(3), 27-68. https://doi.org/10.34083/akaded.1150652
• Arpaguş, S. (2007). Pîr. DİA içinde (C.34 ss. 272-273). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Arslan, M. (2018). Şeref Hanım Dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59880,seref-hanim-divanipdf.pdf?0
• Arslan, Ö. (2013). Ubeydî dîvânı (metin ve inceleme). [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ateş, S. (1992). İslȃm tasavvufu. Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Avcı, C. (2002). Kisrâ. DİA içinde (C.26, ss. 71-72). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Avcıl, Ş. (2010). XIX. yy. şairi Şeyh Hacı Abdullah Ferdî Efendi hayatı, eserleri, edebi kişiliği ve dîvânının tenkitli metni. [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ay, A. (2014). Abdülmecid Sivâsî divanı (inceleme-metin). [Yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Aydemir, Y. (2017). Ravzî dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56190,ravzi-divani pdf.pdf?0
• Aydemir, Y. (2018). Ramazan Behiştî dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56445,ramazan-behisti-divanipdf.pdf?0
• Ayverdi, İ. (2011). Misalli büyük Türkçe sözlük Kubbealtı lugati. (2. baskı). Kubbealtı Neşriyat.
• Azamat, N. (2004). Melâmet. DİA, içinde (C.29, ss. 24-25). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Bardakçı, M. N. (2016). Tasavvufun teşekkül devrinde melâmetîlik. R. Yıldırım (Ed.), Uluslararası Melâmîlik ve Seyyid Muhammed Nûru’l-Arabî sempozyumu bildirileri içinde (s. 21-41). TİKA Kültür.
• Bardakoğlu, A. (1996). Garâmet. DİA, içinde (C.13, ss. 359-361). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Batislam, H. D. (2007). Nedîm divanı’ndaki giyim kuşam ve süslenmeyle ilgili unsurlar. Z. Dilek & M. Akbulut & M. Arlı & Z. Bağlan Özer & R. Gürses & B. Karababa Taşkın (Ed.), 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, (10-15 Eylül 2007, Ankara / Türkiye), Bildiriler, Maddî Kültür, içinde (C.1, ss. 261-282). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Bayak, C. (2017). Sehâbî dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55746,sehabi-divanipdf.pdf?0,
• Bilgin, A. A. (2017). Ümmî Sinan dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55913,ummi-sinan-divanipdf.pdf?0
• Bolat, A. (2011). Bir tasavvuf okulu olarak melâmetîlik (3. baskı). İnsan.
• Boz, E. (2017). Hakîkî dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55749,hakiki-divanipdf.pdf?0,
• Ceyhan, S. (2010). Taç (tasavvuf). DİA içinde (C.39, ss. 363-365). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Çağrıcı, M. (2001). İzzet. DİA, içinde. (C. 23, ss. 555-556). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Çelik, M. F. (2019). Klasik Türk şiirinde tipler. [Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çelik, M. F. (2021). Azmîzâde Hâletî dîvânı’nda melâmet ehli olarak âşık. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 22, 556-567.https://doi.org/10.29000/rumelide.895973
• Çelik, R. (2012). Fehîm-i Sânî, (Süleyman Fehîm) ve dîvânı (inceleme-metin). [Yüksek lisans tezi, Nevşehir Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çelik, Y & Kahraman, N. (2000). Elmalı’lı Muhammed Hamdi Yazır: Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe meali. Sefa Yayıncılık.
• Çetin, K. (2020). Necâtî Bey ve Mihrî Hatun’un “nemed” gazellerinin karşılaştırılması. Littera turca Journal of Turkish Language and Literature, 6(3), 344-355. https://doi.org/10.20322/littera.714801
• Demirci, M. (1991). Mevlânâ’da insan. Selçuk Üniversitesi 5. Millî Mevlânâ Kongresi (Tebliğler) içinde (ss. 35-39). http://isamveri.org/pdfdrg/D113545/1992/1992_DEMIRCIM.pdf
• Demirci, Y. O. (2010). Kadîmî divanı. [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Dikmen, M. & Çetin, K. (2008). Dilenciliğin klâsik Türk şiirindeki tezahürleri. S. Parin (Ed.), Sempozyum bir kent sorunu: dilencilik “sorunlar ve çözüm yolları” tebliğler kitabı içinde (ss. 525-543). İBB Zabıta Daire Başkanlığı.
• Doğan, M. N. (1997). Şeyhülislam Es’ad Efendi ve divanının tenkitli metni. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Durmuş, I. T. & Canım, R. (2018). Şevkî dîvânı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59035,sevki-divanipdf.pdf?0,
• Duru, N. F. (2007/3). Şâir muhayyilesinde Mevlevî kisvesi. Türk-İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi Mevlânâ Özel Sayısı, 119-140.
• Durusoy, A. (2012). Vahdet. DİA içinde (c.42, ss. 430-431). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Durusoy, A. (2022). Kesret. DİA içinde (c.25, ss. 310-311). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Eraslan, E. (2009). Hasirizâde Mehmet Elif Efendi, edebî kişiliği ve divan’ı. [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Erdoğan, M. (2011). Bursalı Rahmî ve dîvânı. Dergâh Yayınları.
• Eşref-i Rûmî (t.y.). Eşrefoğlu divanı. Kervan Kitapçılık.
• Gökçe, E. (2011). Mislî İsmâ’îl Hakkı ve divanı. [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Gücür, A. D. (2023). İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe yazmaları koleksiyonunda 11122 numarada kayıtlı mecmua-i ilahiyât. [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Güngör, H. (2016). Hz. Peygamber (s.a.v.) döneminde kullanılan kıyafetler. dergİabant (AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi), 4(8), 48-68.
• Gürgendereli, M. (2017). Mostarlı Hasan Ziyâ’î divânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56211,mostarli-hasan-ziyai-divanipdf.pdf?0
• Harman, Ö. F. (2000). İdrîs. DİA içinde. (C.21, ss. 478-480). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Harman, Ö. F. (2001). Kârûn. DİA içinde. (C. 24, ss. 519-520). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Harmancı, M. E. (2017). Süheylî Dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55750,suheyli-divanipdf.pdf?0,
• Hatipoğlu, G. F. (2010). Seyrî ve divanı (inceleme-metin). [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Horata, O. (2019). Esrâr dede dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/64058,esrar-dede-divanipdf.pdf?0,
• İspir, M. (2007). Mevlânâ’da insan ve aşk. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 7(1), 179-186.
• Kara, M. (1987). Melâmetiye. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası Prof. Dr. S. F. Ülgener’e Armağan, 43(1-4), 561-598.
• Karabey, T., Şığva, B. & Babür, Y. (2015). Hâce-i cihân ve netîce-i cân inceleme-tenkitli metin. Akçağ Yayınları.
• Kaya, B. A. (2006). Klâsik Türk şiirinde gömlek. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 15, 149-200. https://doi.org/10.24058/tki.198
• Kaya, T. T. (2022). Viranî divanı (inceleme-metin). [Doktora tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kayabaşı, B. (2010). Sârbân Ahmed dîvanı’nda melâmîlik. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(1), 1123-1146. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1313
• Kaygusuz, M., Kahvecioğlu Sarı, H. & Arğun, F. N. (2019). Kültürel mirasımız yağlı güreş sporunun geleneksel giysisi kispet. Akademikbakış Dergisi, 72, 147-166.
• Kıyçak, Ö. (2022). Tezkire-i şu‘arâ-yı Mevleviyye’de melâmet düşüncesi. Ş. Yalçınkaya & İ. Yazar (Ed.), Akademide Nezaket Üslûbu Prof. Dr. İlhan Genç Armağanı içinde (ss. 109-141). Paradigma Akademi.
• Koçu, R. E. (1969). Türk giyim, kuşam ve süslenme sözlüğü. Sümerbank Kültür.
• Kolcu, Y. (2021). Necmî dîvânı (Mehmet Necmettin) metin-inceleme. [Yüksek lisans tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kopuz Çetinkaya, F. (2016). Ferîdüddîn Attâr’ın Muhtarnâme’si ve hayret makamı. NÜSHA Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 43, 167-178.
• Kurnaz, C. (1998). Hümâ, DİA içinde. (C. 18, s. 478). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Mahir, B. (1999). Türk minyatürlerinde hil’at merasimleri. Türk Tarih Kurumu-Belleten, 63(238), 745-766.
• Maleky, M. R. (2012). Himmetzâde Ahmet Cezbî divanı. [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Mermer, K. (2014). Ahıskalı Bektaşî şeyhi Hırmen-dâr Ğamizî Ali Baba’nın ğamizî’l-‘acâ’ib’i”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırmaları Dergisi, 70, 179-204. http://dx.doi.org/10.12973/hbvd.70.119
• Muslu, R. (2008). Türk tasavvuf kültüründe tarikat kıyafetleri ve sembolik anlamları. EKEV Akademi Dergisi, (36), 43-66.
• Musluoğlu, F. (2022). Hayretî dîvânı (tenkitli metin-dil içi çeviri). Paradigma Akademi. https://www.paradigmaakademiyayinlari.com/wp-content/uploads/2022/07/hayreti-divani.pdf,
• Müftüoğlu, H. V. (2011). Seyyid Dîvanı (Mehmed Emin b. Mehmed Kâsım Halvetî) (inceleme-metin). [Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Müslim b. el-Haccâc Ebû’l-Hasen el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî (t.y.). el-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar binakli’l-adli ani’l-adl ilâ Rasûlillâh Sallallâhu Aleyhi ve Sellem, I-V. (thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî)
• Nalbat, M. (2016). Zevkî divanı (inceleme-metin-dizin-tıpkıbasım). [Doktora tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Nas Kazan, Ş. (2018). Celilî dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-211944/celili- -divani.html
• Ocak, A. Y. (1983). Alevî ve Bektaşî inançlarının İslâm öncesi temelleri. Enderun Kitabevi.
• Oğuz Kutlar, F. S. (2017). Arpaemîni-zâde Mustafâ Sâmî dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56084,arpaeminizade-mustafa-sami-divanipdf.pdf?0,
• Orhan, M. (2012). Benderli Cesârî dîvânı, hayâtı, dîvânındaki Mazmunlar, dini-tasavvufî kavramlar ve insan. [Yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Otyakmaz, H. (2019). Beşiktaşlı Yahyâ Efendi ve dîvânı’nda muhabbet kavramı. [Yüksek lisans tezi, Üsküdar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Öngören, R. (2000). İbrâhim b. Edhem. DİA içinde. (C. 21, ss. 293-295). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Özerol, N. & Sevimli, E. (2022). Göçebeliğin entelektüel yüzü: Derviş. A. Oktay (Ed.), Klasik Türk edebiyatında öteki içinde (ss. 187-224). Çizgi.
• Öztoprak, N. (2010). Divan şiirinde giyim kuşam üzerine bir deneme. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4, 103-154. https://doi.org/10.15247/dev.64
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. (C. 2, Millî Eğitim Bakanlığı.
• Pala, İ. (2002). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü (9. baskı). L&M.
• Selçuk, B. (2007). Fuzûlî’de melâmet kavramı. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 487-502.
• Sevimli, E. (2020a). Klasik şiirde ızdırabın aşırı boyutu: seng-i melâmet. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3(1), 295-348.
• Sevimli, E. (2020b). Klasik Türk şiirinde melâmî ibadet anlayışının şiirsel terennümleri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 25, 867-916.
• Sevimli, E. (2020c). 16. yüzyıl klasik Türk şiirinde kalenderî algısı. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 35, 31-66.
• Sevimli, E. (2021a). Klasik şiirde âşığın istiğnâ mülkünün sultanlığa doğru yolculuğu: Melâmî âşıklığın, melâmeti Selâmete Tercihi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 405-434. https://doi.org/10.31463/aicusbed.883166
• Sevimli, E. (2021b). Rafine bir Hak âşıklığının edebi seyri klasik şiirde melâmet düşüncesi ve melamilik. Gece Kitaplığı.
• Sevimli, E. (2021c). Klasik şiirde sinesini dağlayan âşık zümresi “abdallar”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 100, 97-122. https://doi.org/10.34189/hbv.100.005
• Sevimli, E. (2021d). Bir aşkın melametle yoğrulmuş saflığında Yunus’u okumak. H. Cömertoğlu (Ed.), Al Farabı 10th International Conferecence On Social Sciences (Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu), November 16-17 (16-17 Kasım) Malatya Proceeding Book içinde (ss. 9-23). IKSAD Publishing House.
• Sevimli, E. (2023). Fâni (Ali Şir Nevâyî) divanı’nda aşk ve rintlik bağlamında Hâfızî izler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 32, 663-694. https://doi.org/10.29000/rumelide.1252828
• Sır, A. N. (2009). ‘Don’ kelimesi üzerine. ACTA TURCICA Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi “Türk Kültüründe Terzilik”, 2(2), 84-199, https://actaturcica.files.wordpress.com/2019/12/184_199.pdf,
• Solmaz, S. (2016). Tasavvufta ulaşılması gereken bir mertebe: el-fakru fahri ve eski edebiyatımıza yansımaları.
• A. C. Haksever (Ed.), 25-26 Mayıs 2016 Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı 2 içinde (ss. 115-133). Kalem Eğitim Kültür Akademi Derneği.
• Stojanovska, İ. (2015). Bahrî divanı ve incelemesi. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Şahin, E. (2016). Osmanlı şiirinden giyim-kuşam literatürüne bazı ekler. Littera turca Journal of Turkish Language and Literature, 2(2), 129-146. https://doi.org/10.20322/lt.68713
• Şahin, H. (2016). İkinci devre (Bayrâmî) melâmîliğine genel bir bakış. R. Yıldırım (Ed.), Uluslararası Melâmîlik ve Seyyid Muhammed Nûru’l-Arabî Sempozyumu Bildirileri içinde (ss. 55-77). TİKA Kültür.
• Şener, H. İ. (2001). Kârûn (edebiyat). DİA, içinde. (C. 24, s. 520). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Şığva, B. (2012). Şeyh Hasan Haydar divanı (inceleme-tenkidli metin). [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Tanrıbuyurdu, G. (2009). Mevlânâ’nın Mesnevîsi’nde melâmîlik, kalenderîlik ve rindlik ile ilgili çağrışımlar. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 20, 143-164. https://doi.org/10.24058/tki.246
• Tarlan, A. N. (1970). Zatî divanı (edisyon kritik ve transkripsiyon) gazeller kısmı (C.2). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Taş, H. (2010). Vusûlî [ö. 1000/1592] Dîvân [inceleme-metin-çeviri-açıklamalar-dizin]. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10660,vusuli-divanipdf.pdf?0,
• Tatcı, M. & Anılır, B. (2014). Bursalı Mehmed Tâhir Bey Menâkıb-ı Şeyh Seyyid Hâce Muhammed Nûru’l-Arabî Beyân-ı melâmet ve ahvâl-i melâmiyye. H Yayınları.
• Tatcı, M. (2016). Melâmet ve melâmetîliğe takriz. R. Yıldırım (Ed.), Uluslararası melâmîlik ve Seyyid Muhammed Nûru’l-Arabî sempozyumu bildirileri içinde (ss. 1-10). TİKA Kültür.
• Tayşi, M. S. & Aytekin, Ü. (2005). Yahyâ Âgâh b. Sâlih el-İstanbulî: Tarikat kıyafetlerinde sembolizm Mecmu’âtü’z-Zarâ’if Sandukatu’l-Ma’ârif (2. baskı). Ocak.
• Temel, E. (2022). Klasik şiirin maskarası: Abdal. GENCÎNE Klâsik Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2(3), 18-31. Tosun, N. (2009). Sır (tasavvuf). DİA, içinde (C.37, ss. 115-116). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Tunç, A. T. (2017). Şânî divanı (inceleme-metin). [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Türküm, M. T. (2018). Fuzuli ve Yunus Emre divanları’nda “melâmet” kavramı. [Yüksek lisans tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Uludağ, S. (2003). Mâsivâ. DİA içinde (C.28, s. 76). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Uludağ, S. (1994). Dede. DİA içinde (C. 9, s. 76). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Uludağ, S. (1995). Fakr. DİA içinde (C.12, ss. 127-128). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Uludağ, S. (1998). Hırka. DİA içinde (C.17, ss. 373-374). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Uludağ, S. (2008). Riyâzet. DİA içinde (C. 35, ss. 143-144). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Uludağ, S. (2010). Sülûk. DİA içinde (C.38, ss. 127-128). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Uludağ, S. (2012a). Tasavvuf terimleri sözlüğü. Kabalcı Yayıncılık.
• Uludağ, S. (2012b). Uzlet, DİA, içinde (C.42, ss. 256-257). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ulupınar, H. (2017). İlk dönem melâmetî şeyhlerinden Hamdûn Kassâr’ın tasavvuf anlayışı. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 17(1), 67-80. https://doi.org/10.33420/marife.591728
• Uzun, M. (2000). Îsâ (Türk edebiyatı). DİA içinde (C.22, ss. 473-475). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Uzun, M. İ. (1991). Aşk (edebiyat, kültür ve sanat). DİA, içinde (C.4, ss. 18-21). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Üçüncü, K. (2002). Edîb Harâbî divanı (inceleme-metin). [Doktora tezi, Fırat Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Üstüner, K. (2007). Divan şiirinde tasavvuf (14. ve 15. yy. divanlarına göre). Birleşik.
• Yavuz, S. (2012). Cemâleddîn Mahmûd Hulvî divanı (metin-inceleme). [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yavuz, S. (2019). Eskicumalı Hamîd divanı (inceleme-metin). [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yazıcı, T. (1994). Derviş. DİA, içinde (C.9, ss. 188-190). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yekbaş, H. (2010). Sehî Bey divânı. Kitabevi.
• Yetik, E. (1998). Hayret. DİA, içinde (C.17, ss. 60-61). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Zülfe, Ö. (2010). Hecrî Kara Çelebî Muhyi’d-dîn Mehmed Dîvân [ö. 1557]. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10618,hecripdf.pdf?0,