MURATHAN MUNGAN’IN 995 KM ROMANINDA ANLATMA TEKNİĞİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 24, 76 - 91, 15.10.2024

Bahar Dervişcemaloğlu

https://doi.org/10.20304/humanitas.1504942

Öz

Çağdaş Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Murathan Mungan, edebiyatın birçok türünde eser veren çok yönlü bir yazardır. Yazarın uzun ve yoğun bir çalışmanın neticesi olarak 2023 yılında yayımladığı 995 km adlı romanı, hem teknik hem de tematik açıdan dikkat çekici unsurlar içermektedir. Roman, yazarın Türkiye’nin yakın tarihinde karanlık bir dönem olarak değerlendirdiği ve faili meçhul cinayetlerle özdeşleştirdiği 1990’lı yılları konu edinmektedir. Gerçek olaylara ve kişilere atıf yapılan ancak bunların çeşitli anlatma teknikleri vasıtasıyla kurmaca dünyanın içerisine dahil edilerek kurgusallaştırıldığı romanda şimdiki zamanla anlatma stratejisi ve bilinç yansıtma teknikleri öne çıkmaktadır. Özellikle geçmiş zamanın içine iliştirilen şimdiki zamanla anlatma stratejisi, yazarın işlenen cinayetle ilgili vermek istediği mesajı etkili bir şekilde yansıtmaktadır. Romanda şimdiki zamanın eşzamanlılık hissi ve aracısızlık etkisi yaratarak okuyucuyu da şahit pozisyonuna sokmak, gerçeğe benzerliği arttırmak, anlatımı daha canlı hâle getirmek, kamerayla izlenme etkisi yaratarak herkesin birbirini gözetlediği istihbarat ağına ya da döngüsüne gönderme yapmak, zamansızlık etkisi yaratmak gibi işlevler taşıdığı görülmektedir. Serbest dolaylı düşünce ile psikoanlatma tekniği açısından bakıldığında sadece romanın ana karakteri olan isimsiz katilin değil, diğer isimsiz karakterlerin zihinlerinin de yansıtılması, bu karakterlerin tabi oldukları dinî/siyasî/askerî yapılanmaların ya da örgütlerin zihniyetinin anlaşılması açısından önemlidir. Ancak her ne kadar figüral anlatma tekniği vasıtasıyla karakterlerin bakış açısı ön plana çıkarılsa da romanda anlatıcının öznelliğinin belirgin bir rol oynadığı görülmektedir. Retorik ve ideolojik boyutuyla ön plana çıkan, temelde gerçek yazarın, yani Murathan Mungan’ın Türkiye’nin yakın tarihindeki karanlık bir dönemi “hatırlatmak” için yazdığı, devlete ve sisteme yönelik eleştiriler içeren 995 km romanındaki düzen ve teknik tercihler, yazarın okuyucu üzerinde istediği etkiyi bırakmaya yönelik bilinçli tercihler olarak değerlendirilebilir. Bu çalışmada öncelikle şimdiki zamanla anlatma stratejisi üzerinde durulacak, daha sonra anlatma teknikleri, özellikle de bilinç yansıtma teknikleri anlatıcının rolü dikkate alınmak suretiyle irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Anlatma tekniği, Figüral anlatma, 995 km, Psikoanlatma, Serbest dolaylı düşünce

THE NARRATIVE TECHNIQUE IN THE NOVEL OF MURATHAN MUNGAN’S 995 KM

Öz

Murathan Mungan, one of the important figures of contemporary Turkish literature, is a versatile writer who has produced works in many genres of literature. The author’s novel 995 km, published in 2023 as a result of a long and intensive work, contains remarkable elements both technically and thematically. The novel is about the 1990s, which the author considers as a dark period in Turkey’s recent history and identifies with unsolved murders. In the novel, where real events and people are fictionalized through various narrative techniques, the use of present tense narration technique and techniques for presenting consciousness attracts attention in particular. The strategy of narrating in the present tense, embedded in the past tense, effectively reflects the message that the author wants to give about the murder. It is seen that the present tense in the novel has functions such as creating a sense of simultaneity and an effect of immediacy, putting the reader in the position of a witness, increasing the resemblance to reality, making the narrative more vivid, referring to the intelligence network or cycle in which everyone watches each other by creating the effect of being watched by a camera, and creating the effect of timelessness. Presenting the mind of not only the unnamed murderer, the main character of the novel, but also other unnamed characters is important in understanding the mentality of the religious/political/military structures or organizations to which these characters are subject. Although the perspective of the characters is brought to the fore through figural narration technique, it is seen that the subjectivity of the narrator plays a prominent role in the novel. In this study, the use of the present tense narration technique and techniques for presenting consciousness will be examined by taking into account the role of the narrator.

Anahtar Kelimeler

Narrative technique, Figural narration, 995 km, Psychonarration, Free indirect thought

Kaynakça

• Cohn, D. (1978). Transparent minds: Narrative modes for presenting consciousness in fiction (1. Baskı). Princeton University Press.
• Cohn, D. (2000). The distinction of fiction (1. Baskı). The Johns Hopkins University Press.
• Cohn, D. (2005). Early discussions of free indirect style. Poetics Today, 26(3), 501-518.
• Çakır, R. (2023). Murathan Mungan son kitabı 995 km’yi Ruşen Çakır’a anlatıyor. https://www.youtube.com/watch?v=5BGWI559MI0&t=1032s [Erişim tarihi: 22.05.2024].
• Dervişcemaloğlu, B. (2022). Çözülemeyen bulmaca: Anlatıcı üzerine tartışmalar (1. Baskı). Dergâh Yayınları.
• Enginün, İ. (2002). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı (3. Baskı). Dergâh Yayınları.
• Erbay, V. (2023). “995 km”de Türkiye’nin yakın tarihi. https://www.gazeteduvar.com.tr/995-kmde-turkiyenin-yakin-tarihi-makale-1641951 [Erişim tarihi: 20.06.2024].
• Fludernik, M. (2002). Towards a “natural” narratology (1. Baskı). Routledge.
• Gebauer, C. (2021). Making time: World construction in the present-tense novel (1. Baskı). Walter de Gruyter.
• Gunn, D. P. (2004). Free indirect discourse and narrative authority in Emma. Narrative, 12(1), 35-54.
• Huber, I. (2016). Present-tense narration in contemporary fiction: A narratological overview (1. Baskı). Palgrave Macmillan.
• Keen, S. (2006). A theory of narrative empathy. Narrative, 14(3), 207-236.
• Mungan, M. (2023). 995 km (1. Baskı). Metis Yayınları.
• Necatigil, B. (1993). Mungan, Murathan. Edebiyatımızda isimler sözlüğü (15. Baskı). Varlık Yayınları, 223.
• Neumann, A. W. (1990). Escaping the time of history? Present tense and the occasion of narration in J. M. Coetzee’s Waiting for the Barbarians . The Journal of Narrative Technique, 20(1), 65-86.
• Palmer, A. (2008). Thought and consciousness representation (Literature). D. Herman, M. L. Ryan ve M. Jahn (Ed.), Routledge encyclopedia of narrative theory içinde (s. 602-607). Routledge.
• Palmer, A. (2010). Social minds in the novel (1. Baskı). Ohio State University Press.
• Rimmon-Kenan, S. (2010). Narrative fiction: Contemporary poetics (2. Baskı), Routledge.
• Teske, J. Klara & Gut, A. (2021). The Reader’s mindreading of realist, modernist, and postmodern fiction: a comparative study. Narrative, 29(1), 47-70.
• Walsh, R. (2007). The rhetoric of fictionality (1. Baskı). The Ohio State University Press. Wiese, A. (2021). Replacing omniscience: Superior knowledge and narratorial access. Narrative, 29(3), 321-338. Yalçın, M. (Ed.). (2010). Mungan, Murathan. Tanzimat’tan bugüne edebiyatçılar ansiklopedisi içinde (s. 717-719), (3. Baskı, Cilt 2). Yapı Kredi Yayınları.