YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU'NUN ANKARA ROMANI: POSTKOLONYAL BİR OKUMA

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 25, 273 - 287, 20.03.2025

Gökhan Oğuz , Cengiz Karagöz

https://doi.org/10.20304/humanitas.1587874

Öz

Sömürgecilik tecrübesini yaşamış ülke ve toplumlarda, süreç fiilen sona ermiş olsa bile sömürgeciliğin etkilerinin devam ettiği gözlenmektedir. Sömürgecilik sonrası etkileri problematize eden bir alan olan postkolonyalizm merceğinden bakıldığında, postkolonyal süreçteki söz konusu etkiler gündelik yaşamdaki adet ve alışkanlıklardan ahlâki kodlara, mimari üslûptan semboller alanındaki değişikliklere kadar çok geniş bir kültürel sahayı ve bununla ilişkili olarak da kimliksel meseleleri kapsamaktadır. Hem bireysel hem de toplumsal psikoloji düzeyinde yansımaları izlenebilecek postkolonyal etkiler, bir yandan sömürgeciliğin ürünü olan toplumsal değişiklikleri nazara verirken diğer yandan bu değişikliklerin yol açtığı kimliksel travmalara da işaret etmektedir. Bu çalışmada, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun, erken Cumhuriyet dönemi romanı Ankara, postkolonyal bir okumaya tabi tutulmaktadır. Erken Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen Batılılaşma hamlelerinin neticesinde meydana gelen toplumsal değişimin, bilhassa seçkinler nazarında görünümünü ele alan roman, tematik açıdan postkolonyal söylemlerin ışığında analiz edilecektir. Söz konusu analiz neticesinde ortaya çıkan en önemli tespit, romanda tasvir edildiği hâliyle, sömürge yönetimi altına girmemiş bir ülkenin başkenti olan Ankara’da seçkinler katında ortaya çıkan manzaranın postkolonyal bir görünüm arz ettiğidir.

Anahtar Kelimeler

Postkolonyalizm, Yakup Kadri, Ankara, Batılılaşma, Postkolonyal kimlik

ANKARA BY YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU: A POSTCOLONIAL READING

Öz

Even though the process of colonialism ended de facto in countries and nations that experienced the colonial experience, its impacts are observed to persist. When the process is examined from the perspective of postcolonialism, an area problematising these impacts in the aftermath of colonialism, those postcolonial impacts incorporate a wide cultural area and identity problems ranging from changes in traditions and habits in daily life, moral codes, architectural patterns to symbols. While postcolonial impacts whose reflection can be observed at the level of individual and societal psychology call attention to social changes being the product of colonialism, they, on the other side, point to identity traumas that these changes cause. In this study, the novel Ankara, written in early Republic period by Yakup Kadri Karaosmanoğlu, is analysed in terms of postcolonial theory. The novel dealing with societal changes springing from attempts of Westernisation carried out in early Republic period, especially at the levels of elites, offers a rich material fitting for a postcolonial analysis.

Anahtar Kelimeler

Postcolonialism, Yakup Kadri, Ankara, Westernisation, Postcolonial identity

Kaynakça

• Alatas, S. H. (1977). The myth of the lazy native. Frank Cass.
• Asad, T. (2008). Avrupalı-Olmayan yönetimin iki Avrupalı imgesi. T. Asad (drl.), Antropoloji ve sömürgecilik içinde (s. 119-140). (Çev. A. Karınca.). Ütopya Yayınları. (Orijinal çalışma 1973 yılında yayımlandı.)
• Barrett-Brown, M. (1970). After imperialism. Humanities.
• Bennabi, M. (1987). Islam in history and society. Islamic Research Institute.
• Bhabha, H. (2016). Kültürel konumlanış. (Çev. T. Uluç). İnsan Yayınları. (Orijinal çalışma 1994 yılında yayımlandı.)
• Blaut, J. M. (2012). Sömürgeciliğin dünya modeli. (Çev. S. Behçet). Dergâh Yayınları. (Orijinal çalışma 1992 yılında yayımlandı.)
• DuBois, W. E. B. (1969). The souls of black folk. New American Library.
• Fanon, F. (2016a). Cezayir bağımsızlık savaşının anatomisi. (Çev. K. Çileçöp, 3. Basım). Pınar Yayınları. (Orijinal çalışma 1959 yılında yayımlandı.)
• Fanon, F. (2016b). Siyah deri beyaz maskeler. (Çev. C. Koytak). Encore Yayınları. (Orijinal çalışma 1952 yılında yayımlandı.)
• Fanon, F. (2013). Yeryüzünün lanetlileri. (Çev. Ş. Süer, 2. Baskı). Versus Kitap. (Orijinal çalışma 1961 yılında yayımlandı.)
• Feuchtwang, S. (2008). Britanya sosyal antropolojisinin sömürgeci oluşumu. T. Asad (Ed.), Antropoloji ve sömürgecilik içinde (s. 77-117). (Çev. A. Karınca). Ütopya Yayınları. (Orijinal çalışma 1973 yılında yayımlandı.)
• Harootunian, H. (2011). Konjonktürel izler: Said’in dökümü. H. Bhabha &W. J. T. Mitchell. (Ed.), Edward Said ile konuşmaya devam içinde (s. 97-111). (Çev. H. Doğan). Koç Üniversitesi Yayınları. (Orijinal çalışma 2006 yılında yayımlandı.)
• Karaosmanoğlu, Y. K. (1987). Ankara. İletişim Yayınları.
• Kelly, Robin D. G. (2015). Anti-sömürgeciliğin poetikası. G. Ayas (Ed.), Barbar Batı içinde (s. 55-82). Doğu Kitabevi. (Orijinal çalışma 1999 yılında yayımlandı.)
• MacKenzie, J. M. (1984). Propaganda and empire. Manchester University Press.
• Memmi, A. (1996). Sömürgeci ve sömürgeleştirilen insan. (Çev. S. Ak). Öteki Yayınevi. (Orijinal çalışma 1957 yılında yayımlandı.)
• Mufti, A. R. (2011). Küresel karşılaştırmacılık. H. Bhabha &W. J. T. Mitchell. (Ed.), Edward Said ile konuşmaya devam içinde (s. 149-170). Koç Üniversitesi Yayınları. (Orijinal çalışma 2006 yılında yayımlandı.)
• Nkrumah, K. (1965). Neo colonialism: The last stage of imperialism. Heim-mann.
• Said, E. (2021). Kültür ve emperyalizm. (Çev. N. Alpay). Metis Yayınları. (Orijinal çalışma 1993 yılında yayımlandı.)
• Somuncu, S. (2015). Ankara romanına yönelik bir söylem çözümlemesi: Bilgi-iktidar-ideoloji. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13), 257-279.
• Spivak, G. C. (2020). Madun konuşabilir mi? (Çev. E. Koyuncu). Dipnot Yayınları. (Orijinal çalışma 1998 yılında yayımlandı.)
• Spivak, G. C. (1993). Outside in the teaching machine. Routledge.
• Tucker, V. (1999). The myth of development: A critique of a Eurocentric discourse. R. Munck & D. O’Hearn (Ed.), Critical development theory: Contributions to a new paradigm içinde (s. 1-26). ZedBooks.
• Young, R. J. (2016). Postkolonyalizm: Tarihsel bir giriş. (Çev. B. Toksabay Köprülü). Matbu Kitap. (Orijinal çalışma 20003 yılında yayımlandı.)
• Yumuşak, F. B. (2016). Ankara romanında kimlik bunalımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 639-652.