BİR ÖZ-ORYANTALİZM ELEŞTİRİSİ: FON SADRİŞTAYN’IN KARISI

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 25, 120 - 139, 20.03.2025

Faruk Dündar

https://doi.org/10.20304/humanitas.1598603

Öz

Bu çalışma, Ömer Seyfettin’in Fon Sadriştayn’ın Karısı adlı hikâyesini öz-oryantalizm bağlamında incelemektedir. Türk edebiyatının milliyetçi yazarlarından biri olan Ömer Seyfettin, bu hikâyesinde Batılılaşma sürecindeki Türk toplumunun içinde bulunduğu kimlik bunalımını ve Doğu-Batı çatışmasını ele almaktadır. Belge incelemesi yöntemiyle gerçekleştirilen analizde, hikâyede fiziksel görünüm, kadın imajı, ekonomik anlayış, eğitim seviyesi, aile yapısı, sağlık anlayışı ve toplumsal cinsiyet rolleri gibi temalar üzerinden Batı’nın idealize edilmesi ve Türk toplumunun eleştirilmesi incelenmiştir. Bu çalışma, Ömer Seyfettin’in milliyetçi bir yazar olmasına rağmen, hikâyesinde yer alan Türk toplumuna yönelik eleştirilerinin altında yatan nedenleri tartışmaktadır. Sonuç olarak, yazarın amacının Türk toplumunun eksikliklerini vurgulayarak onu modernleşme ve gelişme yolunda teşvik etmek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, hikâyenin öz-oryantalizm eleştirisi olarak okunabileceği, yazarın Batı’yı körü körüne taklit etmenin getireceği kimlik kaybına dikkat çektiği ve kültürel değerlerin korunarak modernleşmenin gerekliliğini savunduğu ortaya konmuştur. Bu bağlamda, Fon Sadriştayn’ın Karısı hikâyesi, Ömer Seyfettin’in milliyetçi duruşuyla uyumlu bir şekilde, toplumunu eleştiren ve geliştirmeye yönelik bir perspektif sunan bir eserdir.

Anahtar Kelimeler

Öz-oryantalizm, Milliyetçilik, Batılılaşma, Fon Sadriştayn’ın Karısı, Ömer Seyfettin.

A CRITIQUE OF SELF-ORIENTALISM: FON SADRİŞTAYN’IN KARISI (FON SADRİŞTAYN’S WIFE)

Öz

This study examines Ömer Seyfettin’s story titled Fon Sadriştayn’ın Karısı (Fon Sadriştayn’s Wife) in the context of self-orientalism. Ömer Seyfettin, one of the nationalist writers of Turkish literature, addresses in this story the identity crisis and the East-West conflict within Turkish society undergoing Westernization. In the analysis conducted using the document examination method, the idealization of the West and the criticism of Turkish society are examined through themes such as physical appearance, the image of women, economic understanding, education level, family structure, health perception, and gender roles presented in the story. This study discusses the underlying reasons for Ömer Seyfettin's criticism of Turkish society in his story, despite being a nationalist author. As a result, it has been determined that the author’s aim is to emphasize the deficiencies of Turkish society and to encourage it towards modernization and development. Additionally, it has been revealed that the story can be read as a critique of self-orientalism; the author draws attention to the identity loss that blind imitation of the West can bring and advocates for the necessity of modernization while preserving cultural values. In this context, the story Fon Sadriştayn’ın Karısı (Fon Sadriştayn’s Wife) is a literary work that, in alignment with Ömer Seyfettin’s nationalist stance, presents a perspective that critiques and aims to develop his society.

Anahtar Kelimeler

Self-orientalism, Nationalism, Westernization, Fon Sadriştayn’ın Karısı (Fon Sadriştayn’s Wife), Ömer Seyfettin.

Kaynakça

• Aktaş, A. (2019). Ömer Seyfettin'in hikâyelerinde Türk kimliği ve milliyetçi söylem [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=GnyGksi4-GksOJJcQuf93g
• Alangu, T. (2017). Ömer Seyfettin: Ülkücü bir yazarın romanı. Yapı Kredi.
• Beyitoğlu, Y. K. (2018). İdeal bir toplum yaratmak: Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde toplumsal eleştiri. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 3(1), 26-54. https://doi.org/10.32321/cutad.427553
• Bhabha, H. K. (1994). The location of culture. Routledge.
• Chow, R. (1998). Introduction: On Chineseness as a theoretical problem. Boundary 2, 25(3), 1-24.
• Dinçer, F. (2021). Ömer Seyfettin’in “Fon Sadriştayn’ın Karısı” ve “Fon Sadriştayn’ın Oğlu” hikâyelerinde mitolojik izler ve modern işlevler. KARE, (11), 135-157.
• Enginün, İ. (2011). Mukayeseli edebiyat. Dergâh.
• Enginün, İ. (2012). Yeni Türk edebiyatı araştırmaları. Dergâh.
• Erdem, E. (2015). Ömer Seyfettin hikâyelerinde siyasal ideoloji ve toplumsal temalar: II. Meşrutiyet'in Türkçü eleştirisi [Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=TRaygOnyWEW33HFEb1dtvg
• Güneş, E. (2017). Ömer Seyfettin`in eserlerinde kimlik ve aidiyet duygusu [Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=0FFRbCGVpAw5l8FLX-Nezw&no=P4x6yheiJ-UQmdhpUEWi4A
• Iwabuchi, K. (1995). Return to Asia? Japan in the global audiovisual market. Media International Australia, 77(1), 94-106. https://doi.org/10.1177/1329878X9507700111
• Kanter, M. F. (2015). Ömer Seyfettin hikâyelerinde kadınlarda değer değişimi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(4), 1607-1615. https://doi.org/10.7884/teke.568
• Karabulut, R. (2017). Ömer Seyfettin’in kadın dünyasındaki hikâyeleri. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2(2), 64-90. https://doi.org/10.32321/cutad.354303
• Köroğlu, E. (2016). Türk edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı. İletişim.
• Nandy, A. (1983). The intimate enemy: Loss and recovery of self under colonialism. Oxford University. Okay, Y. (2019). Ömer Seyfettin hikâyelerinde aşırı Batılılaşma sonucu olarak toplumsal amnezi ve gündelik hayat görünümleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(2), 331-350.
• Polat, N. H. (2020). Ömer Seyfettin hakkında. N. H. Polat (Ed.), Ömer Seyfettin: Bütün hikâyeleri içinde (s. 17-36). Yapı Kredi.
• Said, E. W. (1978). Orientalism. Pantheon Books.
• Seyfettin, Ö. (2020). Fon Sadriştayn’ın karısı. N. H. Polat (Ed.), Ömer Seyfettin: Bütün hikâyeleri içinde (s. 653-664). Yapı Kredi.
• Sürgit, B. (2013). Ömer Seyfettin’in “Fon Sadriştayn’ın Oğlu” adlı hikâyesi çerçevesinde Yeni Lisan hareketi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (2), 247-259.
• Tarakçı, G. (2023). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde millî kimliğin inşasında annelerin rolü. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(1), 40-61. https://doi.org/10.33206/mjss.1191444
• Yegenoglu, M. (1998). Colonial fantasies: Towards a feminist reading of orientalism. Cambridge University. Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yüksel, M. (2013). “There is no difference whatsoever between family and nationality”: Imagining the nation as a family in Ömer Seyfettin’s stories. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2), 229-247. https://doi.org/10.17065/huniibf.103651
• Zengin, N. (2020). Ömer Seyfettin’in “Fon Sadriştayn’ın Karısı” ve “Fon Sadriştayn’ın Oğlu” adlı hikâyelerindeki kadın kahramanların mukayeseli incelemesi. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi, 3(1), 192-202.