BATI’DAKİ DOĞU İMGESİNİN ÇANAKKALE SAVAŞIYLA DEĞİŞMESİ

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 26, 338 - 350, 16.10.2025

Pınar Sezgintürk

Öz

Tarihimize yön veren en önemli zaferlerden biri olan, Yeni Türkiye’nin temellerinin atıldığı, Millî Mücadele’nin önünü açan Çanakkale Savaşı, yalnız Türk Milleti için değil savaşa katılan ya da katılmayan tüm milletler için iz bırakan ve hayranlık uyandıran bir olay olarak hafızalara kazınmıştır. Bu nedenle yalnızca tarihçiler tarafından kaleme alınan yerli ve yabancı tarih kitaplarında yer almakla kalmamış gerek gezginler gerekse de yazarlar tarafından da yazınsal yapıtlarda bu savaşın anlatımı yapılmıştır. Olağanüstü bir zafer olarak değerlendirilen Çanakkale Savaşı’nı farklı kaynaklardan okumak, anlamak ve tartışmak, resmin bir bütün olarak görülmesine katkı sağlayacağı bir gerçektir. I. Dünya Savaşı’nın kaderini belirleyen Çanakkale Savaşı’nda bozguna uğrayan, arzu ettikleri hedeflere ulaşamadan, ağır kayıplar vererek geri çekilmek zorunda kalan milletlerden biri de Fransızlardır. Gelişmiş bir ülkenin sosyal ve kültürel değerleriyle yetişmiş Fransız askerler için Doğu imgesi, yalnızca yazınsal metinlerde karşılaştıkları kalıp imgelere sahiptir. Cepheye ulaştıklarında sahip oldukları imgeye uymayan bambaşka gerçeklerle karşılaşırlar, cephedeki tanıklıklarını yazarak cehennemde sağ kalmak için gereken gücü bulmaya çalışırlar. Çanakkale Savaşı’nın meydana geldiği ortamı ve karşı cephede yaşanılan gerçekliği yansıtan Jean Leymonnerie’nin Journal d’un poilu sur le front d’Orient, 1915 (2003) ve Francine Saint-Ramond’un Les désorientés: expériences des soldats français aux Dardanelles et en Macédoine, 1915-1918 (2019) adlı yapıtları tarihsel eleştiri yöntemi çerçevesinde incelenerek, Çanakkale Savaşı’nın yalnızca Türk Tarihi için değil Fransız Tarihi için de ne kadar önemli olduğu gözler önüne serilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

çanakkale savaşı , Fransa , Tarihsel eleştiri yöntemi , Hafıza , Doğu imgesi

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi beyan ederim.

Destekleyen Kurum

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ, ÇOMÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu Başkanlığı

Proje Numarası

SBA-2022-4240

Teşekkür

Bu çalışma Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimince Desteklenmiştir. Proje Numarası: SBA-2022-4240.

CHANGING EASTERN IMAGE IN THE WEST WITH THE BATTLE OF THE DARDANELLES

Öz

One of the most significant victories in our history, the Battle of the Dardanelles lays the groundwork for New Turkey and opens the door for the National Struggle. It is remembered as a groundbreaking and breathtaking event not only by the Turkish people but also by all the other countries that were involved in the conflict. Because of this, this conflict was not only mentioned in books on both internal and foreign history published by historians, but it was also described in literary works by writers and travelers. It is a reality that reading, comprehending, and talking about this war will help one see the big picture. The French were among the countries who sustained significant losses, were forced to withdraw without achieving their intended objectives, and were defeated in the Battle of the Dardanelles, which decided the outcome of the First World War. For French soldiers who were raised with the social and cultural norms of a developed nation, their image of the East was limited to the stereotypes they read about in literature. When they reach the front, they encounter completely different realities that do not fit the image they had, and they try to find the strength to survive in hell by writing down their testimonies from the front. By examining Jean Leymonnerie's Journal d’un poilu sur le front d’Orient, 1915 (2003) and Francine Saint-Ramond's Les désorientés: expériences des soldats français aux Dardanelles et en Macédoine, 1915-1918 (2019), which capture the atmosphere of the Battle of the Dardanelles and the reality on the other side, through the lens of historical criticism, it will be attempted to demonstrate the significance of the battle for both French and Turkish history.

Anahtar Kelimeler

Battle of the Dardanelles , France , Historical criticism method , War memory , Eastern image

Proje Numarası

SBA-2022-4240

Kaynakça

• Akbaytogan, T. (2011). İstanbul Arkeoloji Müzesi’ndeki Elaious (Eleonte) Kyliksleri [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Alkan, N. (2016). Alman Kaynaklarına Göre Çanakkale Savaşı ve Zaferi. Belleten, 80, 899-938.
• Bingöl, M. A. (2006). Rus Kaynaklarına Göre Çanakkale Savaşı [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Etensel İldem, Ş. A. (2000). Fransız Gezginlerin Gözüyle Türkler ve Yunanlılar (1. Baskı). Boyut Kitapları.
• Etensel İldem, Ş. A. (2015). Jean Giraudoux ’s Gallipoli: A Representation of Continents in War. M. M. İlhan & M. Bulut & İ. G. Yumuşak (Eds.), Çanakkale 1915 Tarih, Edebiyat ve Sanat içinde (465-475). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayınları.
• Gümüş, N. E. (2022). Tarihsel roman çözümlemesi örneği: Pierre Miquel'in Çanakkale Cehennemi adlı romanı [Yüksek lisans tezi]. Namık Kemal Üniversitesi.
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif Bellek (Çev. Z. Karagöz, 1. Baskı). Pinhan Yayıncılık. (Orijinal çalışma 1950 yılında yayımlandı.)
• İnce, N. (1994). Anzak Gözüyle Türk Askeri ve Atatürk. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 10(30), 721-723.
• Karaduman, A. (2016). Çanakkale Savaşı Öncesinde ve Sonrasında Anzakların Savaşa ve Türklere Yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 24, 141-151.
• Koç, N. (2005). İngilizlerin Gözüyle Çanakkale Savaşları [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Leymonnerie, J. (2003). Journal d’un poilu sur le front d’Orient 1915. Flammarion-Pygmalion.
• Moran, B. (2010). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri (20. Baskı). İletişim Yayınları.
• Özkan, A. (2007, 15-17 Mart). Aşk ve Savaş: İki Ateş Arasında Jean Giraudoux [Tam Metin Bildiri]. IV Uluslararası Gelibolu Sempozyumu Yüzüncü Yıl: Tarih, Efsane ve Milli Muhayyile, 505-518.
• Ricœur, P. (2012). Hafıza, Tarih, Unutuş (Çev. M. E. Özcan, 1. Baskı). Metis Yayınları. (Orijinal çalışma 2000 yılında yayımlandı.)
• Saint-Ramond, F. (2019). Les désorientés: expériences des soldats français aux Dardanelles et en Macédoine,1915-1918. Presses de l’Inalco.
• Sarlo, B. (2012). Geçmiş Zaman Bellek Kültürü ve Özneye Dönüş Üzerine Bir Tartışma (Çev. P. B. Charum, D. Ekinci, 1. Baskı). Metis Yayınları. (Orijinal çalışma 2005 yılında yayımlandı.)
• Soydaş, H. (2017, Aralık 6-9). Pierre Miquel’in Çanakkale Cehennemi Romanında Savaşın Öteki Yüzü ve Türkler [Sözlü bildiri]. Türk Tarih Kurumu - I. Dünya Savaşı’nın Hukuki ve Tarihi Yönleri Uluslararası Sempozyumu, Türkiye.