KEMAL TAHIR'S POST-PRISON YEARS: JOURNEYMAN PERIOD

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 26, 370 - 387, 16.10.2025

Salih Ünüvar

https://doi.org/10.20304/humanitas.1739949

Öz

Kemal Tahir, who worked as a journalist in the 1930s, was sentenced to fifteen years in prison in the 1938 Navy Trial (Donanma Davası) and served his sentence in various prisons across Türkiye. During these years, he filled his yellow notebooks with notes and drafts for future novels. Some of his works from this period were published under pseudonyms. After his release in 1950, he continued writing and translating under different names for some time. Among his translations, the most famous is the Mike Hammer detective series. Tahir not only translated these novels but later created his own “Mayk Hammer” stories. In addition, he translated other popular detective works of the time and wrote several original pieces. İskender Özsoy describes this period as “a labor condemned to a pseudonym,” reflecting Tahir’s struggle to earn a living through his writing. He reclaimed his real name in 1955 with Sağırdere and Göl İnsanları, previously released under pseudonyms. These were followed by Esir Şehrin İnsanları (1956), Rahmet Yolları Kesti (1957), Yediçınar Yaylası (1958), and Köyün Kamburu (1959). By the late 1950s and especially throughout the 1960s, Kemal Tahir had become a defining figure in Turkish literature and thought. Known primarily for his historical novels, his pre-imprisonment years are seen as his apprenticeship, while the 1960s mark his artistic maturity. The 1950s, however, represent his transition from novice to master. This study explores Tahir’s post-prison years, his relationships with publishers like Çağlayan and Düşün, and literary figures such as Ertem Eğilmez, Refik Erduran, and Aziz Nesin, using memoirs, biographies, and interviews to examine this rich network and its influence on his detective and adventure fiction.

Anahtar Kelimeler

Aziz Nesin , Caglayan Publishing House , Ertem Eğilmez , Kemal Tahir , Pseudonym

KEMAL TAHİR’İN HAPİSHANE SONRASI YILLARI: KALFALIK DÖNEMİ

Öz

1930’larda gazetecilikle geçimini sağlayan Kemal Tahir, 1938’de Donanma Davası’nda on beş yıl hapse mahkûm edilir ve Türkiye’nin çeşitli cezaevlerinde kalır. Hapishane yıllarında tuttuğu notlar, ileride yazacağı romanların ön çalışmalarını oluşturur. Bu dönemde bazı yazılarını müstear adlarla yayımlar. 1950 sonrasında da geçimini sağlamak için çeviriler yapar ve takma adlarla eserler üretir. En bilinen çalışmaları Mike Hammer dizisinden yaptığı çevirilerdir. Daha sonra bu tarzda kendi “Mayk Hammer” romanlarını kaleme alır. Bunun yanı sıra dönemin popüler polisiyelerini çevirir ve özgün eserler yazar. İskender Özsoy’un tanımıyla bu dönem, onun “müsteara mahkûm edilen emek” yıllarıdır; üretimlerini çoğunlukla geçim kaygısıyla yapmıştır. Kemal Tahir, kendi adını yeniden 1955’te, daha önce müstearla yayımlanan Sağırdere ve Göl İnsanları romanlarıyla kullanmaya başlar. Ardından Esir Şehrin İnsanları (1956), Rahmet Yolları Kesti (1957), Yediçınar Yaylası (1958) ve Köyün Kamburu (1959) gelir. 1960’lardan itibaren ise Türk edebiyatı ve düşüncesinde “Kemal Tahir gerçeği” belirginleşir. Tarihi romanlarıyla tanınan yazarın hapishane öncesi dönemi çıraklık, 1950’leri kalfalık, 1960’ları ise ustalık çağı olarak değerlendirilir. Bu çalışma, Kemal Tahir’in hapishane sonrası yıllarını ele almakta; 1950’lerde ilişkide olduğu Çağlayan, Düşün gibi yayınevleriyle Ertem Eğilmez, Refik Erduran ve Aziz Nesin gibi önemli isimlerle bağlantılarını incelemektedir. Ayrıca, bu dönemdeki polisiye ve aşk-macera türündeki eserleri üzerine değerlendirmeler yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aziz Nesin , Çağlayan Yayınevi , Ertem Eğilmez , Kemal Tahir , Müstear

Kaynakça

• Akçura, G. (2022). Yarım kalan anılar. Gökhan Akçura (Ed.). Ertem Eğilmez (pp.111-204). İstanbul Kültür ve Sanat Ürünleri A.Ş.
• Akis (1957, 14 December). Kitaplar: körduman. Akis Haftalık Aktüalite Mecmuası, Cilt XI, 188, 29.
• Akis (1958, 16 August). Kitaplar: yedi çınar yaylası. Akis Haftalık Aktüalite Mecmuası, 223, 21-22.
• Alimen, N. (2022). Translational adventure of Mike Hammer series in Turkish: A historical analysis. TransLogos Translation Studies Journal, 5(1), 93-116. https://doi.org/10.29228/transLogos.44
• Aşkın, S. (1954). Halk plajı. Çağlayan.
• Avcı, M. G. (2021). Kemal Tahir’in köy romanlarında köyü anlama ve anlatma aracı olarak erkeklik, kadınlık ve cinsellik. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14(33), 219-237. https://doi.org/10.12981/mahder.868613
• Avcı, M. G. (2023). Kemal Tahir’i okuma kılavuzu. Ketebe.
• Avcı, M. G., & Coşkun, İ. (2022). Kemal Tahir romanlarında Türk modernleşmesini okumak: bir sınıflama önerisi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 42(2), 589-612. https://doi.org/10.26650/SJ.2022.42.2.0079
• Aytekin, E. (2024). Mike Hammer Mayk Hammer’e karşı. Ayşen Şatıroğlu (Ed.). Yeni perspektifler ışığında Kemal Tahir (pp. 323-372). Ketebe.
• Ayvatlı, C. (1957). Karanlık tuzak. Kader.
• Baka, H. (2023). Beş romancı tartışıyor. Ketebe.
• Baş, M. F. (2024). Bataklık ve bozkır: Kemal Tahir’in devlet ana ve bozkırdaki çekirdek romanlarında birey inşası. HUMANITAS-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 12(23), 91-109. https://doi.org/10.20304/humanitas.1431133
• Beyaz, Y. (2019). Kemal Tahir’in romanlarında Cumhuriyet’in kuruluş dönemine genel bir bakış. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 19(19), 114-138. https://doi.org/10.30767/diledeara.542595
• Ceyhun, D. (1985). Can çekişen kitap. Cem.
• Cheyney, P. (1953). Karanlıkta vuruşanlar. F.M. İkinci (Trans.). Çağlayan.
• Daldal, A. (2020). Kemalism, literature and politics: Turkish historical novel in a comparative perspective. Journal of Balkan and Black Sea Studies (5), 145-170.
• Dosdoğru, H. (1974). Batı aldatmacılığı ve putlara karşı Kemal Tahir: yaşamı ve yapıtları. Tel.
• Erbil, L. (2024). Zihin kuşları. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Erduran, R. (1987). Gülerek… Gençlik anıları. Cem.
• Erken, M. (2024). Kemal Tahir’in yayıncıları. Ayşen Şatıroğlu (Ed.). Yeni perspektifler ışığında Kemal Tahir (pp. 85-106). Ketebe.
• Güneri, F. (2003). Gelecekte olacakları sezme ya da Türk romanında eşkıyalık üzerine. Ertan Eğribel&Ufuk Özcan (Ed.). Sosyoloji yıllığı-kitap 10: Kemal Tahir’in 30. ölüm yıldönümü anısına (pp.319-327). Kızılelma.
• Hüküm, M. (2024). Rahmet yolları kesti romanında ideolojik yapı. Türkbilig, 2024(48), 451-466. https://doi.org/10.59257/turkbilig.1503014
• İkinci, F. M. (1957). Merhaba Sam Krasmer. Kader.
• İncili, M. (2003). Nuri Tahir ile röportaj. Ertan Eğribel&Ufuk Özcan (Ed.). Sosyoloji yıllığı-kitap 10: Kemal Tahir’in 30. ölüm yıldönümü anısına (pp.370-371). Kızılelma.
• Kandemir, F. (1958). Devlet kuran padişah: Osman Gazi. Düşün.
• Kandemir, F. (1959). Avrupayı titreten kahraman: Yıldırım Beyazıt. Düşün.
• Kayalı, K. (2003). Kemal Tahir’de köy ve köylülük. E. Eğribel&U. Özcan (Ed.). Sosyoloji yıllığı-kitap 10: Kemal Tahir’in 30. ölüm yıldönümü anısına (pp. 41–52). Kızılelma.
• Kim (1958, 6 September). Kitaplar: yedi çınar yaylası. Kim Haftalık Haber Dergisi, 15, 32.
• Moran, B. (2001). Türk romanına eleştirel bir bakış-2. İletişim.
• Mimar Sinan Fine Arts University (2024). Kemal Tahir’in çıraklık yılları. https://msgsu.edu.tr/etkinlikler/kemal-tahirin-ciraklik-yillari/
• Nesin, A. (2023). Salkım salkım asılacak adamlar. Nesin.
• Nesin, A. (2024). Birlikte yaşadıklarım birlikte öldüklerim: anılar-belgeler-denemeler-mektuplar. Ali Nesin (Ed.). Nesin.
• Nureddin, V. (1975). Bu dünyadan Nazım geçti. Cem.
• Özgüç, A. (2012). Ansiklopedik Türk filmleri sözlüğü. Horizon İnternational.
• Özsoy, İ. (1979). Kemal Tahir kaynakçası. Barış Matbaası.
• Özsoy, İ. (2004). Yazarın gizli hazinesi. Ayşegül Yaraman (Ed.). Biyografya-4: Kemal Tahir (pp.195-200). Bağlam.
• Özsoy, İ. (2010). Devlet’ine küsmeyen aydın: Kemal Tahir. Ertan Eğribel&M. Fatih Andı (Ed.). Kemal Tahir 100 yaşında (pp.42-50). Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Özsoy, İ. (2021). Kitaplı casus Kemal Tahir’in ilk üç kitabı ve müsteara mahkûm edilen emeği. Asım Öz (Ed.). Kemal Tahir kitabı-bir aydın üç dönem (pp.73-83). Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Pekman, C. (2022). Pek yakında. Gökhan Akçura (Ed.). Ertem Eğilmez (pp. 13-110). İstanbul Kültür ve Sanat Ürünleri A.Ş.
• Tahir, K. (1969). Göl İnsanları. Bilgi.
• Tahir, K. (2013). Bir Nedim divanının esrarı. Özgür Günay (Ed.). Biz böyle delikanlılar değildik! Tefrika romanlar Cilt-1: 1947-1951 (pp. 505-599). İthaki.
• Tahir, K. (2022). Bir mülkiyet kalesi. Ketebe.
• Tahir, K. (2022). Kurt kanunu. İstanbul: Ketebe.
• Tahir, K. (2022). Rahmet yolları kesti. Ketebe.
• Tahir, K. (2022). Yol ayrımı. Ketebe.
• Tahir, K. (2023). Notlar/Mektuplar. Cengiz Yazoğlu (Ed.). Ketebe Yayınları.
• Tahir, K. (2024). Yenikapı’da bir akşam. İsmail Coşkun&Mehmet Güven Avcı (Ed.). Yüz bin çiçek saksısına bakan on adam: Son Posta yazı ve röportajları 1936-1937 (pp.197-200). Ketebe.
• Türk, İ. (2004). Senaryo Bülent Oran. Dergâh.
• Ünüvar, S. (2024). Bozkırdaki çekirdek: köy enstitüleri. Ayşen Şatıroğlu (Ed.). Yeni perspektifler ışığında Kemal Tahir (pp. 229-254). Ketebe.
• Üyepazarcı, E. (2019). Unutulanlar, hiç Bilinmeyenler ve bilinmek istemeyenler: Türkiye'de popüler romanın ilk yüzyılının öyküsü (1875-1975). 2nd. volume. Oğlak.
• Üyepazarcı, E. (2023). Korkmayınız Mister Sherlock Holmes! Türkiye'de polisiye romanın 140 yıllık öyküsü (1881-2021). Oğlak.
• Yavalar, D. E. (2019). İkinci dönem tef ’in siyasal duruşu. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 1402-1432. https://doi.org/10.19145/e-gifder.584166
• Yetiş, K. (2016). Mustafa Kemal in yorgun savaşçı. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 2(4), 65-78.
• Yıldırım, İ. (1985). Halk plajı. Günümüzde Kitaplar Dergisi, 17, 33-34.
• Yıldırım, Y. (2003). Melda Kalyoncu ile Kemal Tahir hakkında röportaj. Ertan Eğribel&Ufuk Özcan (Ed.). Sosyoloji yıllığı-kitap 10: Kemal Tahir’in 30. ölüm yıldönümü anısına (pp.328-329). Kızılelma.
• Yılmaz, T. (2010). Demokrat Parti döneminde muhalif bir mizah dergisi: Tef (1954-1955). [Master’s Thesis, Yıldız Teknik Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp