Proje Seçim Problemi İçin AHP ve TOPSIS Bütünleşik Yaklaşımı: Bir Proje Yönetim Firmasında Uygulama

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 147 - 163, 31.12.2024

Melike Gökçen Ünver , Feride Fatmanur Özcan , Mehmet Pınarbaşı

https://doi.org/10.46578/humder.1537826

Öz

Belirlenen zaman içerisinde belirli amaç etrafında toplanan grubun yaptığı çalışmalar proje olarak adlandırılmaktadır. Proje sahibi kurumlar yapılacak olan projeleri işi görecek olan kurumlara duyurur. Kurumlar bu projeler üzerinde gereklilikleri yerine getirmek şartıyla anlaşmaları imzalar. Projenin yapımını üstlenme aşamasında projeye dair birçok kriterin göz önünde bulundurulması gerekir ve bu kriterlerin her birinin önemi farklıdır eğer proje bu kriterleri istenen düzeyde sağlayabiliyorsa projede anlaşmaya varılır ve yapımı gerçekleştirilir. Bu aşamada proje yapımını üstlenen taraf birçok proje içerisinden kriterlerini en iyi ölçüde sağlayıp en iyi kazancı getirecek uygun projeyi seçmekte zorluk yaşar. Kısıtlı kaynakların kullanımı ve proje yapımının belirli maliyetler oluşturması nedeniyle birçok projenin arasından seçilen projenin en uygun proje olması proje bazlı çalışan kurumlar için büyük önem arz etmektedir. Yanlış bir proje seçiminde kaynakların israfı, zarar etme, anlaşmazlıklar, sürecin iyi yönetilememesi gibi sorunlar söz konusu olabilmektedir. Bu çalışmada çok kriterli karar verme yöntemleri kullanılarak proje seçim problemi üzerinde durulmuştur. Değerlendirme kriterlerinin belirlenmesinin ardından Analitik Hiyerarşi Proses yöntemi ile kriterler ağırlıklandırılmıştır. Belirlenmiş alternatif projeler oluşan ağırlıklar kullanılarak TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmiş ve uygun proje sırası elde edilmiştir. Önerilen çözüm yaklaşımı demir-çelik, savunma ve otomotiv sektörlerinden proje bazlı işler alıp yürüten bir firmada gerçek veriler ile uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre maliyet ve kar kriterleri en önemli kriterler, proje çeşidi ve müşteri ilişkisi kriterleri ise diğer kriterlere göre en az öneme sahip kriterler olarak belirlenmiştir. Yapılan TOPSIS uygulaması sonucunda alternatif projelerden inşaat projeleri ilk sırada çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Proje seçim problemi, AHP, TOPSIS, Seçim kriterleri, Çok kriterli karar verme

Kaynakça

• N. Ömürbek, Y. Makas, V. Ömürbek, AHP ve TOPSIS Yöntemleri ile Kurumsal Proje Yönetim Yazılımı Seçimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (2015) 59-83.
• B. F. Yıldırım, S. Kuzu Yıldırım, Ar-Ge proje seçim süreci için yeni bir entegre sezgisel bulanık grup karar verme yaklaşımı. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 10:2 (2022) 643-653.
• K. G. Kurtay, Y. Gökmen, A. Altundaş, H. A. Dağıstanlı, Savunma sanayii projelerinin çok +kriterli karar verme yöntemleriyle önceliklendirilmesi ve karşılaştırılması: karma bir model önerisi. SAVSAD Savunma ve Savaş Araştırmaları Dergisi, 31:1 (2021), 1-24.
• F. Kas Bayrakdaroğlu, N. Kundakcı, Bulanık EDAS yöntemi ile AR-GE projesi seçimi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 24 (2019) 151-170.
• Xiaoxia Duan, A sustainability-based multi-criteria decision approach for ınformation systems project selection. The Electronic Journal of Information Systems Evaluation Volume 22 :2 (2019).
• B. Karaman, H. Çerçioğlu, 0-1 hedef programlama destekli bütünleşik AHP – VIKOR yöntemi: hastane yatırımı projeleri seçimi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, ,30: 4 (2015).
• Cheng, W. L Eddie, Li, Heng, Analytic Network Process Applied to Project Selection. Journal of Construction Engineering and Management, (2005) 459 – 466.
• M. Hamurcu, H. M. Alağaş, T. Eren, Raylı sistem projelerinin seçiminde çok kriterli karar verme yöntemlerinin kullanımı. Transist 9. Uluslararası Ulaşım Teknolojileri Sempozyumu ve Fuarı, 2016.
• Gökşen, E. Çevik, Yatırım projelerinin değerlendirilmesinde AHP-VIKOR entegrasyonu ile bir kds önerisi. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2016 ,7(2), 219-235.
• F. Y. Kalende, F. Aygün, Promethee sıralama yöntemi ile yatırım projesi değerlendirme ve üretim sektöründe uygulanması. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 9:2 (2019) 183-208.
• M. Taş, Ş.N. Özlemiş, M. Hamurcu, T. Eren, Analitik hiyerarşi prosesi ve hedef programlama karma modeli kullanılarak monoray projelerinin seçimi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 2:2 (2017) 24-34.
• B. Uçakcıoğlu, T. Eren, Analitik hiyerarşi prosesi ve VIKOR yöntemleri ile hava savunma sanayisinde yatırım projesi seçimi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 2:2 (2017) 35-53.
• C.Gencer, Y. Doğan, Projelerin Seçiminde Metodolojik Bir Yaklaşımın DPT Projelerine Uygulanması. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 5:1 (2003) 55-71.
• Y. Çelikbilek, M. Özdemir, Çok kriterli karar verme yöntemleri, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, 2018.
• İ. Duzdar Argun, E. Acar, Ar-ge projesi seçim problemi: cam sektöründe bir uygulama. Endüstri Mühendisliği, 34:2- (2023) 276-310.
• E. Binici, E. Aksakal, Ar-Ge proje seçim problemine yeni bir yaklaşım ve çözüm önerisi: UTA yöntemi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 26:1 (2020) 211-226.
• J. Dodangeh, M. Mojahed, R. B. M. Yusuff, Best project selection by using of Group TOPSIS method. Computer Science and Information Technology- Spring Conference IACSITSC '09. 2009
• R. Alyamani, S. Long, The Application of Fuzzy Analytic Hierarchy Process in Sustainable Project Selection. Sustainability.; 12:20 (2020) 8314.
• M. Enea, D. Piazza, Project Selection by Constrained Fuzzy AHP. Fuzzy Optimization and Decision Making, 3:1 (2004) 39-62
• Khalili-Damghani, Sadi-Nezhad, A hybrid fuzzy multiple criteria group decision making approach for sustainable project selection. Applied Soft Computing, 13 (2012) 339–352.
• T. Yakıcı Ayan, T. Yakıcı Ayan, S. Perçin, Ar-Ge projelerinin seçiminde grup kararına dayalı bulanık karar verme yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26:2 (2012) 237-255.
• P. Amiri, Project selection for oil-fields development by using the AHP and fuzzy TOPSIS methods. Expert Systems with Applications 37:9 (2010) 6218-6224.
• A. Yildiz, Bulanık VIKOR Yöntemini Kullanarak Proje Seçim Sürecinin İncelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14:1 (2014) 115-127.
• G. Baysal Türkölmez, Yazılım projesi seçim probleminde çok amaçlı optimizasyon uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 17:1 (2016) 47-63.
• M. Bellahcene, F.-Z. Benamar, M. Mekidiche, AHP and WAFGP hybrıd model for ınformatıon system project selectıon. International Journal of the Analytic Hierarchy Process, 12:2 (2020).
• Ş. Gür, M. Hamurcu, T. Eren, Ankara’da Monoray projelerinin analitik hiyerarşi prosesi ve 0-1 hedef programlama yöntemleri ile seçimi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 23:4 (2017) 437-443.
• M. Hamurcu, T. Eren, Raylı Sistem Projeleri Kararında AHS-HP ve AAS-HP Kombinasyonu. GMBD, 3:3 (2017) 1–13.
• A. Mahmoudi, X. Deng, S. Javed, J. Yuan, Large-scale multiple criteria decision-making with missing values: project selection through TOPSIS-OPA. Journal of Ambient Intelligence and Humanized Computing, 12:1 (2021).
• Ö. Yıkıcı, T. Özçelik, Investment project selection with multi criteria decision making techniques in fmcg ındustry. International Journal of Engineering and Management Research, 13:3 (2023) 116–133.
• M. Hamurcu, T. Eren, Kent içi ulaşım için bulanık AHP tabanlı VIKOR yöntemi ile proje seçimi. Engineering Sciences, 13:3 (2018) 217-228.
• C. Taş, N. Bedir, T. Eren, Hm. Alağaş, AHP-TOPSIS yöntemleri entegrasyonu ile poliklinik değerlendirilmesi: Ankara’da bir uygulama. Sağlık Yönetimi Dergisi, 2:1 (2018) 1-17.
• T.L. Saaty, The analytic hierarcy process, New York, McGraw-Hill, 1980.
• C.L. Hwang, K. Yoon, Multiple attribute decision making: methods and applications. Springer-Verlag, New York.,1982.
• Z. Ercan, M. Pınarbaşı, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Biyogaz Enerji Santrali Kuruluş Yeri Seçimi: Ankara İli Polatlı İlçesi İçin Bir Örnek. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 10:2 (2024) 395-408.
• E. Guven, M. Pınarbaşı, H.M. Alakas, T. Eren, Evaluation of natech criteria in organized industrial zones: An application for Kırıkkale province. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 91 (2024) 105379.
• E. Guven, M. Pınarbaşı, H.M. Alakas, T. Eren, Organize Sanayi Bölgeleri’nin Natech Riskine Göre Değerlendirilmesi: Kocaeli İli İçin Bir Örnek. Resilience, 8:1 (2024) 13-30.