Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Öğrenci Başarıları Üzerine Bir Çalışma

Yıl 2019, Cilt: 34 Sayı: 2, 505 - 523, 30.04.2019

Seva Demiröz Yüksel Kavak

Öz

Bu
araştırmada, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları
ile öğrencilerin okul başarıları arasındaki ilişkilerin ortaya konulması
amaçlanmıştır. Bu kapsamda, 2012 – 2013 öğretim yılında Ankara ilinde bulunan kamu
ortaokullarındaki öğretmenlerin kendi örgütsel vatandaşlık davranışlarına
ilişkin algıları ile aynı öğretim yılında bu okullarda okuyan 8. sınıf
öğrencilerinin okul başarıları arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesine
çalışılmıştır. Araştırma betimsel bir araştırma olup, ilişkisel tarama modeli
kullanılmıştır. Örneklem, Basit Rastgele Örnekleme yöntemiyle hesaplanmıştır. Araştırmada
öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarını (ÖVD) ölçmek üzere Yaylacı
(2004) tarafından geliştirilen ÖVD ölçeği kullanılmıştır. Araştırma, 85 kamu
ortaokulunda görev yapmakta olan 533 öğretmene ulaşılarak tamamlanmıştır. Öğrencilerin
okul başarıları olarak, araştırma kapsamındaki okulların 8. Sınıf
öğrencilerinin son üç yıllık yılsonu başarı puanı ortalamaları esas alınmıştır.
Araştırma sonuçlarına göre, öğretmenler, örgütsel vatandaşlık davranışları ile
ilgili olumlu görüşlere sahip olup bu davranışları genellikle
göstermektedirler. Öğretmenlerin meslekteki kıdemleri arttıkça örgütsel
vatandaşlık davranışları pozitif yönde artmaktadır. Bulundukları okuldaki
çalışma süreleri arttıkça da öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları
pozitif yönde artmaktadır. Öğretmenlerin “uyma”, “sadakat” ve “bireysel
inisiyatif” davranışları ile öğrencilerin okul başarıları arasında pozitif
yönlü bir ilişki bulunmuştur. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak, okul
yönetimlerine ve eğitimle ilgili yetkililere, öğretmenlerin örgütsel
vatandaşlık davranışlarının yaygınlaştırılması ve artırılmasına dönük
önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, örgütsel vatandaşlık davranışı, öğrenci başarısı

A Study on the Relationship between the Teachers’ Organizational Citizenship Behavior and the Students’ Success

Öz

This study aims to reveal
the relationship between the perceptions of teachers serving at state secondary
schools located in central districts of Ankara with regard to their own
organizational citizenship behavior and the achievements
of the 8^th grade students who were registered in these schools during the 2012-2013 academic year.
This descriptive study was conducted using a relational survey model. The sample
was calculated by simple random sampling method. Research was completed with 533 teachers at 85 public
secondary schools. As the criterion for the students’ school success, the average
grades from the last three years of 8^th graders studying in the
2012-2013 academic year have been taken. At the conclusion of the study, it was
discovered that teachers generally have the perception that they show
organizational citizenship behaviors. When seniority of the teachers increases,
their organizational citizenship behavior also increases. Besides, the working
years of teachers at their current schools positively affect their level of
organizational citizenship behavior. In addition, “students’ success” increases
positively as the teachers’ “compliance”, “loyalty” and “individual initiative”
behaviors increase. Based on the findings of the research, school
administrators and educational authorities are advised to spread and improve
organizational citizenship behavior in educational organizations.

Anahtar Kelimeler

Teacher, organizational citizenship behavior, student success

Kaynakça

• Aydın, İ. (2013). Öğretimde denetim. (4.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Belogolovsky, E., & Somech, A. (2012). Teachers’ organizational citizenship behavior: An empirical examination of the subjective and dynamic nature of the boundary between in-role and extra-role behavior. Advances in Educational Administration, 13, 31-59.
• Bogler, B., & Somech, A. (2004). Influence of teacher empowerment on teachers’ organizational commitment, professional commitment and organizational citizenship behavior in schools. Teaching and Teacher Education, 20(3), 277-289.
• Carmeli, A. (2005). Perceived external prestige, affective commitment and citizenship behaviors. Organization Studies, 26(3), 443-464.
• Chen, S. X., & Carey, T. P. (2009). Assessing citizenship behavior in educational contexts: The role of personality, motivation, and culture. Journal of Psychoeducational Assessment, 27(2), 125-137.
• Çetin, M., Yeşilbağ, Y. ve Akdağ, B. (2003). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 17, 39-54.
• Çınar-Altıntaş, F. (2001). Organizasyonel davranış alanında yeni bir yaklaşım: Organizasyonel yurttaşlık davranışı. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 3(1).
• DiPaola, M. F., & Hoy, W. K. (2005). Organizational citizenship of faculty and achievement of high school students. The High School Journal, Feb/Mac, 35-44.
• DiPaola, M. F., & Tschannen-Moran, M. (2001). Organizational citizenship behavior in schools and its relationship to school climate. Journal of School Leadership, 11, 424-447. Jurewicz, M. M. (2004). Organizational citizenship behaviors of middle school teachers: A study of their relationship to school climate and student achievement. Unpublished Doctoral Dissertation, College of William and Mary, Williamsburg, VA.
• Karabey, C. N. ve İşcan, Ö. F. (2007). Örgütsel özdeşleşme, örgütsel imaj ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 231-241.
• Khalid, S. A, Jusoff, K., Othman, M., Ismail, M., & Rahman, N. A. (2010). Organizational citizenship behavior as a predictor of student academic achievement. International Journal of Economics and Finance, 2(1), 65-71.
• Organ, D.W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington: Lexington Books.
• Organ, D. W., Podsakoff, M. P., & Mackenzie S. B. (2006). Organizational citizenship behavior. California: Sage Publications.
• Oplatka, I. (2009). Organizational citizenship behavior in teaching: The consequences for teachers, pupils and the school. International Journal of Educational Management, 23(5), 375-389.
• Ölçüm- Çetin, M. (2004). Örgütsel vatandaşlık davranışı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• Özer, S. (2012). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışının demografik faktörler açısından değerlendirilmesi. EYFOR-III Eğitim Yönetimi Forumu. Nevşehir Üniversitesi, 12-13 Ekim 2012, 97-106.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Polat, S. ve Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54, 307-331.
• Polat, S. (2009). Organizational citizenship behavior (OCB) display levels of the teachers at secondary schools according to the perceptions of the school administrators. Procedia Social and Behavioral Sciences. 1, 1591-1596.
• Runhaar, P., Konermann, J., & Sanders, K. (2013). Teachers’ organizational citizenship behaviour: Considering the roles of their work engagement, autonomy and leader-member exchange. Teaching and Teacher Education 30(February, 2013), 99-108.
• Somech, A., & Ron. I. (2007). Promoting organizational citizenship behavior in schools: The impact of individual and organizational characteristics. Educational Administration Querterly, 43(1), 38-66.
• Turnipseed, D., & Murkison, G. (2000). Good soldiers and their syndrome: Organizational citizenship behavior and the work environment. North American Journal of Psychology, 2(2), 281-302.
• Yaylacı, A. F. (2004). İlköğretim okulları yönetici ve öğretmenlerinin örgütsel yurttaşlık davranışları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, K. (2010). Kamu ortaöğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili görüşleri. 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 1-16.
• Yılmaz, K. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işdoyumu düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 2(2), 1-14.
• Yılmaz, K. ve Taşdan, M. (2009). Organizational citizenship and organizational justice in Turkish primary schools. Journal of Educational Administration, 47(1), 108-126.
• Yücel, C. ve Samancı, G. (2009). Örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 113-132.
• Zeinabadi, H., & Salehi, K. (2011). Role of procedural justice, trust, job satisfaction, and organizational commitment in organizational citizenship behavior (OCB) of teachers: Proposing a modified social exchange model. Procedia Social and Behavioral Sciences, 29, 1472-1481.