The Effect of Perceived Instructional Effectiveness on Student Loyalty: A Multilevel Structural Equation Model

Yıl 2009, Cilt: 36 Sayı: 36, 109 - 118, 01.06.2009

Gülhayat Gölbaşi Şimşek Fatma Noyan

Öz

Eğitim araştırmalarında öğrencilerin, sınırların ve okulların çok aşamalı yapıda olması gibi, aynı öğretim üyesinden ders alan öğrenciler de çok aşamalı veri yapısına bir örnektir. Bu çalışmada Algılanan Öğretim Üyesi Etkililiğinin (AÖÜE) Öğrenci Sadakatine (ÖS) etkisinin araştırılması için, çok aşamah yapısal eşitlik modelinden yararlanılmıştır. 2004 akademik yılında 202 öğretim üyesinden (ikinci aşama örnekleme birimi) ders alan 17647 öğrenci (birinci aşama örnekleme birimi) araştırınamn örneklemini oluşturmuştur. Hem öğretim üyesi içi, hem de öğretim üyeleri arası yapısal eşitlik modelleri AÖÜE’nin ÖS’yi olumlu etkilediğini doğrulamıştır. ÖS’deki değişkenliğin AÖÜE tarafından açıklanan kısnn, öğretim üyesi içi modelde %57 iken, öğretim üyeleri arası modelde %92 bulunmuştur. Ayrıca çahşmada ikinci aşama değişkenlerinin öğretim üyeleri arası modelde ÖS’ye etkisi de araştırılmıştır

Anahtar Kelimeler

çok aşamah yapısal eşitlik modeli, algılanan öğretim üyesi etkililiği, öğrenci sadakati

Kaynakça

• Bearden, W.O., & Teel, J .E. (1983). Selected determinants of consumer satisfaction and complaint reports. Journal of Marketing Research, 2, 21-28.
• Bonetti, S. (1994). On the use of student questionnaires. Higher Education Review, 26(3), 57- 64.
• Chan, K.C. (2001). Does Instructor Witness and Character Matter in Student Perception of Faculty Performance and Course Quality. Paper presented at the meeting of The Christian Business Faculty Association 17th Annual Conference. Olivet Nazarene University.
• G. GÖLBAŞI ŞİMŞEK-F.NOYAN / H. Ü Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 36 (2009), 109-118
• Chau, C.T. (1997). A bootstrap experiment on the statistical properties pf students’ ratings of teaching effectiveness. Research in Higher Education, 38(4), 497-517.
• Cheung, M_KE. W—L., & Au, K. (2005). Applications of multilevel structural equation modeling to cross-cultural research. Structural Equation Modeling, 12(4), 598-619.
• Dyer, G.N., Hanges, P.J., & Hall Rosalie, J. (2005). Applying multilevel conŞrmatory factor analysis techniques to the study of leadership. The Leadership Quarterly, 16, 149-167.
• Ekinci C. E., & Burgaz B. (2007). Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin bazı akademik hizmetlere ilişkin beklenti ve memnuniyet düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 120-134.
• Guolla, M. (1999). Assessing the teaching quality to student satisfaction relationship: Applied customer satisfaction research in the classroom. Journal of Marketing Theory and Practice, 16, 87-97.
• Heck, R.H., & Thomas, S.L. (2000). An introduction to multilevel modeling techniques Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Hellier, P.K., Geursen, G.M., Carr, R.A., & Rickard, J.A. (2003). Customer repurchase intention: A general structural equation model. European Journal of Marketing, 3 7(1 1/ 12), 1762-1800.
• Hofmann, D.A. (1997). An overview of the logic and rationale hierarchical linear models. Journal of Management, 23, 723- 744.
• Hox, J .J . (1993). Factor analysis of multilevel data: Gauging the Muthén model. In J .H.L. Oud and R.A.W. van Blokland— Vogelesang (Ed.), Advances in longitudinal and multivariate analysis in the behavioral sciences (pp. 141-156). Nijmegen: NL:ITS.
• Hu, L., & Bentler, P.M. (1999). Cutoff criteria for fıt indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1—55 .
• Innis, DE. (1991). Customer service, repurchase intentions, market orientation and Şrm performance in the channel. Unpublished doctoral dissertation, University of Ohio State.
• Jackson, D.L., Teal, C.R., Raines, S.J., Nansel, T.R., Force, R. C., & Burdsal, C.A. (1999).The dimensions of students’ perceptions of teaching effectiveness. Educational and Psychological Measurement, 59(4), 580-596.
• Jöreskog, K.G. (1977). Structural Equation modeling in the social sciences: Specification, estimation and testing. In P.R. Krishnaiah (Eds.), Application of Statistics (pp. 265- 287). North-Holland, Amsterdam.
• Kaplan, D. (2000). Structural Equation Modeling: Foundations and Extensions. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Kaplan, D., & Elliot, R.P. (1997). A didactic example of multilevel structural equation modeling applicable to study of organizations. Structural Equation Modeling, 4(1), 1-4.
• Kozlowski, S.W., & Klein, K.]. (2000). A multilevel approach to theory and research in organizations: Contextual, temporal, and emergent properties. San Francisco: Jossey Bass.
• Lee, S.Y. (1990). Multilevel analysis of structural equation models. Biometrika, 77, 763-772.
• Marsh, H.V., & Rochi, L.A. (1997). Making student’s evaluations of teaching effectiveness effective. American Psychologist, 52(1 1), 1187-1197.
• Marsh, H.W. (1987). Student’s evaluations of university teaching: Research findings, methodological issues, and directions for future research. International Journal of Educational Research, 11(3), 263 -388.
• Marsh, H.W., Overall, U.J., & Kesler, P.S. (1979). Validity of student evaluation of instructional effectiveness: A comparison of faculty self-evaluations and evaluation by their students. Journal of Educational Psychology, 71(2), 149-160.
• Marsh, H.W., & Rochi, L.A. (2000). Effects of granting leniency and low workload on students’ evaluations of popular myth, bias, validity, or innocent bystanders. Journal of Educational Psychology, 71 (2), 149-160.
• Muthén, B.O. (1989). Latent variable modeling in heterogeneous populations. Psychometrika, 54, 557-585.
• Muthén, B0. (1990). Mean and covariance structure analysis of hierarchical data. UCLA, Statistics Series.
• Muthén, B.O. (1991). Multilevel factor analysis of class and student achievement components. Journal of Educational Measurement, 28(4), 338-354.
• Muthén, B0. (1994). Multilevel covariance structure analysis. Sociological Methods and Research, 22, 376-398.
• Muthén, B.O., & Sattora, A. (1989). Multilevel aspects of varying parameters in structural models. In R.D. Bock (Ed.), Multilevel analysis of educational data. San Diego: Academic.
• Nasser, F., & Hagtvet, K.A. (2006). Multilevel analysis of the effects of student and instructor/course characteristics on student ratings. Research in Higher Education,47(5), 559-590.
• Oliver, R.L. (1980). A cognitive model of the antecedents and consequences of satisfaction decisions. Journal of Marketing Research, 17, 460-469.
• Oliver, R.L. (1981). Measurement and evaluation of satisfaction processes in retail settings. Journal of Retailing, 57(3), 35- 48.
• Rabe-Hesketh, S., Skrondal, A., & Zheng, X. (2007). Multilevel structural equation modeling. Handbook of Latent Variable and Related Models (pp. 209-227). Amsterdam: Elsevier. G. GÖLBAŞI ŞİMŞEK—ENOYAN / H. Ü Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 36 (2009), 109-118 117
• Roest, H., & Pieters, R. (1997). The nomological net of perceived service quality. International Journal of Service Industry Management, 8(4), 336-351.
• Roundenbush, S.W., & Bryk, A.S. (2002). Hierarchical Linear models: Applications and data analysis methods. Thousand Oaks, CA:Sage.
• Roundenbush, S.W., & Willams, J .D. (Eds.). (1991). Schools, classrooms, and pupils: International studies of schooling from a multilevel perspective. Orlando: Academic press.
• Stapleton, L.M. (2006). Using multilevel structural equation modeling techniques with complex sample data. Structural Equation Modeling: A second course, 345-383.
• Appendix l-Items On The Evaluation Questionnaire
• Part I. Perceived Instructional Effectiveness
• X1.The instructor taught the course according to the syllabus.
• X2.The knowledge and ability of instructor was sufficient.
• X3.Preparation of course was done by instructor before the courses.
• X4.The instructor had a good communication with students.
• X5.The instructor provided clear understanding of the course.
• X6.The instructor used course and teaching equipment effectively.
• X7.The instructor encouraged student participation and/or discussion.
• X8.The instructor encouraged the students to research (library, internet etc.)
• Part II. Student Loyalty
• Y. I would like to take another course from the same instructor. GENİŞLETİLMİŞ ÖZET
• Özellikle son yıllarda üniversitelerdeki eğitim ve öğretim faaliyetlerinin geliştirilmesi
• kapsamında, öğretim üyesi etkililiğinin ve kalitesinin ölçülmesi için öğrenci değerlendirme formları
• kullanılmaktadır. Bununla beraber bu formların geçerliliği hakkındaki tartışmalar da halen devam
• etmektedir. Bu konuda ileri sürülen fikirlerden biri, öğrenci memnuniyetinin öğretme kalitesini ifade
• ettiği şeklindedir. Bir diğeri de öğrenci memnuniyetinin ve öğretme etkililiğinin farklı kavramlar
• olduğudur. Buna göre öğrencinin öğretim üyesinden memnun olması, öğretim üyesinin de etkili
• olduğu anlamına gelmemektedir. Öğretim üyesi etkililiğinin öğrenci memnuniyetine etkisinin
• araştırıldığı çahşmalarda, öğretim üyesi etkililiğinin öğrenci memnuniyeti üzerinde olumlu etkisinin
• olduğu sonucuna da varılrrııştır.
• Öğretim üyesi etkililiği, öğrenci memnuniyeti ve öğrenci sadakati kavramları temellerini
• pazarlama araştırmalarından almaktadırlar. Pazarlama araştırmaları alamnda yapılan deneysel
• çalışmalarda müşteri memnuniyeti, algılanan ürün/hizmet kalitesi, müşteri sadakati, ürünü/hizmeti
• yeniden satın alma niyeti vb. kavramlar hemen her çahşmada kullanılmakta ve bu kavramlar ayrı ayrı
• ele alınmaktadırlar. Pazarlama teorisine göre algılanan kalite ve müşteri memnuniyeti, müşteri
• sadakatinin belirleyicileri olmaktadırlar. Algılanan kalite müşterinin ürün veya hizmet sağlayıcımn
• standardı hakkındaki genel değerlendirmesidir. Müşteri memnuniyeti ise, ürün/hizmet sağlayıcımn,
• müşterinin istek, beklenti ve ihtiyaçlarım karşılaması bağlamında müşteri tarafından hissedilen genel
• memnuniyet ve iç huzurdur. Müşteri sadakati ise en genel tanımıyla müşterinin ürünü/hizmeti aynı
• sağlayıcıdan almaya devam etme isteğidir. Bu bağlamda, bu kavramlar eğitim alanında ele
• ahndıklarında algılanan kalite, algılanan öğretim üyesi etkililiğine, müşteri sadakati ise öğretim
• üyesine karşı öğrenci sadakatine karşılık gelmekte ve pazarlama araştırmalarında olduğu gibi algılanan
• öğretim üyesi etkililiğinin öğrenci sadakatini pozitif olarak etkilediği düşünülmektedir. Burada tekrar
• üzerinde durulınası gereken nokta algılanan öğretim üyesi etkililiğinin pazarlama literatüründeki
• ürün/hizmet kalitesine denk geldiği ve öğrenci memnuniyeti olmadığıdır.
• Eğitim alamnda daha önce yapılmış olan çalışmalarda, yukarıda verilen kavramlar arasındaki
• ilişkilerin incelenmesinde, öğrencilerin öğretim üyelerinde gruplandığı dikkate ahnmayarak, yalnızca
• öğrencilerin örnekleme birimler oldukları veya yalnızca öğretim üyelerinin ele alınmasıyla, her
• öğretim üyesi için öğrencilerinden elde edilen skorları kullanılması şeklinde iki tür veri kullanılmıştır.
• 1 8 G. GÖLBAŞI ŞIMŞEK—ENOYAN /H. Ü Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal ofEducation), 36 (2009), 109-1 18
• Fakat bu iki yaklaşımın da bazı dezavantajları bulunmaktadır. Bu yaklaşımları ilki olan ve dağıtma adı
• verilebilen yaklaşımda, öğrencilerin öğretim üyeleri üzerinde yuvalanmış olduğu, aşamalı veri yapısı
• göz ardı edilmektedir. Böylece istatistiksel analizlerin en temel varsayımı olan birimlerin bağımsızlığı
• varsayımı en başta ihlal edilmiş olmaktadır. Çünkü aym öğretim üyesinden ders alan öğrencilerin, bu
• öğretim üyesine verdikleri puanlar arasında ilişki olacağı ve böylece de gözlemlerin bağımsızlığı
• varsayımının bozulacağı açıktır. Bu varsayım ihlali halinde tahminler sistematik hatalı olacak ve
• birinci tür hata da artacaktır. Veri analizinde kullanılan ikinci yaklaşım her bir öğretim üyesi için
• öğrenciler tarafından verilen puanların toplanmasıdır ve bu yaklaşıma da kısaca toplanma yaklaşımı
• denilebilmektedir. Bu durumda da örnek büyüklüğü yalnızca öğretim üyesi sayısı kadar olacak ve
• böylece büyük miktarda bilgi kaybı ortaya çıkacaktır. Ayrıca analizler sonucunda bulunacak
• sonuçların yorumlanmasında da sorunlar yaşanacaktır. Çünkü dağıtma ve toplanma yaklaşımlarından
• elde edilen veri aynı anlamda değildir. Verinin bu şekilde yuvalannıış olduğu durumlarda, çok aşamah
• verideki bağımlılık yapısını telafi etmek için, çok aşamalı modellerden yararlanılmaktadır.
• Bu makalenin asıl konusu algılanan öğretim üyesi etkililiğinin öğrenci sadakati üstündeki
• etkisinin araştırılmasıdır. Sözü edilen bu iki kavram latent (örtük) değişkenler olduklarından ve örtük
• değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmek istendiğinden, Yapısal Eşitlik Modellerinin (YEM)
• kullanılması uygun olmaktadır. Bununla beraber, verinin aşamalı yapısı da hesaba katıldığında,
• modelleme için kullamlabilecek en uygun yaklaşımın Çok Aşamalı Yapısal Eşitlik Modelleri
• (ÇAYEM) olduğu açıktır. ÇAYEM gözlem birimlerinin hiyerarşik veya kümelenmiş olması
• durumunda geçerli istatistiksel çıkarsama yapılmasına olanak sağlayan, çok aşamah modellerin ve
• YEM’in sentezi olmaktadır. Bu güçlü yöntem, öğretim üyeleri arası ve öğretim üyeleri içi değişkenliği
• eş anlı olarak fakat ayrı ayrı ele almaktadır.
• Bu çalışmada kullamlan veriler, Türkiye’deki en büyük üniversitelerden biri olan Yıldız Teknik
• Üniversitesi’nin öğrenci ve öğretim üyelerinden elde edilmiştir. Ders/öğretim üyesi değerlendirme
• fornılarımn kullanılması üniversitede 2003 y111nda başlanıış olup hala devam etmektedir. Tesadüfi
• olarak seçilen 202 öğretim üyesinde ders alan toplam 17647 öğrenciye ait değerlendirme formlarından
• elde edilen veriler, bu çahşmanm verilerini oluşturmaktadır. Örnekteki öğretim üyelerirıin %68.4’ü
• erkek, %31.6’sı kadındır; %54.6’s1 doçent veya profesör, %45.4’ü öğretim görevlisi veya yardımcı
• doçenttir. Sistematik hatalı cevaplardan kaçınmak amacıyla, öğrenci değerlendirme formlarında
• öğrenci bilgileri sorulmamıştır.
• Algılanan öğretim üyesi etkililiğini ölçen sekiz madde ve öğrenci sadakatini ölçen tek madde
• Ekl’de verilmektedir. Soruların cevaplandırılmasmda 5 noktah Likert ölçek kullamlnııştır. Algılanan
• öğretim üyesi etkililiği için güvenilirlik katsayısı da oldukça yüksektir (Cronbach’s alpha=0.9048).
• Bu çalışmadaki araştırma hipotezirrıiz, algılanan öğretim üyesi etkililiğinin, öğrenci sadakatini
• olumlu olarak etkilediği şeklindedir. Bu hipotez hem öğretim üyeleri arası modelde hem de öğretim
• üyeleri içi modelde reddedihnemektedir. Yani algılanan öğretim üyesi etkililiği arttıkça öğrencinin
• öğretim üyesinden tekrar ders alma isteği yani öğrenci sadakati de artmaktadır. Öğretim üyeleri içi
• modelde öğrenci sadakatinin algılanan öğretim üyesi etkililiği tarafından açıklanan varyansı %57 iken,
• öğretim üyeleri arası modelde bu oran %92 olmaktadır. Bunun asıl sebebi öğretim üyeleri arası
• modelde ölçme hatalarının etkisinin yok denecek kadar az olmasıdır. Çalışmadaki ikincil amacımız,
• öğretim üyeleri arası modelde, öğrenci sadakatinin öğretim üyesinin akademik ünvanından, öğretim
• üyesinin algılanan etkililiğinin de verilen ders sayısı, toplam ders saati, öğretim üyesinin yayınlarımn
• ilgili bölüm yaymlarına oram olan yayın oramndan, ve öğretim üyesinin cinsiyetinden etkilendiği
• şeklindedir. Bu hipotezlerden yalmzca ilki kabul edilirken, diğerleri reddedilmiştir. Yani öğretim
• üyeleri arası modelde, öğretim üyesinin ünvanı ve algılanan öğretim üyesi etkililiği arttıkça öğrenci
• sadakati de artmaktadır. Diğer taraftan öğretim üyesinin göreli yayın sayısının, verdiği farklı ders
• sayısı ve toplam ders saatinin ve cinsiyetinin algılanan öğretim üyesi etkililiği üzerinde anlamlı bir
• etkisi bulunamamıştır. Sonuç olarak öğretim üyesinin akademik performansı öğrenciler tarafından
• algılanan öğretimsel etkililiğini etkilememekte, algılanan öğretim üyesi etkililiği ve öğretim üyesinin
• akademik ünvanı ise öğrencilerin öğretim üyesine sadakatini arttırmaktadır.