Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği Doktora Tezlerinde Hemşirelik Kuram ve Model Kullanımı: Türkiye Örneklemi

Yıl 2024, , 169 - 177, 28.08.2024

Emel Öztürk Turgut

https://doi.org/10.31125/hunhemsire.1383389

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı psikiyatri ve ruh sağlığı hemşireliği doktora tezlerinde kullanılan hemşirelik modellerini belirlemektir.
Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipteki geriye dönük doküman analizi yapılan bu araştırmada, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi'nde yer alan sağlık bilimleri enstitülerinin psikiyatri hemşireliği anabilim dallarında yapılan tezler, Eylül- Ekim 2023 tarihinde incelenmiştir. Çalışma 14 doktora tezi ile tamamlanmıştır. Verilerin kaydedilmesi ve analiz edilmesinde word ve excel programları kullanılmıştır.
Bulgular: Doktora tezlerinde en çok Roy Adaptasyon Modeli ve ardından Neuman Sistemler Modeli'nin kullanıldığı belirlenmiştir. Örneklem grubu incelendiğinde dört tezin randomize kontrollü olduğu ve altı tezin toplum ruh sağlığı hemşireliği kapsamında yapıldığı saptanmıştır.
Sonuç: Roy Adaptasyon Modeli duygusal ifade, benlik saygısı ve tedavi alanı gibi konularda olumlu etkilere sahiptir. Örneklem grubu olarak koruyucu ruh sağlığı hizmetlerine yönelme söz konusudur. Doktora tezlerinde kontrol gruplu deneysel desenler kullanılmış, dört tezin randomize kontrollü olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doküman analizi, hemşirelik, modeller

The Use of Nursing Theory and Model in Mental Health and Psychiatric Nursing Doctoral Theses: Turkiye Sample

Öz

Aim: The aim of this study is to identify nursing models used in doctoral theses in psychiatric and mental health nursing.
Material and Methods: In this descriptive-type retrospective document analysis study, theses in mental health and psychiatric nursing departments of health sciences institutes were reviewed at the National Thesis Center of the Council of Higher Education on from September to October 2023. The study was completed with 14 doctoral theses. Word and Excel programs were used to record and analyze data.
Results: The Roy Adaptation Model and then the Neuman Systems Model were mostly used in doctoral theses. It was determined that four theses were randomized controlled, and six theses were done within the scope of community mental health nursing when the sample group was examined.
Conclusions: The Roy Adaptation Model has positive effects on issues such as emotional expression, self-esteem, and treatment areas. As a sample group, there was a tendency towards preventive mental health services. Experimental designs with control groups were used in doctoral theses, and four theses were determined to be randomized controlled.

Anahtar Kelimeler

Document analysis, models, nursing

Kaynakça

• 1. Babacan Gümüş A. Hemşirelik kuram ve modelleri. Çam O& Engin E (Editörler). Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Psikiyatri Hemşireliği Bakım Sanatı. Geliştirilmiş 3.baskı. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi; 2021.
• 2. T.C. Yükseköğretim Kurulu. Türkiye yükseköğretim yeterlilikler çerçevesi [İnternet]. Kabul tarihi 13 Ocak 2011 [Erişim tarihi 19.09.2023]. Erişim adresi: http://tyyc.yok.gov.tr/?pid=35.
• 3. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği. Resmî Gazete Tarihi [İnternet]. 20.04.2016 Resmî Gazete Sayısı: 29690 [Erişim tarihi 19.09.2023]. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=21510&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
• 4. Hemşirelik Yönetmeliği [İnternet]. Resmî Gazete Tarihi 08.03.2010 Resmî Gazete Sayısı: 27515 [Erişim tarihi: 19.09.2023]. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=13830&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
• 5. Keshavarz H, Shekari MR. Factors affecting topic selection for theses and dissertations in library and information science: A national scale study. Libr Inform Sci Res 2020; 42(4).
• 6. Dağcı M. Türkiye’de 2008-2018 yılları arasında model ve kuram kullanılmış hemşirelik araştırmaları: sistematik inceleme. IGUSABDER 2019; 9: 929-43.
• 7. Türen S, Atakoğlu R, Madenoğlu Kıvanç M, Gül A. Hemşirelikte kuram ve modele dayalı lisansüstü tez çalışmalarının incelenmesi. IGUSABDER 2020; 11: 202-16.
• 8. Şahin G, Buldak Cİ, Kaya V, Güvenç G, İyigün E. Türkiye’de hemşirelikte model kullanılarak yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi: sistematik derleme. JERN 2020;17(2):170-79.
• 9. Taş G, Dikeç G, Baysan Arabacı L. Türkiye’de ruh sağlığı ve psikiyatri hemşireliği alanında yürütülen lisansüstü tezlerin niceliksel ve içerik açısından incelemesi. J Psychiatric Nurs 2019;10(3):173-80.
• 10. Seki Öz H, Ayhan D. Şizofreni ile ilgili hemşirelik lisansüstü tezlerinin özellikleri. SABAD 2020; 2(1): 12-25.
• 11. Erdemir Ç. Hemşirelik Felsefesi Kuramlar- Bakım Modelleri ve Politik Yaklaşımlar. 1.Baskı. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi; 2013.
• 12. Bozkurt S. Çalışan ergenlerin öfke yönetiminde roy adaptasyon kuramı temelli hemşirelik yaklaşımının etkisi. [Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.2010.
• 13. Erdoğan N. Behçet hastalarına roy adaptasyon modeli bağlamında verilen psikoeğitimin hastalık uyumu, çift uyumu, benlik saygısı ve psikiyatrik belirtiler üzerine etkisi. [Doktora Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2019.
• 14. Ayakdaş Dağlı D. Roy adaptasyon modeline dayalı bireyselleştirilmiş hemşirelik girişimlerinin alkol bağımlılarında iyileşmeye etkisi. [Doktora Tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi; 2019.
• 15. Kaçmaz ED. Duygusal yeme davranışı olan üniversite öğrencilerinde roy uyum modeli temelli girişimlerin duygu yönetimine etkisi. [Doktora Tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi; 2022.
• 16. Koç Ş, Yumru H. Türkiye’de çocuk sağlığı ile ilgili hemşirelik araştırmalarında kuram-model kullanımı: sistematik derleme. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2019; 21(3): 85-103.
• 17. Zuhur Ş, Özpancar N. Türkiye’de kronik hastalık yönetiminde hemşirelik modellerinin kullanımı: sistematik derleme. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2017; 19(2): 57-74.
• 18. Hasanah I, Nursalam N, Pandin MGR, Ikhwani DA, Rohita TA. Critical analysis of using Roy's adaptation model in nursing research as an empirical for clinical practice: a systematic review.Preprints. (in press) 2022. https://doi.org/10.20944/preprints202205.0276.v1
• 19. Tatar Yüksel Ç. Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin yaşam deneyimlerinin Betty Neuman’nın sistemler modeli ile değerlendirilmesi. [Doktora Tezi]. Ankara:Gülhane Askeri Tıp Akademisi; 2008.
• 20. Partlak Günüşen N. Başetme grubu ile sosyal destek grubunun hemşirelerin tükenmişlik düzeyine etkisi. [Doktora Tezi]. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi; 2009.
• 21. İnan FŞ. Meme kanseri hastalarına tedavi sonrasında evde yapılan psikoeğitimin distres, anksiyete, depresyon ve yaşam kalitesine etkisi. [Doktora Tezi]. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi; 2014.
• 22. Bozdoğan S. Kanser hastalarının hemşirenin varlığını değerlendirmelerinin hümanistik hemşirelik kuramı bağlamında incelenmesi. [Doktora Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2014.
• 23. Tektaş P. Watson insan bakım modeline temellendirilmiş hemşirelik bakımının gebelik kaybı yaşayan gebelerin ruh sağlığına etkisi. [Doktora Tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi; 2015.
• 24. Temel M. Depresyonla baş etmede marjory gordon'un fonksiyonel sağlık örüntüleri modelinin etkinliği. [Doktora Tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2015.
• 25. Savaşan A. Etkisiz bireysel baş etme ve benlik kavramında bozulma hemşirelik tanısı alan alkol bağımlılarında tidal (gel-git) model’e dayalı psikiyatri hemşireliği yaklaşımının etkisi. [Doktora Tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi; 2015.
• 26. Demir Gayretli Ö. Kardiyoverter defibrilatörlü hastalarda insan bakım modeli temelli hemşirelik girişimlerinin psikososyal uyuma etkisi. Yayınlanmamış [Doktora Tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi; 2022.
• 27. Tel H, Sabancıoğulları S. Psikiyatri hemşireliği doktora tezlerinin özellikleri. DEUHYO ED 2014;7 (3),178-85.
• 28. T.C. Sağlık Bakanlığı. Ulusal ruh sağlığı eylem planı (2020- 2023) [İnternet]. [Erişim tarihi 19.09.2023]. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/Yayinlarimiz/Eylem_Planlari/Ulusal_Ruh_Sagligi_Eylem_Plani_2021-2023.pdf.
• 29. Stanley K. Design of randomized controlled trials. Circulation 2007; 115: 1164-69.
• 30. Hiçdurmaz D. Ruh sağlığı ve psikiyatri hemşirelerinin güncel sorunları. Turkiye Klinikleri J Med Ethics Law Hist-Special Topics 2017;3(1):22-7.
• 31. Boyacıoğlu NE. Yaşlıya bakım veren bireylerde hemşirelik bakımının etkinliği. [Doktora Tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2015.
• 32. Öztürk Turgut E. Şiddet gören kadınlarda tidal modele dayalı psikiyatri hemşireliği yaklaşımının psikolojik dayanıklılıklarına etkisi. [Doktora Tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi; 2018.