Sağlık Okuryazarlığının Değerlendirilmesinde Kullanılan Araçlar

Yıl 2019, , 126 - 131, 30.07.2019

Sultan Sarıyar , Hülya Fırat Kılıç

https://doi.org/10.31125/hunhemsire.598649

Cited By: 3

Öz

Sağlık okuryazarlığı günümüzde, sağlığın teşviki ve geliştirilmesi için temel bir belirleyici olarak karşımıza çıkmaktadır. Çağımızda, bilgiye erişimin kolaylaşması, insan ömrünün uzaması, kronik hastalıkların artması, bunlara yönelik sağlık hizmetlerinde değişim arayışları gibi yaşanan değişiklikler ile birlikte sağlık okuryazarlığının önemi artmıştır. Günümüzde bireylerin sağlık konusunda yeterli bilgi düzeyine, farkındalığa ve doğru tutum ve davranış geliştirme yeteneğine sahip olması, sağlık çalışanlarını daha iyi anlayabilmesi, sağlık kararlarına katılımda aktif rol alabilmesi, daha kaliteli sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi beklenmektedir. Bu nedenle öncelikle bireylerin sağlık okuryazarlığı düzeyinin belirlenmesi önem kazanmaktadır. Sağlık okuryazarlığı düzeyinin belirlenmesi, hemşire profesyonellerin sağlık eğitimi ve danışmanlık rollerini yerine getirmede anahtar role sahiptir. Dünyada karmaşık toplumların oluşması, insanların sağlıkla ilgili doğru ve yanlış bilgilerle bombardımana tutulması ve karmaşık sağlık ve eğitim sistemleriyle karşılaşılması, sağlık okuryazarlığı düzeyini belirlemeyi zorlaştırmaktadır. Sağlık okuryazarlığı, bireylerin kültürel ve sosyal boyutları göz önünde bulundurularak güvenilir ve geçerli ölçme araçları ile değerlendirilmeli ve sonuçlara göre önlemler alınmalı, eğitimler planlanmalıdır. Bu derlemede sağlık okuryazarlığının ölçümünde ülkemizde ve dünyada kullanılan ölçüm araçları, ölçüm araçlarının amaçları ve ölçüm araçlarının geçerlik ve güvenirliklerinin paylaşılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik, ölçüm, sağlık okuryazarlığı

Tools Used in the Assessment of Health Literacy

Öz

Health literacy is nowadays considered to be a vital determinant of health promotion. Today, health literacy has acquired greater importance as a result of the increase in access to information, elongation of human life, increased incidences of chronic disease and the search for changes in the healthcare services provided for chronic disorders. Individuals today are expected to have sufficient knowledge, awareness and ability to develop correct attitudes and behaviors about health, to better understand health workers, to take an active role in participation in health decisions and to benefit from higher quality health services. Therefore, it is important to determine the health literacy level of individuals, as this can play a key role for nurses in fulfilling the health education and counseling roles. The emergence of complex societies in the world, the continuous exposure of people to both accurate and inaccurate health information and encountering complex health and education systems make it difficult to determine the level of health literacy. Health literacy should be evaluated with reliable and valid measurement tools considering the cultural and social dimensions of individuals and measures should be taken according to the results and trainings should be planned. This review investigates the tools used in the measurement of health literacy levels in Turkey and the World, as well as their purposes and validity and reliability.

Anahtar Kelimeler

Health literacy, measurement, nursing

Kaynakça

• 1. Bilir N. Sağlık okuryazarlığı. Türk J Public Health. 2014; 12(1): 61-68.
• 2. Duong TV, Aringazina A, Baisunova G, Nurjanah Pham TV, Pham K M, Chang PW. Measuring health literacy in Asia: Validation of the HLS-EU-Q47 survey tool in six Asian countries. Journal of Epidemiology. 2017; 27(2): 80-86.
• 3. Sorensen K, Van den Broucke S, Pelikan JM, Fullam J, Doyle G, Slonska Z et al. Measuring health literacy in populations: illuminating the design and development process of the European Health Literacy Survey Questionnaire (HLS-EU-Q). BMC Public Health. 2013; 13: 948.
• 4. Çopurlar CK, Kartal M. Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl değerlendirilir? Neden önemli?. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 2016; 10(1). 5. Simonds SK. Health education as social policy. Health Education and Behavior. 1974; 2(1): 1-10.
• 6. Sezgin D. Sağlık okuryazarlığını anlamak. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi. 2013; Özel Sayı (3): 73-91.
• 7. World Health Organization. Health literacy. The solid facts. [Erişim tarihi: 23 Şubat 2018]. Erişim Adresi: http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf.
• 8. Sorensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle G, Pelikan J, Slonska Z, Brand H. (HLS-EU) Consortium health literacy project european. Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health. 2012; 12(1): 80.
• 9. Richtering SS, Hyun Karice, Neubeck L, Coorey G, Chalmers J, Usherwood Tim, Peiris David, Chow CK, Redfern J. eHealth literacy: predictors in a population with moderate-to-high cardiovascular risk. JMIR Hum Factors. 2017; 4(1): 1-9.
• 10. Monkman H, Kushniruk AW, Barnett J, Borycki EM, Greiner LE, Sheets D. Are health literacy and ehealth literacy the same or different? Stud Health Technol Inform. 2017; 245: 178-182.
• 11. Şengül H, Çınar F, Çapar H, Bulut A, Çakmak C. Sağlık Bilimleri Fakültesi öğrencilerin e-sağlık okuryazarlığı düzeyleri ve internet kullanımına yönelik tutumları: bir vakıf üniversitesi örneği. Journal of Social And Humanities Sciences Research. (JSHSR) 2017; 4(5): 1277-1287.
• 12. Beauchamp A, Buchbinder R, Dodson S, Batterham RW, Elsworth GR, McPhee C, et al. Distribution of health literacy strengths and weaknesses across socio-demographic groups: a cross-sectional survey using the health literacy questionnaire (HLQ). BMC Public Health. 2015; 15:67.
• 13. Tanrıöver MD, Yıldırım HH, Ready FND, Çakır B, Akalın HE. Türkiye sağlık okuryazarlığı araştırması. Ankara: Sağlık-Sen Yayınları; 2014.
• 14. Parker RM, Ratzan SC, Lurie N. Health literacy: A policy challenge for advancing high quality health care. Health Aff. 2003; 22(4): 147-153.
• 15. Aslantekin F, Yumrutaş M. Sağlık okuryazarlığı ve ölçümü. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2014; 13(4).
• 16. Akalın HE. Sağlık okuryazarlığı nedir? Neden önemlidir? [Erişim tarihi:23 Şubat 2018]. Erişim adresi: http://www.saglikpolitikalari.org/images/dosyalar/saglik-okuryazarligi-neden-onemli-erdal-akalin. pdf,
• 17. Kobayashi LC, Wardle J, von Wagner C. Limited health literacy is a barrier to colorectal cancer screening in England: Evidence from the English longitudinal study of ageing. Prev Med. 2014; 61: 100-105.
• 18. Lee SYD, Tsai TI, Tsai YW. Accuracy in selfreported health literacy screening: a difference between men and women in Taiwan. BMJ Open. 2013; 3:e002928.
• 19. Ishikawa H , Kiuchi T. Health literacy and health communication. BioPsychoSocial Medicine. 2010; 4: 18
• 20. Marques SRL, Lemos SMA. Health literacy assessment instruments: literature review. Audiology-Communication Research. 2017; 22: e1757.
• 21. Osborne H. Health literacy, From A to Z. 2th Edition. Burlington. Jones and Bartlett; 2013.
• 22. Ilgaz A, Gözüm S. Tamamlayıcı sağlık yaklaşımlarının güvenilir kullanımı için sağlık okuryazarlığının önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2016; 9(2).
• 23. Westra BL, Weinfurter EF, Delaney CW. Integrative nursing and health literacy (pp.446-455). Well Integrative Library: Oxford Universtiy Press; 2014.
• 24. Health literacy program. [Erişim tarihi: 23 Şubat 2018]. Erişim adresi: http://www.amaassn.org/ama/pub/about-ama/ama foundation/ ourprograms/public-health/health-literacyprogram.page, pdf,
• 25. Üçpunar E, Piyal B. Yetişkinlerde işlevsel sağlık okuryazarlığı uyarlama çalışması [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık; 2014.
• 26. Davis TC, Crouch M, Long SW, Jackson RH, Bates P, George RB, et al. Rapid assessment of literacy levels of adult primary care patients. Family Medicine. 1991; 23(6): 433-435.
• 27. Özdemir H, Alper Z, Uncu Y, Bilgel N. Yetişkinler arasındaki sağlık okuryazarlığı: Türkiye'den bir araştırma. Sağlık Eğitimi Araştırması. 2010; 25 (3): 464-477.
• 28. Weiss B, Mays MZ, Martz W, Castro KM, DeWalt DA, Pignone MP, et al. Quick assessment of literacy in primary care: the newest vital sign. Annual Family Medicine. 2005; 3: 514-522.
• 29. Baker DW. The meaning and the measure of health literacy. Journal of General İnternal Medicine. 2006; 21(8): 878-883.
• 30. Kumar D, Sanders LM, Perrin EM, Lokker N, Patterson B, Gunn V. Parental understanding of infant health information: Health literacy, numeracy, andthe Parental Health Literacy Activities Test (PHLAT). Acad Pediatr. 2010; 10: 309–316.
• 31. Topuz A. Sağlık okur-yazarlığı ölçeğinin geçerlik güvenirlik çalışmasının yapılması ve ebeveynlerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin ilaç uygulama hatalarına etkisinin belirlenmesi [Yüksek lisans Tezi]. İzmir: Şifa Üniversitesi; 2016.
• 32. Çimen Z, Bayık Temel A. Kronik hastalığı olan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı ilişkisi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2015; 33(3): 105-125.
• 33. Zühal A, Temel AB. Sağlık okuryazarlığı ölçeğinin türkçe formunun geçerlilik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2017; 25(2): 85-94.
• 34. Sezer A, Kadıoğlu H. Yetişkin sağlık okuryazarlığı ölçeğinin geliştirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2014; 17(3).
• 35. Norman CD, Skinner HA. eHEALS: the eHealth literacy scale. J Med Internet Res 2006; 8(4).
• 36. Coşkun S, Bebiş H. Psychometric evaluation of a Turkish version of the e-health literacy scale (e-heals) in adolescent. Gulhane Medical Journal. 2015; 57(4).
• 37. Abacıgil F, Harlak H. Okyay P. Avrupa sağlık okuryazarlığı ölçeği türkçe uyarlaması. Okyay, P. ve Abacıgil, F. (Ed.) Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması içinde (s. 21-41). Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1025; 2016.