Yaşlı Bakımında Kültürel Yeterlilik Süreci Modelinin Kullanılması

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 3, 278 - 284, 30.11.2020

Ayşegül Ilgaz

https://doi.org/10.31125/hunhemsire.834205

Cited By: 2

Öz

Günümüzün çok kültürlü dünyasında yaşlı sayısının artması yaşlı bakımında kültürel yetkinliğin önemini ve yaşlı bakım ihtiyacını artırmaktadır. Bu bağlamda yaşlılara yeterli, etkili ve kaliteli bir bakım sunmak için kültür de göz önüne alınmalıdır. Kültürü dikkate alarak bakım veren sağlık profesyonelleri yaşlı bireylerin davranışlarını yönlendiren kültürel nedenleri ve sağlık hizmetine başvurma nedenlerini değerlendirir. Yaşlı bireyin kültürünü anlayamama; yaşlılar ile iletişim bozukluklarına, tedaviye uyumun azalmasına, bakıma katılmama, bakımı reddetme gibi sorunlara ve sağlık bakımında eşitsizliklere neden olabilir. Kültürlerarası hemşireliğin temelini oluşturan “Kültürel Yeterlilik Süreci Modeli” ile bu bakımı sunmak ve sağlık bakımı sonuçlarını iyileştirmek mümkün olabilir. Bu model ile sağlık profesyonelleri yaşlı bireylerin kültürel yapısını değerlendirerek bu yapıya uygun olarak bakım verme yeteneğini geliştirebilir, yaşlıların kültürünü daha iyi anlayabilir, kültürel olarak yeterli bir bakımı sağlayabilir. Modelin kullanımı ile güvenilir bir ilişkinin kurulması, yaşlının bakıma katılması, sağlık sonuçlarında iyileşme ve yaşam kalitesinin artması mümkün olabilir. Bu derlemenin amacı yaşlı bireylerin bakımında Kültürel Yeterlilik Süreci Modelini açıklamaktır.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik, kültür, kültürel yeterlilik, kültürlerarası, yaşlı

Using Cultural Competence Process Model in Elderly Care

Öz

In today's multicultural world, the increase in the number of elderly people increases the importance of cultural competence in elderly care and elderly care needs. In this context, culture should be taken into account in order to provide adequate, effective and quality care for the elderly. Health professionals who care for culture, evaluate the cultural reasons that guide the behavior of the elderly and the reasons for applying to health services. Failure to understand the culture of the elderly person may lead to communication disorders, decreased compliance with treatment, non-attendance of care, rejection of care, inequalities in healthcare. It may be possible to offer care and improve health care outcomes with the “Cultural Competence Process Model”, which forms the basis of transcultural nursing. With this model, health professionals can improve the ability to provide care in accordance with this structure by evaluating the cultural structure of elderly individuals, understand the culture of the elderly better, and provide a culturally adequate care. With the use of the model, it may be possible for the elderly to participate in the care, to establish a reliable relationship, to improve health outcomes and to increase quality of life. The purpose of this review is to explain Cultural Competence Process Model in the care of elderly.

Anahtar Kelimeler

Cultural competence, culture, elderly, nursing, transcultural

Kaynakça

• 1. AHRQ. National healthcare quality and disparities report chartbook on care coordination; Agency for healthcare research and quality: Rockville, MD, USA [Internet]. 2014 [Erişim tarihi 15 Ekim 2019]. Erişim adresi: https://archive.ahrq.gov/research/findings/nhqrdr/nhqdr14/index.html
• 2. Cengiz Z, Budak F. Use of complementary medicine among people with diabetes in eastern Turkey: A descriptive study. Complement Ther Clin Pract. 2019;36:120-4.
• 3. TUİK. İstatistiklerle yaşlılar [Internet]. 2018 [Erişim tarihi 30 Ağustos 2019]. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-engelli-db/hastaliklar/Yasli_Sagligi/raporlar_istatistikler/TUIK_Yasli_Istatistik_2018.pdf
• 4. TC Sağlık Bakanlığı. Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı 2015-2020. Yayın no : 960 [Internet]. 2015 [Erişim tarihi 30 Ağustos 2019]. Erişim adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/Sa%C4%9Fl%C4%B1kl%C4%B1%20Ya%C5%9F.%202015-2020%20Pdf.pdf
• 5. Çavuş F. Yaşlılara yönelik evde bakım hizmetlerinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2013.
• 6. TC Sağlık Bakanlığı. Yaşlı Sağlığı Modülleri. Yayın no:810 [Internet]. 2011 [Erişim tarihi 10 Eylül 2019]. Erişim adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/yaslisagligi.pdf
• 7. Genç Y. Yaşlı bakım hizmetlerinde çağdaş yaklaşım: Kurumsal bakım yerine evde bakım hizmetlerinin güçlendirilmesi. Journal of Academic Social Sciences. 2015;3(10):36-57.
• 8. Bayık Temel A. Hemşirelikte kültürel yeterlik. Esen E, Yazıcı Z, editörler. Çok Kültürlülük ve Kültürlerarası İletişimin Sağlık Hizmetlerinin Sunumuna Etkileri. Ankara: Siyasal Kitabevi; 2011.
• 9. Şeker A, Kurt G. Bir sosyal politika alanı olarak yaşlılık ve sosyal hizmet uygulamaları. Nüfusbilim Dergisi. 2018;40:7-30.
• 10. Lehman D, Fenza P, Hollinger-Smith L. Diversity & cultural competency in health care settings [Internet]. 2016 [Erişim tarihi 30 Ağustos 2019]. Erişim adresi: https://www.ecald.com/assets/Resources/Diversity-and-Cultural-Competency.pdf
• 11. Türk Dil Kurumu. Güncel türkçe sözlük [Internet]. 2019 [Erişim tarihi 25.02.2020]. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/?kelime=k%C3%BClt%C3%BCr
• 12. Başalan İz F, Bayık Temel A. Hemşirelikte kültürel yeterlik. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 2009;5(17):51-8.
• 13. Campinha-Bacote J. The process of cultural competence in the delivery of healthcare services: A model of care. J Transcult Nurs. 2002;13(3):181-4.
• 14. Transcultural CARE Associate. The process of cultural competence in the delivery of healthcare services [Internet]. 2015 [Erişim tarihi 30 Temmuz 2019]. Erişim adresi: http://transculturalcare.net/the-process-of-cultural-competence-in-the-delivery-of-healthcare-services/
• 15. United Nations. Department of Economic and Social Affairs. World population ageing [Internet]. 2019 [Erişim tarihi 05 Nisan 2020]. Erişim adresi: https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WorldPopulationAgeing2019-Highlights.pdf
• 16. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Türkiye’de yaşlılara yönelik hizmetler, kurumsal yaşlı bakımı ve kurumsal yaşlı bakımında illerin durumu [Internet]. 2018 [Erişim tarihi 12 Eylül 2019]. Erişim adresi: https://ailevecalisma.gov.tr/media/9323/kitaptuerkiyede-yaslilara-yonelik-hizmetler-kurumsal-ya%C5%9Fl%C4%B1-bak%C4%B1m%C4%B1-ve-illerin-durumu2018.pdf
• 17. Kalınkara V. Yaşlı bireyler için yasam çevresinin ergonomik tasarımı. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi. 2010;3(1):54-64.
• 18. Yıldırım Kaptanoğlu A. TC. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Yaşlı sağlığı [Internet]. 2011 [Erişim tarihi 12 Eylül 2019]. Erişim adresi: https://www.aep.gov.tr/wp-content/uploads/2012/10/05_05_yasli-sagligi.pdf
• 19. Narayanasamy A. Transcultural nursing: How do nurses respond to cultural needs? British Journal of Nursing. 2003;12:185-94.
• 20. Ray MA. Transcultural Caring Dynamics in Nursing and Health Care. USA: FA Davis Company; 2016.
• 21. Wills J. Community development in public health and primary care. Sines D, Saunders M and Forbes-Burford J, editors. Community Health Care Nursing. 4th ed. United Kingdom: Blackwell Publishing Ltd; 2009.
• 22. Tortumluoğlu G. Transkültürel hemşirelik ve kültürel bakım modeli örnekleri. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2004;8(2):47-57.
• 23. Feinberg I, Greenberg D, Talwar A. Cultural Competence and health litearcy. Kopera-Frye K, editor. Health Literacy Among Older Adults. New York: Springer Publishing Company; 2017.
• 24. Flaskerud JH. Cultural competence: What is it? Issues in Mental Health Nursing. 2007;28:121-3.
• 25. Meaney KS, Bohler HR, Kopf K, Hernandez L, Scott LS. Service-learning and pre-service educators' cultural competence for teaching: An exploratory study. Journal of Experiential Education. 2008;31:189-208.
• 26. Bauer K, Bai Y. Using a model to design activity-based educational experiences to improve cultural competency among graduate students. Pharmacy (Basel). 2018;6(2):48.
• 27. Wall-Bassett E, Hegde A, Craft K, Oberlin A. Using campinha-bacote’s framework to examine cultural competence from an interdisciplinary international service learning program. Journal of International Students. 2018;8(1):274-83.
• 28. Gibbs DK, Culletion AL. A project to increase educator cultural competence in mentoring at-risk nursing students. Teaching and Learning in Nursing. 2016;11(3):118-25.
• 29. Campinha-Bacote J. Delivering patient-centered care in the midst of a cultural conflict: the role of cultural competence. Online Journal of Issues in Nursing. 2011;16(2):5.
• 30. Ingram R. Using Campinha-Bacote's process of cultural competence model to examine the relationship between health literacy and cultural competence. J Adv Nurs. 2012;68(3):695-704.
• 31. Blais K, Bollinger N. Teaching older adults and their families. Mauk KL, editor. Gerontological nursing: Competencies for care. 3rd ed. USA: Jones&Bartlett Learning; 2013.
• 32. Thiagarajan S, Thiagarajan R. Barnga: A simulation game on cultural clashes. London: International Press; 2011. 33. Bauer K, Liou D. Communication with diverse population groups. Bauer K, Liou D and Sokolik C, editors. Nutrition counseling and education skill development. 3rd ed. USA: Cengage Learning; 2016.
• 34. Chen ML. Ethnic or racial diffrences revisited: impact of dosage regimen and dosage form on pharmacokinetics and pharmacodynamics. Clin Pharmacokinet. 2006;45(10):957-64.
• 35. Ohta G. National standards for culturally and linguistically appropriate services (clas) in health and health care. Hawaii J Med Public Health. 2015;74(1)12.
• 36. Abitz T. Cultural congruence and infusion nursing practice. Journal of Infusion Nursing. 2016;39(2):75-9.