Bir Aile Sağlığı Merkezi’ne Kayıtlı Bireylerde Sağlık Okuryazarlığı Seviyesi ve İlişkili Faktörler

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 151 - 159, 14.07.2021

Ayşegül Ilgaz

https://doi.org/10.31125/hunhemsire.966349

Cited By: 12

Öz

Amaç: Bu çalışma, bir Aile Sağlığı Merkezi’ne kayıtlı bireylerin sağlık okuryazarlığı seviyesinin ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı-ilişki arayıcı tasarımdaki bu çalışma, bir Aile Sağlığı Merkezi’ne başvuran 320 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Veriler, kişisel bilgi formu ve Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32 ile toplanmıştır.
Bulgular: Katılımcıların %33.8’i yetersiz ve %42.2’si sorunlu/sınırlı sağlık okuryazarlığı seviyesindedir. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32’nin tedavi ve hizmet boyutunda katılımcıların %58.7’si, hastalıklardan korunma/sağlığın geliştirilmesi boyutunda %90.0’ı yetersiz ve sınırlı/sorunlu sağlık okuryazarlığı seviyesindedir. İleri yaşta, kadın cinsiyette, eğitim seviyesi ilkokul ve altı olan, çalışmayan ve çocuk sayısı fazla olan (3 ve üzeri), sağlık algısı kötü ya da fena değil olan, yaşanılan yerin büyük çoğunluğu köy/kasaba olan katılımcıların sağlık okuryazarlığı seviyesi anlamlı bir şekilde düşük bulunmuştur (p<.05). Lojistik regresyon analizinde, eğitim seviyesi ilkokul ve altı olanların sağlık okuryazarlığı seviyesi 7.4 kat, cinsiyeti kadın olanların 5.9 kat ve çocuk sayısı fazla olanların 3.5 kat düşük bulunmuştur (p<.05).
Sonuç: Katılımcıların sağlık okuryazarlığı seviyeleri yetersiz olup bu seviyeyi artırmaya yönelik multidisipliner ekip işbirliği ile girişimlerin yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

sağlık bilgisi, sağlık okuryazarlığı, sağlık tutumu, Sağlığın geliştirilmesi

Health Literacy Level in Individuals Registered to a Family Health Center and Related Factors

Öz

Aim: This study was carried out to determine the level of health literacy of individuals registered in a Family Health Center and related factors.
Material and Methods: This descriptive-relationship-seeking design study was conducted with 320 participants applied to a Family Health Center. Data were collected with personal information form and Turkey Health Literacy Scale-32.
Results: 33.8% of participants are inadequate, 42.2% are at the level of problematic/limited health literacy. 58.7% of the participants in the treatment and service dimension of Turkey Health Literacy Scale-32 and 90.0% in the disease prevention/health promotion dimension were at poor and limited/problematic health literacy level. The health literacy level of those with older age, female gender, primary education and below, unemployed, a high number of children (3 and above), those with poor health perception or not bad, those living mostly villages/towns were found to be significantly lower (p<.05). In the logistic regression analysis, the health literacy level of those with primary education and below was found to be 7.4 times lower, those with the female gender was 5.9 times lower, and those with a high number of children was 3.5 times lower (p<.05).
Conclusion: Health literacy levels of participants are inadequate; multidisciplinary team interventions are needed to increase this level.

Anahtar Kelimeler

Health attitude, health knowledge, health literacy, health promotion

Kaynakça

• 1. Centers for Disease Control and Prevention. What is health literacy? [Internet]. 2016 [Erişim Tarihi 16 Nisan 2019]. Erişim adresi: https://www.cdc.gov/healthliteracy/learn/index.html
• 2. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi. Sağlık okuryazarlığı. Yıldırım F, Keser A (editors) [Internet]. 2015 [Erişim Tarihi 05 Mayıs 2019]. Erişim adresi: https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/10793/Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Okuryazarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• 3. National Institutes of Health. Health literacy [Internet]. 2017 [Erişim Tarihi 02 Mart 2020]. Erişim adresi: https://nnlm.gov/initiatives/topics/health-literacy
• 4. WHO. Health literacy. The solid facts [Internet]. 2013 [Erişim Tarihi 15 Ocak 2020]. Erişim adresi: http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf
• 5. WHO. 7th global conference on health promotion [Internet]. 2019 [Erişim Tarihi 12 Kasım 2019]. Erişim adresi: https://www.who.int/healthpromotion/conferences/7gchp/overview/en/
• 6. WHO. Track 2: Health literacy and health behaviour. 7th global conference on health promotion: track themes [Internet]. 2017 [Erişim Tarihi 20 Mart 2019]. Erişim adresi: https://www.who.int/healthpromotion/conferences/7gchp/track2/en/
• 7. Healthy People. Health literacy [Internet]. 2020 [Erişim Tarihi 01 Mayıs 2020]. Erişim adresi: https://www.healthypeople.gov/2020/topics-objectives/topic/social-determinants-health/interventions-resources/health-literacy
• 8. Sørensen K, Pelikan JM, Röthlin F, Ganahl K, Slonska Z, Doyle G, et al. Health literacy in Europe: Comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). Eur J Public Health. 2015;25(6):1053-1054.
• 9. Berens E-M, Vogt D, Messer M, Hurrelmann K, Schaeffer D. Health literacy among different age groups in Germany: Results of a cross-sectional survey. BMC Public Health. 2016;16(1):1151.
• 10. Sağlık Bakanlığı. Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması [Internet]. 2016 [Erişim Tarihi 15 Haziran 2019]. Erişim adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Okur%20Yazarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1.pdf
• 11. Simon MA, Li Y, Dong X. Levels of health literacy in a community-dwelling population of Chinese older adults. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2014;69(Suppl 2):S54-S60.
• 12. Bakan A, Yıldız M. 21-64 yaş grubundaki bireylerin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir çalışma. Sağlık ve Toplum. 2019;29(3):33-40.
• 13. Çaylan A, Yayla K, Öztora S, Dağdeviren H. Assessing health literacy, the factors affecting it and their relation to some health behaviors among adults. Biomedical Research. 2017;28(15):6803-7.
• 14. Moeini B, Rostami-Moez M, Besharati F, Faradmal J, Bashirian S. Adult functional health literacy and its related factors: a cross-sectional study. International Journal of Epidemiologic Research. 2019;6(1):24-9.
• 15. Sağlık Bakanlığı. Türkiye sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili faktörleri araştırması. Yayın no: 1103 [Internet]. 2018 [Erişim Tarihi 10 Mart 2020]. Erişim adresi: https://sggm.saglik.gov.tr/TR,56524/turkiye-saglik-okuryazarligi-duzeyi-ve-iliskili-faktorleri-arastirmasi.html
• 16. Yakar B, Gömleksiz M, Pirinççi E. Bir üniversite hastanesi polikliniğine başvuran hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyleri ve etkileyen faktörler. Euras J Fam Med. 2019;8(1):27-35.
• 17. Yılmaz M, Tiraki Z. Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl ölçülür? Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2016;9(4):142-7.
• 18. Berkman ND, Sheridan SL, Donahue KE, Halpern DJ, Crotty K. Low health literacy and health outcomes: an updated systematic review. Ann Intern Med. 2011;155(2):97-107.
• 19. World Health Organization, Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği. Sağlık okuryazarlığı. Sağlam kanıtlar. In: Kickbusch I, Pelikan J, Apfel F, Tsouros A (editors) [Internet]. 2015 [Erişim Tarihi 15 Mayıs 2019]. Erişim adresi: https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2015/05/saglik-okur-yazarligi-WEB.pdf
• 20. The Office of Disease Prevention and Health Promotion. National action plan to improve health literacy [Internet]. 2015 [Erişim Tarihi 04 Ekim 2019]. Erişim adresi: https://health.gov/our-work/health-literacy/national-action-plan-improve-health-literacy
• 21. Özdemir Y. Aile Sağlığı Merkezleri’ne başvuran hastaların sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi: Kahramanmaraş ili örneği [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2018.
• 22. Deniz S, Oğuz Öncül AF. Assessment of health literacy level in Akcadag, Malatya, Turkey. Fırat Tıp Dergisi. 2020;25:5-13.
• 23. Bozkurt H, Demirci H. Health literacy among older persons in Turkey. The Aging Male. 2019;22(4):272-77.
• 24. Ozkan S, Dikmen AU, Tuzun H, Karakaya K. Prevalence and determiners of health literacy in Turkey: Asiye Ugras Dikmen. European Journal of Public Health. 2016;26(1):460.
• 25. Deniz S, Bentli R, Kalkanlı MT, Fırıncı B, Yalınız F, Demir E, Oğuzöncül AF, Akbaba M. Malatya ilinde çalışan öğretmenlerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi. Sakarya Tıp Dergisi. 2020;10(1):28-36.
• 26. İşler A. 18-65 yaş arası kişilerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin ve sağlık okuryazarlığı düzeylerinin akılcı ilaç kullanımı üzerine etkisinin değerlendirilmesi [Uzmanlık tezi]. İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi; 2019.
• 27. Değerli H. Toplumun sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi ve sağlık hizmetlerine yönelik algılarına etkisinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi; 2018.
• 28. Ilgaz A, Gözüm S. Tamamlayıcı sağlık yaklaşımlarının güvenilir kullanımı için sağlık okuryazarlığının önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2016;9(2):67-77.