Rational Drug Usage in Elderly and Nurse's Responsibilities

Yıl 2009, Cilt: 16 Sayı: 2, 42 - 51, 01.06.2009

Uzm. Hemş. Emine Özer Öğr.gör.dr. Leyla Özdemir

Öz

Drug usage increases with the age and becomes an important problem. Side effects and intoxications of drug, multiple drug usage, drug-drug interactions, changes in drug pharmacodynamic and pharmacokinetics are common due to cognitive problems such as forgetting and misunderstanding. As drug use related problems cause increase in mortality and morbidity rates, rationale drug use is very important in elderly. By preventing inappropriate drug use, rationale drug use decreases drug-related costs and increases life quality of elderly. Physician, nurse and all health professions have responsibilities in rationale drug use. The responsibilities of nurses within the context of rational drug use are having knowledge about pharmacodynamic and pharmacokinetic changes in old ages, educating elderly patient and his/her family about drug use for providing their compliance to drugs and monitoring drug side effects. Rational drug use in elderly and responsibilities of nurses in this context are discussed in this article.

Anahtar Kelimeler

Elderly, rational drug use, drug compliance, drug side effect, drug intoxication

Yaşlı Bireyde Akılcı İlaç Kullanımı ve Hemşirenin Sorumlulukları

Öz

İlaç kullanımı yaşla birlikte artmakta ve önemli bir sorun haline gelmektedir. Yaşlı bireyde ilaç yan etkileri ve intoksikasyonları, çoklu ilaç kullanımı, ilaç-ilaç etkileşimleri, ilaç farmakokinetik ve farmakodinamiğinde değişiklikler, unutma ve anlama gibi kognitif sorunlar nedeniyle yaygın olarak görülmektedir. İlaç kullanımı ile ilgili sorunlar, mortalite ve mordibitenin artmasına neden olduğu için yaşlı bireyde ilacın akılcı kullanılması oldukça önemlidir. Akılcı ilaç kullanımı, uygunsuz ilaç kullanımını önleyerek, ilaca bağlı maliyetin azaltılmasının yanı sıra yaşlı bireyin yaşam kalitesini de artırır. Akılcı ilaç kullanımında hekim, hemşire ve tüm sağlık profesyonellerinin sorumlulukları bulunmaktadır. Akılcı ilaç kullanımı kapsamında hemşirenin sorumlulukları, yaşlılıkta görülen farmakodinamik ve farmakokinetik değişiklikler hakkında bilgi sahibi olmak, yaşlı bireyin kullandığı ilaçlara uyumunu sağlamak için kullanılan ilaçlarla ilgili hasta ve ailesine sağlık eğitimi vermek, ilaç yan etkileri yönünden gerekli izlemleri yapmaktır. Bu makalede yaşlı bireylerde akılcı kullanımı ve bu bağlamda hemşirenin sorumlulukları ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

akılcı ilaç kullanımı, ilaç uyumu, ilaç yan etkisi, ilaç intoksikasyonu

Kaynakça

• Bıyık A, Özgür G, Özsoy SA, Erefe İ, Emeç-Uysal A, Özer M, ark. Huzurevlerinde yaşayan yaşlıların fiziksel sağlık sorunları ve hastalıklarına yönelik ilaç kullanma davranışları. Türk Geriatri Dergisi 2002; 5(2): 68-74.
• Akıcı A, Kalaça S, Uğurlu ÜM, Çalı Ş, Oktay Ş. Pratisyen hekimlerin yaşlılarda akılcı ilaç kullanımı alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Türk Geriatri Dergisi 2001; 4(3): 100-105.
• Rathore SS, Mehta SS, Boyko WL, Schulman KA. Prescription medication use in older Americans: a national report card on prescribing. Family Medicine Journal 1998; 30: 733-739.
• Esengen Ş. Seçkin Ü, Borman P. Bodur H, Kutsal-Gökçe Y, Yücel M. Huzurevinde yaşayan bir grup yaşlıda fonsiyonel -kognitif değerlendirme ve ilaç kullanımı. Türk Geriatri Dergisi 2000; 3(1): 6-10.
• Dişcigil G, Tekinç N, Anadol Z, Bozkaya-Oklay A. Toplum içinde yaşayan ve bakımevinde kalan yaşlılarda polifarmasi. Türk Geriatri Dergisi 2006; 9( 3): 117-121.
• Arıoğul S. Geriatri ve gerontoloji. 1.Basım. Ankara: Nobel Tıp Kitabevi; 2006.s. 393-400.
• Özdemir L, Akgün Ş. Yaşlı bireyde ilaç kullanımı ve geleneksel uygulamalar. Medikal Network Dahili Tıp Bilimleri 2006; 1(1): 27-32.
• Gutierrez, K. Pharmacology for nursing practice. United States: Saunders WB; 2003. s. 45-51.
• Top M, Tarcan M. Türkiye ilaç ekonomisi ve ilaç harcamaları:1998-2003 Dönemi Değerlendirmesi. Liberal Düşünce Dergisi 2004; 9(35): 177-200.
• Akan P, Erdinçler D, Tezcan V, Beğer T. Yaşlıda ilaç kullanımı. Türk Geriatri Dergisi 1999; 2 (1): 33-38.
• Gelal A. Yaşlılarda ilaç kullanımını etkileyen farmakodinamik değişiklikler. Türk Geriatri Dergisi 2006; Özel Sayı: 33-36.
• Ateşkan Ü. (Ed). Acil iç hastalıkları. Ankara: GATA Basımevi; 2003.
• Bodur H, Borman P. Steroid olmayan antiinflamatuar ilaçların geriatride kullanımı. Türk Geriatri Dergisi 2002; (5)1: 24-29.
• Arslan Ş, Atalay A, Gökçe-Kutsal Y. Yaşlılarda ilaç tüketimi. Türk Geriatri Dergisi 2000; 3(2): 56-60.
• Daniel S, Scott R, Chesley, L. Medication use leading to emergency department visits for adverse drug events in older adults. Annals İnternal Medicine 2007; 11(147): 755-765.
• Gökçe-Kutsal Y. Temel geriatri. Ankara: Güneş Yayınevi; 2007.
• Akdemir N, Birol L. İç hastalıkları ve hemşirelik bakımı. 1.Baskı. Ankara: Vehbi Koç Vakfı Yayınları; 2003.
• Çoşkun YE, Pirpir A, Aytan P, Ulusal G, Yıldırım S. Üst GİS kanamalı hastaların özelliklerinin değerlendirilmesi. Akademik Gastroenteroloji Dergisi 2006; 5(2): 116-122.
• Aytaç Ş, Türkay C. İlaç kullanımına bağlı gelişen özefagus hasarı. Akademik Gastroenteroloji Dergisi 2005; 4(1): 43-45.
• Kayaçetin E, Polat H. Üst gastrointestinal sistem kanamalı: 52 vakanın incelenmesi. Genel Tıp Dergisi 2003; 13(3): 119-122.
• Kutsal-Gökçe Y. Yaşlılarda çoklu ilaç kullanımı. Türk Geriatri Dergisi 2006; Özel Sayı: 37-44.
• Tunca M. Yaşlılarda ilaç etkileşimleri ve klinik önemi. Türk Geriatri Dergisi 2006; Özel Sayı: 45-48.
• Duthie Edmund H, Katz Paul R. Practice of geriatrics. Third Edition. United State: Saunders, W. B; 1998. s: 38-47.
• De Vries TPGM, Henning RH, Hogerzeil HV, Fresle DA. Guide to good prescribing a practical manual. World Health Organization, Geneva,1997.
• İskit BA. Akılcı ilaç kullanımı. Sted Dergisi 2006; 15(7): 4-5.
• Vançelik S, Çalıkoğlu O, Güraksın A, Beyhan E. Pratisyen hekimlerin reçete yazımın şekillendiren faktörler ve akılcı ilaç kullanım kriterlerini önemseme durumları. H.Ü. Eczacılık Fakültesi Dergisi 2006; 26(2): 65-75.
• Gökçe-Kutsal Y. Yaşlanan dünya. Türk Fiz Tıp Rehabilitasyon Dergisi 2006; 52: Özel Ek: A6-A11.
• Fick D, Cooper J, Wade W, Waller J, Maclean J, Beers M. Updating the Beers criteria for potentially inappropriate medication use in older adults: results of a us consensus panel of experts. Arch Intern Med. 2003; 163: 2716-2724.
• Yeznac Wick J. The Beers criteria. Pharmacy Times: January 2006.
• Işık AT, Doruk H, Mas MR. Yaşlılarda ilaç kullanım ilkeleri. Klinik Gelişim Dergisi 2004; 17(2): 25-31.
• Özbek S, Kaya E, Tekni A, Doğan İ. Yaşlılarda tedaviye uyum. Türk Geriatri Dergisi 2006; 9(3): 177-181.
• Arslan -Gürol G, Eşer İ. Yaşlılarda verilen eğitimin ilaç kullanma etkisin incelenmesi. Türk Geriatri Dergisi 2005; 8(3): 127-140.
• Özdemir L, Akdemir N. Yaşlı bireyde hemşirelik değerlendirmesi ve bakım uygulamaları. In: Arıoğul S. Geriatri ve Gerontoloji. Ankara: Medikal&Nobel Tıp Kitabevi ; 2006. s: 161-181.
• Gürol Arslan G, Eşer İ. Yaşlıların kendi kendine ilaç kullanma uyumu ve hemşirenin rolleri. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2005; 21(2): 147-157.
• Bunker C, Kowalski MT. Textbook of basic nursing. 8th Edition. Philadelphia: L.W.W. Produce; 2003. s: 61-63.