Kemoterapi Alan Hastalarda Görülen Oral Mukozitin Önlemesi ve Tedavisinde Güncel Yaklaşımlar: Kanıta Dayalı Uygulamalar

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 1, 70 - 77, 27.11.2015

Kübra Çıtlak Sevgisun Kapucu

Öz

　

Kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi, kanserli hücrelerin çoğalmasını ve gelişmesini önlerken hızlı bölünebilme özelliğine sahip oral mukoza epitel hücrelerinin büyüme ve olgunlaşmasını da baskılayarak primer mukozal bariyeri bozmaktadır. Mukoza bariyerinde bozulma, epitel hücrelerde zayıflama, eritem, ödem, kanama, ülserasyonlarla karakterize olan oral mukozit kanser hastalarında ses kısıklığı, konuşma güçlüğü, çiğneme ve yutma güçlüğüne yol açmaktadır. Mukozitin yol açtığı bu olumsuz etkiler hastaların beslenmesini olumsuz yönde etkiler iken, aynı zamanda tedavi dozunun azaltılmasına veya atlanmasına da sebep olabilmektedir. Oral mukozit üzerinde yapılan birçok çalışmalara rağmen, mukozitin önleme ve tedavisinde standart bir tedavi veya bakım uygulaması yoktur. Hemşirelik bakımının önemli bir parçası olan ağız bakımı ve kemoterapi alan hastalarda görülen oral mukoziti önleme ve tedavisinde kullanılan güncel yaklaşımlar konusunda meslektaşlarımızı bilgilendirmek amacı ile bu derleme makale yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kanser, Kemoterapi, Oral Mukozit, Tedavi Yöntemleri, Hemşirelik Bakımı.

Anahtar Kelimeler

Kanser, Kemoterapi, Oral Mukozit, Tedavi Yöntemleri, Hemşirelik Bakımı

Kaynakça

• Bulut Erdem Ö. Kemoterapi alan yetişkin hastalarda arı sütü ile yapilan ağiz bakiminin mukozit derecelerine etkisi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2012.
• Kepçioğlu N. Kemoterapi uygulanan hematolojik maligniteli hastalarda oral mukozit riskinin ve bakım gereksinimlerinin değerlendirilmesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi, 2012.
• Ünal Çubukçu N, Çınar S. Kemoterapi Alan Kanserli Hastalarda Oral Mukozitler Önlenebilir mi? Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2012; 2(4): 155-163.
• Sonis S T. Mucositis: The impact, biology and therapeutic opportunities of oral mucositis. Oral Oncology 2009; 45(12): 1015-1020.
• Güngörmüş Z, Bulut Erdem Ö. Kanser Hastalarında Yaşam Kalitesi ve Oral Mukozit. Acı Badem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 5(1): 24-30.
• Peterson D, Lalla R. Oral mucositis: the new paradigms. Current Opinion in Oncology 2010; 22: 318–322.
• Martinez J M, Pereira D, Chacim S, Mesquita E, Sausa I, Martins  et.al. Mucositis care in acute leukemia and non-Hodgkin lymphoma patients undergoing high-dose chemotherapy. Supportive Care in Cancer, Springer Berlin Heidelberg publisher 2014; URL: http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00520- 014-2199-y, 13 Mayıs 2014.
• Antunes H, Sá de Ferreira E, De Faria L, Schirmer M, Rodrigues P, Small I et al. Streptococcal bacteraemia in patients submitted to hematopoietic stem cell transplantation: The role of tooth brushing and use of chlorhexidine. Medicina Oral Patologia Oral y Cirugia Bucal 2010; 15: e303–309.
• Madan P D, Sequeira P S, Shenoy K, Shetty J. The effect of three mouthwashes on radiation-induced oral mucositis in patients with head and neck malignancies: a randomized control trial. Journal of Cancer Research and Therapeutics 2008; 4: 3–8.
• MASCC=ISOO Evidence-based clinical practice guidelines for mucositis secondary to cancer therapy. URL: http://www.mascc.org/assets/Guidelines-Tools/mascc%20isoo%20mucositis%20guidelines%20 summary%201feb2014.pdf, 14 Mayıs 2014.
• Nicolatou-Galitis O, Sarri T, Bowen J, Di Palma M, Kouloulias V E, Niscola P et al. Systematic review of anti-inflammatory agents for the management of oral mucositis in cancer patients. Support Care Cancer 2013; 21: 3179-3189.
• Bhatt V, Vendrell N, Nau K, Crumb D, Roy V. Implementation of a standardized protocol for prevention and management of oral mucositis in patients undergoing hematopoietic cell transplantation. Journal of Oncology Pharmacy Practice 2010; 16: 195–204.
• Jensen S B, Jarvis V, Zadik Y, Barasch A, Ariyawardana A, Hovan A et al. Systematic review of miscellaneous agents for the management of oral mucositis in cancer patients. Support Care Cancer 2013; 21: 3223-3232.
• Saunders D P, Epstein J B, Elad S, Allemano J, Bossi P, Van de Wetering M D et al. Systematic review of antimicrobials, mucosal coating agents, anesthetics, and analgesics for the management of oral mucositis in cancer patients. Support Care Cancer 2013; 21: 3191-3207.
• Buentzel J, Micke O, Adamietz I A, Monnier A, Glatzel M, De Vries A. Intravenous amifostine during chemoradiotherapy for head-and-neck cancer: a randomized placebo-controlled phase III study. International Journal of Radiation Oncology Biology Physics 2006; 64: 684–91.
• Nottage M, McLachlan S A, Brittain M A, Oza A, Hedley D, Feld R. Sucralfate mouthwash for prevention and treatment of 5-fluorouracil-induced mucositis: a randomized, placebo-controlled trial. Support Care Cancer 2003; 11: 41–7.
• Alvariño-Martín C, Sarrión-Pérez M G. Prevention and treatment of oral mucositis in patients receiving chemotherapy. Journal of Clinical and Experimental Dentistry 2014; 6(1): e74-e80.
• Demir A D. Yüksek doz kemoterapi alan akut lösemi hastalarında oral ve intravenöz glutamin tedavisinin mukozit gelişimi üzerine etkisinin karşılaştırılması. Tıp Fakültesi, Dahiliye Anabilim Dalı, Tıpta Uzmanlık, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2011.
• Henke M, Alfonsi M, Foa P, Giralt J, Bardet E, Cerezo L et al. Palifermin Decreases Severe Oral Mucositis of Patients Undergoing Postoperative Radiochemotherapy for Head and Neck Cancer: A Randomized, Placebo-Controlled Trial. Journal of Clinical Oncology 2011; 29(20): 2815-2820.
• Kaytan E, Leblebicioğlu B, Coşar R, Taş Ş, Koyuncu H, Öngen B ve ark. Efficacy of granulocyte macrophage colony-stimulating factor on oral mucositis. Türk Onkoloji Dergisi 2010; 25(1): 20-27.
• Katrancı N, Ovayolu N, Ovayolu Ö, Sevinç A. Evaluation of the effect of cryotherapy in preventing oral mucositis associated with chemotherapy e A randomized controlled trial. European Journal of Oncology Nursing 2012; 16: 339-344.
• Khourı V Y, Stracıerı A B P L, Rodrıgues M C, Moraes D A, Pıeronı F, Sımões B P et al. Use of Therapeutic Laser for Prevention and Treatment of Oral Mucositis. Brazilian Dental Journal 2009; 20(3): 215-220.
• Eduardo F P, Bezinelli L M, Lopes R M G, Sobrinho J J N, Hamerschlak N, Correa L. Efficacy of cryotherapy associated with laser therapy for decreasing severity of melphalan-induced oral mucositis during hematological stem-cell transplantation: a prospective clinical study. Hematological Oncology 2014; URL: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/hon.2133/pdf, 14 Mayıs 2014.
• Yigit N, Yigit D, Ozgen U, Aktaş E. Anticancidal activity of black mulberry. Turkish Microbiological Society 2007; 37(3): 169-173.
• Demir Doğan M. Baş-Boyun Radyoterapisi Alan Hastalarda Karadut Pekmezinin Oral Mukozitleri Önleme Etkisi İstanbul Üniversitesi SBE. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2014