Kanser Taraması Algı Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 135 - 142, 28.08.2024

Arif Bozkurt , Medine Yılmaz

https://doi.org/10.31125/hunhemsire.1344212

Öz

Amaç: Kanser Taraması Algı Ölçeği’nin Türk dili ve kültürüne uyarlanması, geçerlilik ve güvenirlik çalışmasının yapılmasıdır.
Gereç ve Yöntem: Metodolojik tipteki bu çalışma bir aile sağlığı merkezine başvuran 18 yaş üstü 301 birey ile yürütülmüştür. Veriler, görüşme formu ve Kanser Taraması Algı Ölçeği ile toplanmıştır. Veriler SPSS (Statistical Package for Social Sciences) 26.0 ve SPSS AMOS 24.0 programlarında analiz edilmiştir. Doğrulayıcı ve açımlayıcı faktör analizleri uygulanmıştır.
Bulgular: Yapı geçerliliği için Kaiser-Meyer-Olkin değeri 0.893 ve Kanser Taraması Algı Ölçeği’nin anlamlılık derecesi p<0.0001’dir. Uyum indeksleri CMIN/df=2.674, RMSEA=0.075, SRMR=0.072, CFI=0.923, NFI=0.883, GFI=0.835’dir. Maddelere ait tüm yol katsayıları istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0.001). Toplam öz değeri 1’in üzerinde olan beş boyutun açıkladığı toplam varyans %70.7'dir. En yüksek madde faktör yükü 0.958, en düşük madde faktör yükü ise 0.409’dur. Ölçek alt boyutlarının Cronbach Alpha değerleri sırasıyla Algılanan Engeller 0.90, Algılanan Şiddet 0.88, Algılanan Duyarlılık 0.94, Algılanan Faydalar 0.94, Harekete Geçme İpuçları alt boyutu için 0.63’tür.
Sonuç: Kanser Taraması Algı Ölçeği Türk dili ve kültürüne uygun, geçerli ve güvenilir olarak değerlendirilmiştir. Ölçek ülkemizde kanser tarama programlarıyla ilgili bireylerin algı ve tutumlarının ölçülmesinde kullanılabilecek bir ölçüm aracıdır.

Anahtar Kelimeler

Geçerlik, güvenirlik, hemşirelik, kanser, kanser tarama programları

Adaptation of Cancer Screening Perception Scale to Turkish: A Validity and Reliability Study

Öz

Aim: To adapt the Cancer Screening Perception Scale to the Turkish language and culture and to conduct its validity and reliability study.
Material and Methods: This methodological study was conducted with 301 individuals over 18 who were admitted to a family health center. The data were collected with the interview form and the Cancer Screening Perception Scale. The data were analyzed in SPSS 26.0 (Statistical Package for Social Sciences) and SPSS AMOS 24.0 programs. Confirmatory and exploratory factor analyses were applied.
Results: The Kaiser-Meyer-Olkin value is 0.893 for construct validity, and the significance level of the Cancer Screening Perception Scale is p<0.0001. Compliance indices are CMIN/df=2.674, RMSEA=0.075, SRMR=0.072, CFI=0.923, NFI=0.883, GFI=0.835. All path coefficients of the items are statistically significant (p<0.001). The total variance explained by the five dimensions with a total eigenvalue above 1 is 70.7%. The highest item factor load is 0.958, and the lowest item factor load is 0.409. The Cronbach Alpha values of the scale sub-dimensions are as follows: 0.90 for Perceived Barriers, 0.88 for Perceived Severity, 0.94 for Perceived Sensitivity, 0.94 for Perceived Benefits, and 0.63 for Cues to Action.
Conclusion: The Cancer Screening Perception Scale is appropriate, valid, and reliable for the Turkish language and culture. Thus, the scale is a measurement tool that can be used to measure individuals’ perceptions and attitudes regarding cancer screening programs in our country.

Anahtar Kelimeler

Cancer, cancer screening programs, nursing, reliability, validity

Kaynakça

• 1. Türkiye İstatistik Kurumu, Türkiye Ölüm İstatistikleri [Internet]. 2020 [Erişim Tarihi 10 Ocak 2023]. Erişim Adresi: https://hips.hacettepe.edu.tr/Tr/2018_Turkiye_Nufus_Ve_Saglik_Arastirmasi-55%2004%20Ocak%202023
• 2. Hacettepe Üniversitesi, Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları [Internet]. 2018 [Erişim Tarihi 4 Ocak 2023]. Erişim Adresi: https://Hips.Hacettepe.Edu.Tr/Tr/2018_Turkiye_Nufus_Ve_Saglik_Arastirmasi-55 04 Ocak 2023
• 3. T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Çok Paydaşlı Eylem Planı [Internet]. 2017 [Erişim Tarihi 5 Ocak 2023]. Erişim Adresi: https://Hsgm.Saglik.Gov.Tr/Depo/Birimler/Kronik-Hastaliklar-Engelli-Db/Hastaliklar/Kalpvedamar/Raporlar/Bizzcasetrss.pdf
• 4. Baykara O. Kanser Tedavisinde Güncel Yaklaşımlar. BAUN Sağ Bil Derg. (in press). 2016;5(3):154-165. 5. Güvenç G, Akyüz A, Açıkel C. Health Belief model scale for cervical cancer and pap smear test: Psychometric testing. J Adv Nurs. 2010;67(2):428–37.
• 6. Birhanu Z, Abdissa A, Belachew T, Deribew A, Segni H, Tsu V et al. Health seeking behavior for cervical cancer in Ethiopia: A qualitative study. Int J Equity Health. 2012;11(1):1-8.
• 7. Bulduk S, Yurt S, Dinçer Y, Ardıç E. Sağlık davranışı modelleri. DÜ Sağlık Bil Enst Derg. 2015;5(1):28-34.
• 8. Gözüm S, Çapık C. Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde bir rehber: Sağlık İnanç Modeli. DEUHEFED. 2014;7(3):230-7.
• 9. Çenesiz E, Atak N. Türkiye’de sağlık inanç modeli ile yapılmış araştırmaların değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2007;6(6):427-34.
• 10. Champion V, Skinner CS, Menon U. Development of a self-efficacy scale for mammography. Res Nurs Halth. 2005;28(4):329-36.
• 11. Gözüm S, Karayurt Ö, Aydın İ. Meme kanseri taramalarında champion'un sağlık inanç modeli ölçeğinin Türkçe uyarlamalarına ilişkin sonuçlar. HEAD. 2004;6(1):71-85.
• 12. Jacobs L. Health beliefs of first-degree relatives of ındividuals with colorectal cancer and participation in health maintenance visits: Apopulation-based survey. Cancer Nurs. 2022;25(4):251-65.
• 13. Kartal A, Özsoy S. Validity and reliability study of the Turkish version of health belief model scale in diabetic patients. Int J Nurs Stud. 2007;44(8):1447-58.
• 14. Kim H. Knowledge about humanpapillomavirus (hpv) and health beliefs and intention to recommend hpv vaccination for girls and boys among Korean health teachers. Vaccine. 2012;30(36):5327-34.
• 15. Guvenc G, Seven M, Akyuz A. Health Belief model scale for human papilloma virus and vaccination: Adaptation and psychometric testing. J Pediatr Adolesc Gynecol. 2016;29(3):252-58.
• 16. Çapık C, Gözüm S. Development and validation of health beliefs model scale for prostate cancer screenings (HBM-PCS): Evidence from exploratory and confirmatory factor analyses. Eur J Oncol Nurs. 2011;15(5):478-85.
• 17. Barnes R. Beliefs and practices of active duty airforce males related to testicular cancer and testicular self-examination. [Master of Science Thesis]. Washington, USA: Uniformed Services University of Health Sciences; 2000.
• 18. Pınar G, Öksüz E, Beder A, Elbaş N. Testis kanseri taramalarında champion’un sağlık inanç modeli ölçeğinin Türkçe uyarlamasının güvenirlik ve geçerliliği. Tıp Araştırmaları Dergisi. 2011;9(2):89-96.
• 19. Mahmood M, Shah S, Ahmad N, Rosli N. Cancer screening perception scale: development and construct validation. J Cancer Ed. 2018;33(2):269-77.
• 20. Karagöz Y. SPSS 23 ve AMOS 23 Uygulamalı İstatistiksel Analizler. 1.Baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; 2016
• 21. Karakoç A, Dönmez P. Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası. 2014;13(40):39-49.
• 22. Baştürk S, Dönmez G, Dicle A. Geçerlik ve Güvenirlik. Bilimsel Araştırma Yöntemleri Kitabı. Baştürk S, editör. Ankara: Vize Yayıncılık; 2013
• 23. Çapık, C, Gözüm S, Aksayan S. Kültürlerarası ölçek uyarlama aşamaları, dil ve kültür uyarlaması: güncellenmiş rehber. FNJN. 2018; 26(3):199-210.
• 24. Davis L. Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Appl Nurs Res. 1992;5:194-7.
• 25. Karaman H, Atar B, Çobanoğlu D. Açımlayıcı faktör analizinde kullanılan faktör çıkartma yöntemlerinin karşılaştırılması. GEFAD. 2017;37(3):1173-93.
• 26. Hill PC, Hood RW. Measures of Religiosity. Birmingham, AL: Religious Education Press; 1999.
• 27. Brown A. Confirmatory Factor Analysis for Applied Research, 1st Ed. New York, USA: Guilford Publications; 2006.
• 28. Uyumaz G, Mor-Dirlik E, Çokluk Ö. Açımlayıcı faktör analizinde tekrar edilebilirlik: Kavram ve uygulama. BAİBÜ. 2016;16(2):659-75.
• 29. Akgül A. Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknikleri SPSS Uygulamaları. 2. Baskı. Ankara: Emek Ofset; 2005.
• 30. Şencan H. Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenirlik ve Geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık; 2005
• 31. Hasançebi B, Terzi Y, Küçük Z. Madde güçlük indeksi ve madde ayırt edicilik indeksine dayalı çeldirici analizi. GUFBD. 2020; 10(1): 224-40.